زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

بررسـی بـارداری و نازایی از دیـدگاه طب سـنتی

تعریف نازایی

در طب سنتی و در مباحث مربوط به نازایی با دو کلمه به کرات روبرو می‌‌شویم. عقر و عسرالحمل. عقر به معنای فردی می‌‌باشد که نازا است حال این فرد می‌‌تواند مرد و یا زن باشد و عسر الحمل به معنای زوجی می‌‌باشد که دیر باردار می‌‌شود و به بیان دیگر به سختی باردار می‌‌شوند.

در تعریف نازایی یک تفاوت عمده بین طب سنتی و طب مدرن وجود دارد و آن این است که در طب مدرن محدوده زمانی برای مشخص کردن و اثبات کردن نازایی یک فرد حکم می‌‌کند اما در طب سنتی این محدودیت زمانی وجود ندارد. از دیدگاه طب مدرن بطور معمول اگر یك زوج پس از گذشت یك سال از ازدواج‌شان، بدون پیشگیری از بارداری و با وجود رابطه جنسی منظم، باردار نشود نابارور نامیده می‌‌شوند و نیاز به بررسی دارند. البته در اینجا توصیه می‌‌گردد که هر کدام از زوجین پیش از ازدواج حداقل برای یک مرتبه از لحاظ صحت و زنده بودن اسپرم و میزان کافی آن و همچنین صحت و سلامت تخمدان، رحم و تخمک‌‌ها چکاپ گردند زیرا درمان در مراحل پیش از ازدواج به مراتب راحت تر و امکان پذیر تر می‌‌باشد.

جایگاه طب سنتی در ناباروری

همانگونه که مردم امروزه تمایل دارند اکثر بیماری‌های خود را از طریق روش‌‌های طب سنتی درمان کنند، در زمینه ناباروری هم دیده می‌‌شود که تمایلات به سمت این سری روش‌های درمانی بیش از پیش افزایش یافته است. همانگونه که همه شما علاقمندان به طب سنتی می‌‌دانید مهمترین مبحث در روش‌‌های درمانی طب سنتی‌‌، بحث مزاج و تعادل مزاج است که این مبحث در بحث‌‌های درمانی ناباروری نیز کاربرد خود را دارد.

یکی از مهترین گام‌‌های جلوگیری از ناباروری اصلاح مزاج پیش از اقدام به بارداری در زوجین است.اصلاحات می‌‌بایست در هر دوجنس صورت گیرد. به طور مثال اگر هر کدام از طرفین دچار اختلالات گوارشی‌‌، نفخ‌‌، یبوست و... می‌‌باشند می‌‌بایست در دوره چهار ماهه پیش از بارداری حتما به اصلاح آن بپردازند. زیرا این اختلالات از یک سو بر یک بارداری سالم تاثیر گذار خواهد بود و از سوی دیگر باید توجه شود که در بانوان هر اختلالی که از پیش از دوران بارداری به دوران بارداری انتقال یابد قطعا در آن دوران تشدید خواهد شد. از آنجایی‌که در دوران بارداری فرد با محدودیت مصرف دارو نیز مواجه است بنابراین بهتر است پیش از این دوران به اصلاح و درمان خود بپردازد. توصیه می‌‌گردد چهار ماه پیش از بارداری با مراجعه به یک متخصص طب سنتی به این اصلاح و اعتدال مزاج پرداخته شود و افراد از هرگونه خودرژیمی و خود درمانی پرهیز کنند.

گام‌های اولیه درمان نازایی

طب سنتی نیز مانند طب مدرن در برخورد اولیه با یک زوج که باردار نمی شوند عمل می‌‌کند و آن این است که تشخیص دهد ناباروری از جانب مرد است و یا زن. بنابراین گام اولیه درمان نازایی در طب مدرن و طب سنتی یکسان است.پس از مشخص شدن منشا ناباروری (منشا زنانه و یا منشا مردانه) در گام دوم می‌‌بایست به علت آن پرداخته شود.

در طب سنتی و طب مدرن هر دو به گرفتن شرح حال بیمار و معاینه بالینی تاکید شده است اما توصیه می‌‌گردد جهت بالا بردن دقت کار و ضمانت تشخیص پزشکان محترم آزمایشات تخصصی مربوط به باروری را به هر کدام از زوجین توصیه کنند.

اگر منشا نازایی زنانه باشد می‌‌بایست پزشک متخصص در مرحله بعد به بررسی ساختاری و عملکردی دستگاه زنانه بپردازد. اختلالات عملکردی زنانه معمولا در مدت زمان کمتری و در اکثر موارد با تجویز دارو درمان می‌‌گردند. از اختلالات عملکردی می‌‌توان به قاعدگی نامنظم در بانوان اشاره کرد. اختلالات ساختاری معمولا طول مدت درمان طولانی تر و همچنین مسیر درمان پیچیده‌تری دارند. علت دیگری که حکما به آن اشاره کرده اند علل مبادی است. علل مبادی یعنی اینکه اعضای رئیسه ای از بدن انسان که با رحم در ارتباط می‌‌باشند ( قلب‌‌، مغز و کبد) دچار اختلال شده باشند.

