دكتر لادن سیفی؛ متخصص زنان و زایمان
قرصهای ضد بارداری از 1960 میلادی یعنی حدود پنجاه و پنج سال قبل به بازار جهانی راه پیدا كردند. این قرص‌ها علاوه بر اینكه با مصرف صحیح منجر به پیشگیری از حاملگی‌های ناخواسته می‌شوند، در موارد دیگری هم مورد استفاده قرار گرفته‌اند، مثلا كوچك كردن كیست‌های ساده تخمدانی، در جلوگیری از خونریزی‌های شدید قاعدگی به دلیل اختلال هورمونی، وتنظیم میزان هورمون تستوسترون در خانم‌هایی كه افزایش تستوسترون دارند و كم كردن سرعت رشد موهای زاید صورت در این افراد. علیرغم اینكه این دارو به راحتی در دسترس است ولی حین تجویز بعنوان پزشك مواردی را برای ممنوعیت مصرف در نظر داریم لذا همه افراد مناسب مصرف قرص ضد حاملگی نیستند.
موارد منع مصرف
حاملگی، وجود یا سابقه لخته شدن خون در رگ‌ها، سابقه سكته مغزی، تومورهای وابسته به هورمون استروژن یعنی تومورهایی كه با این هورمون رشد میكنند، مثل سرطان پستان تخمدان، آندومتر، كولون، آدنوم كبدی و خونریزی رحمی با علت ناشناخته.
موارد احتیاط
افراد بالای چهل سال، افراد چاق، كسانی كه میگرن دارند، كسانی كه بیماری تیروئید دارند، سیگاری‌‌ها، افراد با فشارخون بالا.
نکات مهم
به طور كلی قرص ضد بارداری در افراد جوان و سالم توصیه می‌شود و حتما باید تحت نظر پزشك شروع شود. روش مصرف معمولا روی جعبه نوشته شده است در بسته‌های 21 عددی، مثلا قرص L.D یا سیبروترون یا روكین در ماه اول شروع باید از روزهای اول خونریزی باشد، معمولا روز 5-1 قاعدگی شروع شود، هر 24 ساعت یكبار مصرف قرص تكرار شود و تا 21 عدد به پایان برسد.
بسته دوم را 7 روز پس از پایان بسته اول شروع می‌كنیم. بعضی از افراد ندانسته یك قرص را ساعت 8 شب می‌خورند، یكی را 11 شب، یكی را 12 شب و این زمان 24 ساعت یكبار را به هم می‌زنند. اگر شروع بسته را مثلا 8 شب شروع كردیم تا پایان بسته باید همگی در این ساعت مصرف شوند. اگر فردی نمی‌خواهد قرص را شب بخورد و مثلا می‌خواهد هر روز ظهر ساعت 1 بخورد اشكالی ندارد، فقط فاصله 24 ساعته باید رعایت شود.
بعضی از خانم‌ها برای انجام سفر زیارتی یا روزه گرفتن و امثالهم می‌خواهند تاریخ قاعدگی‌شان را تغییر دهند به طور كلی ما این كار را توصیه نمی‌كنیم، چون هر بار شروع و قطع قرص ضد بارداری بیشتر فرد را در معرض اختلالات لخته شدن خون در رگ قرار می‌دهد، ولی اگر به هر دلیل منطقی مجبور به استفاده از این روش شدیم حتما باید شروع قرص در روزهای اول خونریزی قاعدگی باشد.
كسانی كه چند روز قبل از سفر شروع به مصرف قرص ضد بارداری میكنند، علاوه بر اینكه معمولا تاثیر مناسب را نمی‌بینند، دچار عوارضی مثل به هم خوردن قاعدگی بعدی، طولانی شدن یا نامرتبی قاعدگی و خونریزی و لكه‌بینی طولانی تا دو سه سیكل بعد می‌شوند.
گاه خانم‌ها فراموش میكنند كه یك قرص را بخورند، لذا اثر قرص ضد بارداری كم شده و احتمال اینكه فرد دچار لكه‌بینی شود بالا می‌رود. اگر قرصی فراموش شد، تا نوبت مصرف قرص بعدی، هر وقت كه یادش آمد قرص را نخورده باید آن را مصرف كند. اگر در یك دوره این حالت بیش از یك بار تكرار شود خطر دارد.
مصرف بعضی از داروها حین مصرف قرص ضد حاملگی از اثر قرص ضد حاملگی می‌كاهد مثلا مصرف ضد تشنج‌هایی چون فنوباربیتال و فنی‌توئین و یا آمپی‌سیلین و مهم‌تر از همه ریفایسین. سپس مصرف نامرتب و سر ساعت مصرف نكردن یا فراموش كردن قرص و مصرف بعضی از داروها از عواملی هستند كه اثر قرص ضد بارداری را كم میكنند. بدیهی است كه اسهال و استفراغ نیز به دلیل دفع سریع دارو جذب آن را كم كرده و اثر آنرا كم میكنند. اگر در دو ساعت اما پس از مصرف قرص، استفراغ صورت گرفت باید مجدداً قرص را خورد.
قرصهای ضد بارداری 28 تایی در بازار ایران روش مصرف متفاوتی دارند. این قرص‌ها مواد هورمونی را در 24 قرص دارند و چهار تای آخر تركیبات آهن است و بدون هورمون. این‌ها را از روز اول قاعدگی شروع كرده تا 28 شب سر ساعت ادامه داده و بسته دوم را روز 29 یعنی بلافاصله پس از پایان بسته اول شروع می‌كنیم.
منافع دیگر قرص ضد بارداری
بالا بردن توده استخوانی و جلوگیری از پوكی استخوان
كم كردن بیماری كم‌خونی فقر آهن چون حجم خونریزی قاعدگی را تا 50 درصد كاهش می‌دهد.
شانس حاملگی خارج رحمی را كم می‌كند.
درد قاعدگی را كم می‌كند.
علائم فشار عصبی قبل از قاعدگی را كم می‌کند.
شانس سرطان آندومتر را كاهش می‌دهد.
احتمال كیست خوش‌خیم تخمدان را كم می‌كند.
جوش و پرمویی صورت را كاهش می‌دهد.
شانس عفونت لوله‌های رحمی را كم می‌كند.
شایع‌ترین عارضه قرص ضد بارداری لكه‌بینی است كه در كسانی كه نامرتب مصرف میكنند و یا حین تداخل با داروهای دیگر، بیشتر می‌شود.
توصیه اكید
خانم‌های عزیز لطفا در ماه رمضان به ویژه در تابستان برای روزه گرفتن قرص ضد حاملگی مصرف نكنند. خطر ترومبوز جدی است!
قرص اورژانسی در حال حاضر در بازار ایران لونژیل (لونرژترول) موجود است در 72 ساعت اول پس از خطای روش ضد بارداری مثلا پارگی كاندوم یا خطای عقب‌كشی توصیه می‌شود هر 12 ساعت یك عدد جمعاً 2 قرص هر چه زودتر در اول شروع بهتر است. خود این روش به هیچ وجه نباید مكرراً استفاده شود و جایگزین روش ضد بارداری نیست و فقط برای همان یك نوبت خطا اثر دارد.
