تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
اعتیاد به یك عادت
رفتارهای عادی و همیشگی از جهات بسیاری به اعتیاد شباهت دارند و شیوه‌های ترك یك عادت شبیه شیوه‌های ترك اعتیاد است. دوری از كلیه افراد، مكان‌ها و چیزهایی كه نیاز و میل فرد را برای انجام آن عادت ناخوشایند تشدید می‌كنند، اولین درس برای ترك یك رفتار است.
نیاز به تغییر كردن و استفاده از بهترین شیوه برای تغییر، مسلما اهمیت بسیاری دارد و در هر دو مورد (یعنی ترك اعتیاد و ترك عادت) از مهم‌ترین نكات هستند. اما یك فرق مهم بین ترك اعتیاد و ترك عادت وجود دارد. برخلاف اعتیاد، در ترك عادت وقتی كه یك رفتار جدید جایگزین یك عادت قدیمی می‌شود، احتمال تكرار آن عادت قدیمی بسیار كم است؛
در حالی كه در ترك اعتیاد، احتمال تكرار رفتارهای ناخوشایند قبلی بسیار زیاد است. عادت‌ها قوی‌ترین نیرو در جهان هستند. حدود 90 درصد از افكار، احساسات و رفتارهای ما ناشی از عادت‌های ما هستند؛ بنابراین بسیاری از ناكامی‌ها، موفقیت‌ها، افسردگی‌ها، شادی‌ها، روابط مستحكم، روابط از هم پاشیده و بسیاری دیگر از حالات و رفتارهای ما به عادت‌های ما برمی‌گردند.
عادت‌های ما رفتارهایی هستند كه مرتب بدون دخالت ذهن خود آگاه تكرار می‌شوند. در واقع وقتی شما چیزی را یاد گرفتید، مغزتان ارتباطاتی را برای ایجاد یك مسیر عصبی شروع كرده و هنگامی كه آن رفتار تكرار می‌شود، مغز مسیر ویژه‌ای برای آن رفتار ایجاد می‌كند.
تكرار عادت موجب سكون می‌شود و خلاقیت و پیشرفت را از بین می‌برد
وقتی ما كاری را بدون دقت و انگیزه كافی انجام می‌دهیم یا عقاید، عادت‌ها و تجارب خود را با تعصب زیاد در كاری اعمال می‌كنیم، كمتر به این فكر هستیم كه تغییر مثبتی در روند اجرای كار به وجود آوریم و ایراد و اشكال آن را برطرف سازیم. هر فرایندی در زندگی ما می‌تواند مغلوب تكرار شود؛ مثلا با اینكه می‌دانیم شغل مناسبی نداریم، اما همچنان بدون هیچ‌گونه تغییر در شرایط و موقعیت خود به كارمان ادامه می‌دهیم.
در حالی كه تغییر می‌تواند ما را از وضعیت ناخوشایند موجود نجات دهد؛ اما باز هم از آن گریزانیم و تغییر را غیر ممكن می‌دانیم یا از عواقب آن هراس داریم. ما می‌توانیم نوع نگرش و زاویه دید خود را تغییر دهیم و یا اینكه رفتارهای نادرست خود را دریابیم و آنها را ترك كنیم.
برای تغییر تنها كافی است بپذیریم كه وقتی به مشكلی برمی‌خوریم، برای حل آن نیاز به استفاده از روش دیگری داریم و بهتر است همیشه این جمله یادمان باشد: بدون تغییر نمی‌توان پیشرفت و زندگی كرد. اولین شرط برای تغییر پذیری، انعطاف است. ما برای اینكه تغییر كنیم، باید انعطاف داشته باشیم، تعصب خشك و سرسختانه نسبت به عقاید و باورهای خود نداشته باشیم و وقتی با مشكل و انتقاد یا سرزنش مواجه می‌شویم، همیشه و در همه حال آن را جدی بگیریم و در موردش تامل كنیم.
بعد از انعطاف، روراستی با خودمان و پذیرش اشتباهات می‌تواند ما را در ایجاد تغییر موفق كند. اگر كسی از ما انتقادی كرد، بهتر است كمی فكر كنیم و با خودمان روراست باشیم و با پذیرش اشتباهات خود، نسبت به تغییر آنها اقدام كنیم. برای تغییر یك عادت نابجا بهتر است از خانواده و دوستان خود كمك بگیرید؛
ولی این مساله همیشه اتفاق نمی‌افتد. گاهی اوقات عادت‌های ما روی اطرافیانمان نیز اثر می‌گذارند؛ مثلا عادت به سیگار كشیدن، نه تنها به خود ما آسیب می‌رساند، بلكه نزدیكان ما نیز از آن آسیب می‌بینند. برای تغییر یك عادت باید محیط آن را نیز تغییر داد. عامل محیطی، عامل برانگیزنده‌ای است كه مغز را از ترك یك عادت و جایگزینی عادت جدید باز می‌دارد.
برای آنكه عادت‌های نابجا و ناخوشایند خود را تغییر دهید، نكات زیرا را فراموش نكنید:
1- در مورد تغییر آن عادت جدی باشید؛ زیرا برای تغییر یك عادت نیاز به انرژی و تعهد است.
2- افكار، احساسات و رفتارهای خود را در مورد عادت سابق و رفتار جدید خود یادداشت كرده و در مورد آنها فكر كنید. به مناسب‌ترین رفتار بیندیشید و آن را تمرین كنید.
3- اگر به طور آنی متوجه شدید كه دوباره در حال تكرار عادت قبلی هستید، بلافاصله خود را متوقف ساخته و رفتار جدید را انجام دهید.
4- رفتار جدید را باید به مرور زمان و آهسته آهسته جایگزین رفتار قبلی خود كنید. در این كار نیاز به هیچ عجله‌ای نیست.
5- حتما روی پشتیبانی و كمك دیگران حساب كنید و به آنها اطلاع دهید كه مشغول كار روی این مساله هستید و از آنها توقع چه نوع كمكی دارید.
6- از منفی‌بافی به شدت پرهیز كنید. منفی‌‌نگری موجب سردرگمی و ناامیدی خواهد شد.
7- هرگز ناامید نشوید. اگر چند روش كارساز نبود، روش‌های دیگر را امتحان كنید. در صورت ناامیدی هرگز نخواهید توانست تغییرات لازم و مورد نظرتان را به وجود آورید. عادت‌ها به سختی تغییر می‌كنند و مسلما برای این كار به صرف زمان و انرژی زیادی نیاز است.
برای آنكه بتوانید از تلاش‌های خود نتیجه بگیرید، كمی برنامه‌ریزی، نظم و عزم راسخ لازم است. تلاش، تلاش و تلاش كنید. تكرار یك رفتار جدید، تنها راه جایگزین كردن آن با یك عادت قدیمی است. برای آنكه مغز خود را به انجام یك كار جدیدی عادت دهید، لازم است روزها، هفته و حتی ماه‌ها آن را تكرار كنید.