باید دقت شود که بسیاری از جنبه‌‌های درمان نازایی طب سنتی و مدرن یکسان می‌‌باشد و فقط شیوه درمان متقاوت است. بطور مثال اگر علت نازایی در زنان اختلالات هورمونی باشد‌‌، طب سنتی نوع نازایی آن را ضعف‌المغز می‌‌گذارد و از طریق اصلاح ضعف‌المغز به درمان نازایی خواهد پرداخت. بعضا در بعضی موارد مانند سوء مزاج کبدی یا گوارشی که طب سنتی آن را یکی از علل ایجاد کننده نازایی می‌‌داند و در طب مدرن به آن پرداخته نشده و در نظر گرفته نمی‌شود.

اعراض نفسانی فرد نازا

یکی دیگر از مواردی که طب سنتی از آن به عنوان یکی از عوامل منتج به نازایی نام می‌‌برد اعراض نفسانی و یا همان بیماری‌‌های روحی و روانی است.حالات روحی و روانی مانند خشم، نگرانی، غم، خجالت و ترس نیز مانند بقیه اعمال بدن، جزء اعمال طبیعی می‌‌باشند و بروز هر یک از این حالات موجب تعادل در مزاج اصلی انسان می‌‌گردد و سلامتی و سعادت بشر را به ارمغان می‌‌آورد. افزایش و کاهش این حالات که مستقیم و غیرمستقیم روی متابولیسم، گردش خون، تنفس، ترشحات دستگاه گوارش و غدد داخلی و عضلات تاثیر دارند می‌‌توانند معضلات و مشکلات پیچیده جسم و روان را برای انسان به وجود بیاورند.

شاید در ابتدا اعراض نفسانی در مسئله باروری بسیار بی‌اهمیت بنظر برسند اما باید توجه داشت که اعراض نفسانی ارتباط مستقیم با مسائل هورمونی یک فرد دارند. بنابراین داشتن یک محیط آرام و به دور از هر گونه تنش عصبی و استرس می‌‌تواند نقش بسیار پر رنگی در ارتباط با بارداری یک فرد داشته باشد.

در نظر داشته باشید که استرس و تنش‌‌های عصبی به شدت تنظیمات هورمونی را در یک فرد بهم می‌‌ریزند. در بسیاری از موارد دیده می‌‌شود که این اعراض نفسانی به صورت پیامد نازایی بروز می‌‌کنند‌‌، یعنی فردی که دچار نازایی شده است دچار بیماریهای روحی و روانی مانند افسردگی می‌‌گردد اما یک درمانگر می‌‌بایست فرد نازا را در ابتدا از لحاظ عاری بودن از هرگونه عارضه نفسانی بررسی کند.

چند توصیه برای جلوگیری از نازایی

• پرهیز از استرس ( پرهیز از هر گونه اعراض نفسانی مانند شادی و یا غم بیش از حد و یا هر گونه استرس شدید)

• گوارش صحیح یک اصل ثابت برای جلوگیری از نازایی است (بطور مثال خوردن آب سرد ناشتا و یا خوردن آب سرد در مواقعی که  از دیدگاه طب سنتی منع شده است مانند بین غذا، بلافاصله بعد از غذا و ورزش و... منجر به افزایش سردی رحم می‌‌گردد و پیامد آن افزایش احتمال نازایی است).

• استفاده بیش از حد غذاهایی با مزاج سرد و خشک تولید اسپرم و بلوغ تخمک را با اختلال مواجه می‌‌کند و منجر به نازایی می‌‌گردد.

• یکی از دلایل سقط جنین که بیشتر در چند ماه اول بارداری اتفاق می‌‌افتد‌‌، لغزندگی جنین است.گاهی اوقات مصرف یک گیاه دارویی می‌‌تواند باعث لغزندگی جنین و سقط آن گردد. از سری گیاهانی که سبب لغزندگی جنین می‌‌شوند، می‌‌توان به گل ختمی‌‌، پنیرک، پر آلو و زرد‌آلو و لعاب حاصل از آنها به علت خیساندن آنها در آب اشاره کرد.

