زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

زهراسادات موسوی

سونامی و پیامدهای آن
زلزله 9 ریشتری كه در ساحل شمالی سوماترا در 26 دسامبر سال 2004 رخ داد، یكی از بزرگ‌ترین فجایع انسانی بود كه بیشترین امدادرسانی بین‌المللی در سال‌های اخیر را به خود اختصاص داد. در برآوردی كه انجام شد، طی این حادثه 000/180 نفر كشته و دست‌كم 000/633/1 نفرآواره و بی‌خانمان شدند. 660 كشور، سازمان و نهادهای مردمی از سراسر دنیا دست به دست هم دادند تا یكی از بزرگ‌ترین و بی‌سابقه‌ترین عملیات بشردوستانه جهان شكل گرفت.بلایای طبیعی به‌طور پیچیده‌ای بر جامعه و زندی مردم آن تأثیرگذار است. تأثیر همین سونامی سال 2004 تا سال‌ها بعد احساس می‌شد و سطح زندگی مردم، اوضاع اجتماعی و اقتصادی مناطق آسیب‌دیده هیچ‌وقت مانند گذشته‌اش نشد. در چنین شرایطی، علاوه بر رسیدگی بر اوضاع بهداشت و سلامت افراد، بایستی به دنبال راهكارهای مناسب و درازمدت برای تأمین سلامت مردم و جامعه و نیز آمادگی و آموزش لازم در برابر وقوع حوادث ‌آتی بود.در تاریخ 22 تا 24 ماه آوریل، گروهی از متخصصان سلامت و بهداشت و كارشناسان از كشورهای حاشیه اقیانوس هند و نقاط دیگر درمانی، جمهوری مالدیو گردهم آمدند كه در آن علاوه بر ارائه گزارشات مربوط به كشورهای خود، به بررسی اوضاع منطقه و نیازهای مردم به هنگام وقوع بقایای طبیعی محتمل پرداختند. البته، این گزارشات موقت از عملكردها، بعدها با گزارشات جامع‌تری از اقدامات و گام‌های لازم دیگر دنبال شد.

سونامی و بلایای طبیعی
كلمه سونامی در اصل از واژه ژاپنی «موج‌های جزر و مدی» به وجود آمده است و به عنوان یك واژه بین‌المللی پذیرفته شده است. سونامی امواج اقیانوسی است با طول بسیار بزرگ كه در واقع ناشی از اختلالاتی در بستر دریا مانند زمین‌لرزه‌های زیر دریا و رانش زمین، ریزش سنگ‌ها و لغزیدن صخره‌ها و نیز در پی فوران آتش‌فشان‌های زیردریایی می‌باشد.
سرعت و میزان اثر سونامی بستگی به عواملی دارد كه از جمله می‌توان به عمق آب و شیب سواحلی كه امواج با آن برخورد می‌كنند اشاره كرد. سونامی از وقایع نادر در طول تاریخ است ولی با این حال یكی از پدیده‌های طبیعی است مانند سیل، زلزله و توفان است كه اغلب سبب فجایعی در مقیاس بزرگ می‌شوند.در سال 2003، 142 مورد بلایای طبیعی و 238 مورد حوادثی گزارش شده كه به دست انسان در سراسر جهان رخ داده است. از بین 40 حادثه سنگین و شدید بلایای طبیعی كه در بین سال‌های 1970 تا 2003 به وقوع پیوسته است، زلزله و سیل بیشترین آمار را نشان داده‌اند.

