تحریریه دنیای سلامت
سقط غیرعمدی جنین عبارت است از پایان یافتن خود به خودی بارداری قبل از تولد نوزاد. از نظر پزشكی زمانی كه سقط به صورت طبیعی و بدون هیچ خواستی انجام شود، به آن سقط جنین می‌گویند.
سازمان جهانی بهداشت اعلام كرده كه شرایط و تعریف سقط جنین زمانی درست است كه جنین بیشتر از 20 الی 22 هفته عمر و بیش از 500 گرم وزن نداشته باشد.
سقط جنین در حدود 15 -20 درصد از كل زایمان‌ها و معمولاً قبل از هفته 13 بارداری اتفاق می‌افتد، پژوهشگران معتقدند در بیش از 60 -70 درصد موارد، تغییر و اختلال هورمونی منجر به تولد زودرس و سقط می‌شود كه این تغییر معمولاً بین دو دوره قاعدگی خانم‌ها رخ می‌دهد و در بیشتر موارد فرد حتی متوجه نمی‌شود كه باردار بوده است.
30 درصد از افرادی كه قبل از 8 هفته سقط جنین می‌كنند، مشكل آنها مربوط به كیسه و یا جفت است.
این بیماری تخمك سوخته نام دارد كه در واقع هیچ جنینی داخل كیسه تشكیل نشده است. همانطور كه گفته شد، در برخی از سقط جنین‌ها، فرد حتی متوجه نمی‌شود كه باردار بوده است.
حدود 15 درصد از تخم‌های بارور قبل از اینكه فرصتی برای جاگیری در دیواره رحم را پیدا كنند، از بین می‌روند. از زمانی كه قلب جنین در دوره بارداری شناسایی شود، امكان سقط جنین به كمتر از 5 درصد كاهش می‌یابد.
زنانی كه در دوره بارداری خونریزی دارند، احتمال سقط جنین در آنها بیشتر است و این تهدید جدی به شمار می‌آید.
چه چیزی باعث سقط جنین می‌شود؟
همیشه دلیل سقط جنین مشخص نیست.
شایع‌ترین علل سقط در یك سوم اول بارداری (سه ماه اول) عبارتند از: ناهنجاری‌های كروموزمی، بیماری‌های عروقی كلاژن، دیابت، مشكلات هورمونی، عفونت و اختلالات رحم، تخمك سوخته نیز از جمله اختلالات كروموزمی است كه در بالا به آن اشاره شد.
اختلالات كروموزمی: كروموزم‌ها، اجزای میكروسكوپی هر یك از سلول‌های بدن هستند كه تمامی موارد ژنتیكی همچون رنگ مو، رنگ پوست و چشم و ظاهر فرد را منتقل می‌كنند.
این كروموزم‌ها در طول توسعه خود، دائم تقسیم و تعداد آنها دو برابر می‌شود. اختلالات ژنتیكی بیشتر درر زوج‌هایی كه سابقه سقط جنین داشته‌اند، شایع است.
این صفات ژنتیكی را قبل از بارداری با آزمایش خون می‌توان بررسی كرد. در سقط جنین‌های سه ماهه اول بارداری حاوی نیمی از بافت جنین كروموزم‌های غیرطبیعی است و در سقط جنین سه ماهه دوم و سوم، این تعداد به 20 درصد كاهش می‌یابد.
شایع‌ترین علل سقط در سه ماه اول بارداری اختلالات كروموزمی هستند. این اختلالات با بالا رفتن سن افزایش می‌یابند و در زنان بالای 35 سال سقط جنین بیشتر است.
بیماری عروق كلاژن: در این بیماری سیستم ایمنی اشتباهاً به سایر اندام‌ها حمله می‌كند. این بیماری بسیار جدی است؛ به خصوص در دوران بارداری. با آزمایش خون می‌توان از وجود آنتی‌بادی غیرطبیعی در بدن، مطلع و آن را تشخیص داد.
دیابت: به طور كلی اگر در دوران بارداری به طور مرتب با پزشك در ارتباط باشید، می‌توان دیابت را كنترل كرد. اما اگر به هر دلیلی دیابت كنترل نشود، علاوه بر سقط جنین، ممكن است نقایص مادرزادی زیادی را به وجود آورد.
عوامل هورمونی: عوامل هورمونی كه خطر سقط جنین را افزایش می‌دهند كه شامل سندرم كوشینگ، بیماری تیروئید و سندرم تخمدان پلی‌كیستیك می‌شود.
عفونت: عفونت مادر نیز از جمله مواردی است كه می‌تواند منجر به سقط جنین شود. نمونه‌ای از عفونت‌هایی كه منجر به سقط جنین می‌شوند، عبارتند از: عفونت‌های لیستریا، توكسوپلاسما، لنفوسیتی، سیتومگان آناتومی و اختلالات ساختاری آن. آناتومی غیرطبیعی رحم نیز از دلایل سقط است.
