زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

الهه گودرزی؛ كارشناس علوم تغذيه

سندرم تخمدان پلی كیستیك (یا همان کیست تخمدان)، شرایط هورمونی مزمنی است كه در زنان سنین باروری تظاهر كرده و با اختلالات عملكردی متابولیكی و تناسلی در ارتباط است. این ناهنجاری 5 تا 10 درصد زنان سنین باروری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری با افزایش ترشح هورمون‌های مردانه، اختلالات در قاعدگی (قطع قاعدگی یا قاعدگی‌های نامنظم) تظاهر كرده و مشكلات باروری و حتی ناباروری و پس از آن پرمویی مردانه (مثل درآوردن ریش)، آكنه و طاسی مردانه را به دنبال دارد. در واقع می‌توان گفت PCOS شایع‌ترین علت ناباروری تخمدانی در زنان است.  از دیگر بیماری‌ها و مشکلات کیست تخمدان، می‌توان به ناهنجاری‌هایی نظیر افزایش شیوع چاقی، چاقی شكمی، مقاومت به انسولین (IR) و افزایش ترشح انسولین توسط بدن برای جبران این مقاومت و در نتیجه خطرات بیماری‌های قلبی عروقی، اختلالات چربی خون، افزایش التهاب بدن، افزایش فشار خون، افزایش شیوع گرفتگی عروق و نیز سطوح بالای افسردگی و پریشانی روانی اشاره كرد. بنابراین کیست تخمدان در ارتباط با علائم و عوارض متفاوتی است كه در كوتاه مدت و طولانی مدت، بسته به شدت بیماری، فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.طی 30 سال گذشته مدارک بسیاری نقش محوری و اساسی مقاومت به انسولین و افزایش قند خون را در کیست تخمدان بیان کردند. که البته این اختلالات در افراد چاق و دارای اضافه وزن شیوع بیشتری است. از خطرات بیماری‌های قلبی عروقی در این بیماران: اختلالات در متابولیسم و سوخت و ساز چربی‌ها است که موجب کاهش در HDL-C (کلسترول خوب) و افزایش تری‌گلیسریدو LDL-C (کلسترول بد) بعد صرف غذا می‌شود. بعلاوه آنکه گرفتگی‌های قلبی عروقی غیر کلسترولی در زنان چاق و نیز لاغر شیوع بالایی دارد.

چاقی و اضافه وزن در سندرم تخمدان پلی كیستیك

 چاقی و اضافه وزن، مخصوصا چاقی مركزی در نوجوانان و بزرگسالان و افزایش وزن بعد از نوجوانی پیشگویی كننده افزایش احتمال پرمویی مردانه و آشفتگی‌های قاعدگی در کیست تخمدان است. به طور كلی 40 تا 60 درصد زنان دارای کیست تخمدان دارای اضافه وزن یا چاق‌اند. چاقی شکمی حتی در زنان لاغری که مبتلا به کیست تخمدان‌اند نسبت به زنان سالم هموزن بیشتر است.

كاهش وزن و سندرم تخمدان پلی كیستیك

 اكثریت مطالعات تاثیرات مثبت كاهش وزن متوسط (5-10درصد) بر بهبود و تعدیل خطرات بیمار‌های قلبی عروقی و دیابت و عوامل هورمونی تناسلی و در نتیجه کیست تخمدان را حمایت كرده‌اند. اما آنچه مهمتر از كاهش وزن و نیز مشكل‌تر از آن است حفظ وزن كاهش یافته است. لازم است بدانید که ممکن است با وجود این کاهش وزن 5 تا 10 درصدی فرد هنوز چاق و دارای اضافه وزن باشد ولی همین میزان کاهش وزن برای درمان بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

رژیم درمانی در سندرم تخمدان پلی كیستیك

به طور کلی رژیم مناسب برای درمان کیست تخمدان و نیز پیشگیری از آن، رژیم دیابتی و محدود از قند‌های ساده است. در این رژیم قند‌های ساده مثل آبنبات، شکلات، مربا، عسل، نوشابه، بستنی، شکر، قند، میان وعده‌های چرب و شیرین نظیر چیپس و پفک، بیسکوئیت شکردار، کیک و شیرینی و به طور کلی هر ماده غذایی شیرین و قندی محدود می‌شود و غذاهای با کربوهیدرات‌های پیچیده نظیر نان سنگک و سایر غلات کامل و سبوسدار، حبوبات، میوه و سبزی و نیز آجیل و مغز‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد. این رژیم از دو جهت به درمان کیست تخمدان کمک می‌کند: 1. کمک به کنترل قند خون 2. کنترل و کاهش وزن.       البته رژیم‌های دیگری نظیر رژیم حاوی كربوهیدرات و قند پایین که در آن به جای کربوهیدرات مصرف غذاهای پروتئینی نظیر مرغ و ماهی و آجیل و سویا افزایش یافته باشد نیز می‌تواند مناسب باشد. در این رژیم به مصرف روغن‌های کانولا و کلزا توجه شده و روغن‌های جامد و غذاهای چرب ممنوع می‌باشد.تحقیقات جدید نقش چربی‌ها و روغن‌های مصرفی در تنظیمات هورمونی بدن را بیش از پیش مورد تایید قرار می‌دهند. آنچه که محققان در تولید و ترشح هورمون‌های مردانه و زنانه در ارجحیت می‌دانند نسبت W6 مصرفی به W3 مصرفی فرد است. از آنجایی که روغن‌های W6 به میزان طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارند، افزایش مصرف روغن‌هایW3 مورد توصیه قرار می‌گیرد. مصرف مکمل امگا 3 (3کپسول در هفته) و نیز مصرف حداقل 2 وعده غذایی حاوی ماهی و غذاهای دریایی، مصرف مغزها، سویا، روغن بذرکتان و کانولا در تنظیم این نسبت بسیار کمک‌کننده است و نقش مهمی در پیشگیری و درمان بیماری‌های هورمونی نظیر کیست تخمدان خواهد داشت. مصرف مکمل ویتامین D و كلسیم نقش چشگمیری در کاهش مقاومت به انسولین و در نتیجه کنترل قند خون خواهد داشت که عامل مهمی در پیشگیری و درمان کیست تخمدان به حساب می‌آید. البته لازم است بدانید که بهترین مکمل‌های Ca جذبی به اندازه جذب Ca شیر دارند. ازین رو بهترین منبع تامین Ca مورد نیاز، مصرف شیر و لبنیات خواهد بود و بهترین راه تامین ویتامین D بدن قرار گرفتن در معرض نور خورشید 10 تا 15 دقیقه صبح و عصر خواهد بود.فعالیت بدنی نقش مهمی در کنترل قند خون، تنظیم چربی خون و کاهش وزن دارا می‌باشد که همگی از عوامل مهم در درمان کیست تخمدان هستند. حال این فعالیت بدنی مناسب می‌تواند به صورت پیاده‌روی 1ساعت در روز، با سرعت ثابت و سطح بدون شیب باشد یا ورزش‌هایی مانند شنا، دوچرخه‌سواری، و یا هر فعالیتی که بدن شما را به صورت هماهنگ به تحرک وامی دارد. فراموش نکنید که ضرورتی ندارد ورزش و رژیم غذایی حتما وزن شما را به وزن ایده‌آلتان برساند بلکه کاهش 5 تا10 درصد وزن شما را به هدف درمانی کاهش وزن خواهد رساند.