قربانیان حادثه
كشورهای آسیب‌دیده از سونامی همه كشورهای در حال توسعه‌ای بودند كه مردمانشان قبل از وقوع این حادثه همگی در فقر به سر می‌بردند. برای مثال، كشور مالدیو تنها 6 روز قبل از حادثه سونامی از رده پائین‌ترین كشور در حال توسعه خارج شده بود. قربانیان این حادثه بیشتر افراد مستضعف و كم‌درآمد جامعه بودند كه زندگیشان را از طریق ماهیگیری و كشاورزی در سطح خیلی كوچك می‌گذراندند و به همین دلیل بیشتر آنان در نزدیكی ساحل زندگی می‌كردند. البته در این میان، یك استثناء هم وجود دارد و آن مربوط به استراحت‌گاه‌های توریستی و گردشگری اطراف فوكت تایلند بود كه منجر به از بین رفتن تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی شد. اما این فاجعه بار دیگر یادآور شد كه همواره بیشترین خطر در هنگام وقوع بلایای طبیعی گریبان‌گیر افراد فقیر و بی‌بضاعت می‌شود.

تأثیر سونامی بر روی زندگی و معیشت مردم
سونامی علاوه بر اینكه خیلی از زندگی‌ها را از بین برد، خسارت‌های عظیم اجتماعی دیگری نیز به بار آورد. اكثر خانه‌ها، مدارس و مراكز درمان و بهداشت ویران شدند و در كشورهایی كه سونامی در آن شدید بود، مردم تمام زندگی و دارائیشان را از دست دادند. این شرایط، زندگی صدها هزار نفر از بازماندگان را به خطر فقر و یا شاید به زیر خط فقر كشاند. در سال‌های اخیر، كشورهای منطقه دست به دست هم دادند تا بتوانند با كمك هم اوضاع اقتصاد و اجتماع و سطح بهداشت و سلامت مردم را حداقل به حالت قبل آن برگردانند. برای مثال، اكثر جزیره‌نشینان مالدیو، پس‌انداز خود را به جای گذاشتن در بانك، در خانه نگه می‌داشتند كه در نتیجه با ویرانی خانه‌هایشان، پس‌اندازشان را نیز از دست دادند.از دست دادن بخشی از تجهیزات و قایق‌های ماهیگیری از یك طرف و ترس ناشی از شایعه آمدن ماهی‌ها به ساحل برای خوردن اجساد از طرف دیگر برای هفته‌ها كار ماهیگیری را منحل كرده بود. در ضمن، ترس از وقوع مجدد سونامی و نیز پوشش زیاد رسانه‌ها از میزان خرابی‌ها و خسارات وارده، صنعت گردشگری را نیز به همان شكل معلق كرده بود.

تأثیر سونامی بر زیرساخت‌ها
ساختمان و امكانات مراكز بهداشتی و درمانی همانند سایر ساختمان‌ها عمومی دیگر تحت تأثیر سونامی به شدت آسیب دیده است. در اندونزی، یك بیمارستان مجهز به تمام امكانات خدمات درمانی، 4 بیمارستان تخصصی دیگر، 41 كلینیك از 240 كلینیك موجود و همچنین 505 مدرسه ویران شد و لازم به ذكر است كه هر یك از این ساختمان‌ها مملو از اطلاعات و پرونده‌های اداری نیز بودند. البته، بیشترین خسارات وارده به مراكز بهداشتی در مالدیو اتفاق افتاد كه علاوه بر خرابی امكانات و تجهیزات، تمام مدارك و سوابق پزشكی نیز از بین رفت. در اندونزی، سریلانكا و تایلند بسته شدن راه‌های ارتباطی (خرابی راه‌ها و جاده‌ها، ریل‌های قطار و از كارافتادگی دیگر خطوط ارتباطی) كار جستجو و نجات و پیرو آن اقدامات پزشكی لازم را دشوار ساخته بود. در تایلند، اندونزی و سریلانكا طی چند روز نخست بعد از حادثه، شمار كسانی كه نیاز به مراقبت‌های پزشكی داشتند به سرعت رو به افزایش بود. در چنین زمانی، كار دفن اجساد هم بر دوش پرسنل بهداشت و بیمارستان‌ها افتاده بود كه خود باعث فشار جسمی و روحی مضاعف بر روی آنان می‌شد.