• استفاده از یک رژیم غذایی مناسب در دوران بارداری یکی از ارکان اساسی یک زایمان ایده آل است. میوه‌‌ها یک دسته از غذاهایی می‌‌باشند که یک فرد مصرف می‌‌کند.یکی از مهمترین و بهترین میوه‌‌هایی که طب سنتی بر مصرف آن در دوران بارداری تاکید دارد سیب است.سیب علاوه بر اینکه منبع بسیار غنی از ویتامین‌‌ها است در ساخت یک خون سالم در فرد باردار نیز نقش  دارد. همچنین مصرف سیب چه در دوران پیش از بارداری و چه در دوران بارداری باعث رشد و نمو خوب و مناسب جنین می‌‌شود. مصرف سیب در دوران پیش از بارداری نقش بسیار پررنگی در یک بارداری موفق دارد.اگر فردی در دوران بارداری با احساس استفراغ مواجه گشت می‌‌تواند سیب را به صورت پخته و با مقداری عسل و زنجبیل مصرف کند که در این حالت علاوه بر تمام خواصی که پیش از این ذکر شد موجب کاهش و فرو نشاندن حالت تهوع و استفراغ نیز می‌‌گردد. در بین میوه‌‌های خشک نیز بادام‌‌، فندق و پسته بهترین میوه‌‌ها برای دوران بارداری می‌‌باشند (بادام بر پسته و فندق ارجحیت دارد‌‌، همچنین بادام نباید تلخ باشد).

• موسیر، پیاز‌‌، کنجد‌‌، افستنتین‌‌، شنبلیله‌‌، زعفران‌‌،  نخود‌‌، رزماری‌‌، گزنه‌‌، انیسون‌‌، بادرنجبویه‌‌، بابونه‌‌، تره‌‌، کرفس‌‌، انواع کلم‌‌ها‌‌، کرچک‌‌، شب بو‌‌، دارچین‌‌، فلفل سیاه‌‌، لوبیا‌‌، بادام تلخ‌‌، بهار نارنج‌‌، رازیانه‌‌، یونجه‌‌، سنبل‌‌، شوید‌‌، سیاهدانه‌‌، آویشن‌‌، شاهی‌‌، خردل سیاه‌‌، زنیان‌‌، هوفاریقون‌‌، گلرنگ و گل همیشه بهار‌‌، تنها بخشی از گیاهان قاعده‌آور می‌‌باشند که مصرف آنها در دوران بارداری مجاز نمی‌باشد.

سوء مزاج رحمی و تخمدانی

هر فرد دارای یک مزاج کلی برای بدن خود می‌‌باشد. این بدن از اجزای کوچکتری تشکیل شده است که هر کدام از این اعضا نیز دارای مزاج خاص خود می‌‌باشند. هیچ لزومی وجود ندارد که مزاج کلی بدن با مزاج اعضای بدن یکسان باشد اما این مسئله که اعضای بدن مزاج خود را حفظ کنند و در تعادل باشند (از آن جهت که بهترین عملکرد را در مزاج خاص خود دارند) الزام و یک قانون کلی است.

رحم نیز از این قانون طبیعت مستثنی نمی باشد.مزاج رحم همانگونه که حکما بر آن تاکید داشته‌اند سرد و خشک است.از آنجاییکه عروق و عضلات فراوانی اطراف رحم را احاطه کرده‌اند لذا از سردی و خشکی رحم کاسته‌اند و مزاج آن را بسیار به سمت اعتدال نزدیک کرده‌اند. بنابراین می‌‌توانیم بگوییم که رحم یک عضو با مزاج سرد و خشک است اما سردی و خشکی آن بطور مثال از بافت استخوان (بافت استخوان نیز دارای مزاج سرد و خشک است) کمتر است.

با توجه به توضیحاتی که تا به اینجا داده شده است می‌‌توانیم نتیجه بگیریم که هر گونه تغییر در مزاج رحم شامل: سردتر شدن مزاج رحم، گرم‌تر شدن مزاج رحم‌‌، خشک تر شدن رحم و مرطوب‌تر شدن رحم می‌‌تواند موجب نازایی در فرد گردد. در تذکره سهیلی به این مسئله اشاره شده است که بطور مثال در صورتی که مزاج رحم به سمت گرم‌تر شدن برود موجب سوزاندن نطفه در فرد خواهد شد. اگر مزاج رحم بیش از حد طبیعی خودش سرد گشت موجب یخ بستن نطفه خواهد شدن و فرد از این طریق دچار نازایی می‌‌گردد. اگر مزاج فرد بیش از اندازه تر شد موجب می‌‌گردد نطفه نتواند استقرار مناسبی در رحم داشته باشد و از این طریق موجب نازایی می‌‌گردد. در رحمی با مزاج خیلی خشک هم دقیقا مانند زمین کشاورزی که در آن بذر پاشیده شده است اما به بذر آبی رسانده نشود، نطفه رو به زوال می‌‌رود و از این طریق فرد دچار نازایی می‌‌شود و قدرت باروری خود را از دست خواهد داد.

در مورد تخمدان نیز مسئله دقیقا به همین صورت است. اگر تخمدان دچار سردی‌‌، گرمی، خشکی و یا تری بیش از حد شود تخمک کیفیت خود را از دست می‌‌دهد و ممکن است فرد دچار ناباروری و یا دیر باروری گردد و یا در صورتی که فرد باردار  گردید دچار سقط گردد و یا  فرزندی که او به دنیا می‌‌آورد در صحت و سلامت کامل نباشد.