در برخی زنان مبتلا به سیتوم رحمی، رحم آنها مشتقات جزئی را به چند قسمت تقسیم می‌كند؛ بنابراین هیچ جنینی نمی‌تواند در این نوع رحم رشد كند و سقط می‌شود. در موارد نادری نیز دیده شده است كه ناهنجاری‌های ساختاری مثل وجود غده‌های خوش‌خیم به نام فیبروئید، با لانه‌گزینی در جنین و دخالت در جریان خون او باعث سقط جنین می‌شود.
جلوگیری از سقط
ورزش، كار و روابط جنسی معمولی و روال عادی زندگی باعث سقط جنین نمی‌شوند؛ مگر اینكه در شرایطی خاص پزشك تشخیص دهد این فعالیت‌ها برای فرد خطرآفرین است؛ مثلاً افرادی كه سابقه تولد نوزاد نارس دارند.
سیگار كشیدن بیش از 10 عدد در روز نیز خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد.
بعضی پژوهش‌ها نشان می‌دهد كه حتی سیگار كشیدن پدر خانواده نیز ممكن است باعث سقط جنین شود! عوامل دیگری مثل مصرف الكل و موادمخدر، تب، داروهای ضدالتهاب، مصرف بیش از اندازه كافئین نیز خطر سقط جنین را افزایش می‌دهند.
علاوه بر این، مصرف الكل در طول بارداری به بافت جنین در حال رشد نیز صدمه می‌زند.
علائم سقط جنین
دل درد و خونریزی از علائم شایع سقط جنین می‌باشد كه ممكن است خفیف، متوسط و یا شدید باشد.
خونریزی واژینال در اوایل حاملگی، غالباً تهدیدی برای سقط جنین به شمار نمی‌آید. در اوایل بارداری خونریزی كم از ناحیه واژن و یا لكه‌بینی غالباً دلیل بر سقط جنین نیست؛ مگر در مواردی كه خونریزی تكرار شود و یا مقدار آن زیاد باشد.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند كه در 90- 96 درصد از حاملگی‌ها كه قلب جنین تشكیل شده، و در هفته 7 -11، خونریزی واژینال به مقدار كم عادی و طبیعی است.
تشخیص
برای بررسی ضربان قلب جنین و تعیین اینكه آیا بارداری ادامه دارد و یا سقط انجام شده است، باید سونوگرافی لگنی انجام شود كه می‌تواند به صورت داخل رحمی و یا خارج رحمی باشد.
اگر پزشك نتواند با استفاده از سونوگرافی درصد زنده بودن جنین را تشخیص دهد، بیمار باید آزمایش خون بدهد. در حین بررسی‌ها بیمار باید استراحت كرده و از مقاربت جنسی خودداری كند.
اصطلاحات رایج
سقط: ختم حاملگی قبل از اینكه بتوان جنین را زنده نگه داشت.
سقط جنین كامل: قبل از 12 هفتگی شایع است و در آن تمامی بافت جنین و جفت سقط می‌شود.
سقط جنین ناقص: در این نوع سقط جنین، فقط قسمتی از جنین و جفت خارج می‌شود و پزشك باید با استفاده از دارو كار را تمام كند.
خطر سقط جنین: در واقع سقط صورت نگرفته است و فقط خونریزی از ناحیه واژن وجود دارد. دهانه رحم متسع نشده و هیچ علامتی ناشی از جدایی بافت جنینن و یا جفت وجود ندارد.
سقط جنین عفونی: سقط جنین در اثر عفونت باكتریایی رخ می‌دهد و همراه با تب و لرز، درد و ترشحات چركی است.
سقط از دست رفته: جنین در بدن مادر از بین رفته، ولی دفع نشده است.
بعد از سقط
پزشك باید ببینید آیا سقط به طور كامل انجام شده است یا هنوز مقداری از بافت جنین و جفت درون بدن مادر وجود دارد.
اگر سقط به طور كامل صورت گرفته باشد، فقط كافی است بیمار استراحت كند؛ اما اگر ناقص انجام شده باشد، پزشك باید با روش ساكشن (مكنده)، یا كورتاژ، بافت‌های باقیمانده را از بدن مادر خارج كند كه معمولاً این كار با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و برای جلوگیری از عفونت، نیز آنتی‌بیوتیك تجویز می‌گردد.
بعد از سقط نیز لازم است زن و مرد هر دو آزمایش دهند تا علت سقط جنین مشخص شود. گاه ممكن است زن و شوهر از نظر ظاهری سالم و كاملاً طبیعی، اما دچار نقص و اختلالات كروموزمی باشند. معمولاً برای اولین سقط جنین آزمایش لازم نیست، ولی در صورتی كه سه سقط متوالی انجام شود، زوج باید مورد بررسی و آزمایش قرار بگیرند.
حتی در بیشتر از 80 درصد افرادی كه دو سقط داشته‌اند نیز بارداری بعدی می‌تواند یك حاملگی طبیعی باشد. در شماره آینده پیرامون روش‌های پیشگیری از سقط جنین مطالبی را ارائه خواهیم نمود.
