زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

در قسمت اول اين مقاله با معيارها و مقررات ملي و كشوري، مهندسي حفاظت از حريق و در ارتباط با علائم هشداري و تابلوهاي اعلام خطر آشنا شديم. در قسمت بعدي با ادامه دستورالعمل‌هاي استاندارد براي پروژه طراحي و ساخت ساختمان‌ها و محوطه‌هاي جديد در برابر حريق آشنا خواهيم شد، كه در پي مي‌خوانيد:
8-‌ اقامتگاه، پانسيون تا خانه و ملك‌هاي چندين تصرفه
موارد استاندارد ذكرشده در زير مورد تأييد و رضايت بيمه‌گر دانشگاه بوده است:
 خانه‌اي كه 5 نفر در آن ساكن هستند نياز به نصب سيستم اعلام و اطفاي حريق مي‌باشد.
 ملكي كه تا 5 نفر در آن ساكن مي‌باشند، بايستي سيستم اعلام و اطفاي حريق مطابق با كد و استاندارد كشوري باشد. البته، اين مصوبه در مورد املاك شخصي نيز صدق مي‌كند.
‌ در املاك چندين تصرفه، سيستم اعلام حريق بايستي هميشه به مركز كنترل متصل باشد و يا به صورت خودكار در زمان بروز حادثه تلفن مراكز امدادي را بگيرد.
9-‌ طرح، كميسيون (شورا و بررسي)، نصب، ضبط هشدارها و بايگاني
طراحان بايد ترتيب مراحل تأمين نگهداري سيستم را به كميسيون ببرند و تأييد مهندسان اجرايي پروژه محافظت ساختمان در برابر حريق را بگيرند. اداره نگهاري و محافظت ساختمان دانشگاه مسئول نگهداري و بايگاني از هشدارهاي حريق ضبط‌شده مي‌باشد و اين سوابق براي بازديد مسئولان موجود مي‌باشد.
10-‌ برق اضطراري
برق اضطراري بايد مطابق با مقررات و ‌آئين‌نامه‌ي كشوري نصب گردد. مصرف برق زياد واحدهاي آموزشي، اجرايي و خوابگاه، استفاده از اين استاندارد جهاني را اجتناب‌ناپذير مي‌كند. براي مكان‌هايي كه معمولاً خارج از ساعات اداري نيز از آنها استفاده مي‌شود، بايد اين سيستم برق اضطراري تهيه گردد. البته، لازم است تا اين سيستم مجهز به زمان انتظار (standby time) به مدت 3 ساعت باشد. (در زمان قطع برق اصلي، اين سيستم توسط باطري شارژ مي‌شود).
تمام مكان‌هاي خاص و مجوزدار (licensed) اعم از سالن سخنراني، تئاتر، سينما و سالن  غذاخوري نيازمند سيستم برق اضطراري مي‌باشند. مكان‌هاي خاص ديگري وجود دارد كه رفتن ناگهاني برق در آنجا، خطرات جدي را به دنبال دارد و طبق ضوابط و آئين‌نامه‌هاي ايمني و سلامت كار، تهيه‌ي سيستم برق اضطراري الزامي مي‌باشد.
11-‌ راه‌هاي خروج و فرار براي افراد ناتوان
طبق قوانين ساخت و ساز، بايستي امكانات فرار براي افراد ناتوان در ساختمان تعبيه شود و توجه به اين نكته در طراحي و ساخت بنا نقش حائز اهميتي دارد.
11-‌ آسانسور
دانشگاه براي تخليه افراد ناتوان تدابيري را در نظر گرفته است و  اجراي صحيح اين اصول طراحي و ساخت براي تمام ساختمان‌هاي جديد اجباري مي‌باشد.
دانشگاه فضاي امني را در خارج از ساختمان براي ايمني و تخليه افراد هنگام بروز حريق در نظر گرفته است. (مگر در شرايطي كه از تخليه افقي «Horizantal enawation» براي كوتاه‌مدت ميسر باشد)
كارفرما (دانشگاه) موكلف است تا كنترل ساختمان و محوطه‌هاي بيروني را در دست داشته باشد و بتواند نماي تمامي افراد را خيلي سريع و در حد قابل قبولي از ايمني، خارج سازد.
اولويت بايد به تهيه‌ي امكانات و تدابير مناسب براي تخليه و نجات افراد ناتوان جسمي داده شود. بنابراين:
 در طراحي راه‌هاي خروج بايد به عوامل جسماني، خصوصيات ذهني و رواني افراد توجه نمود. لذا، وجود آسانسور در ساختمان‌هاي نوساز الزامي مي‌باشد. به خصوص در اماكني كه افراد ضعيف و ناتوان در آن ساكن هستند. در اغلب آتش‌سوزي‌هاي ساختمان‌ها، آسانسورها نقش بسزايي در تخليه ساختمان و نجات افراد داشتند. هنگام وقوع حريق، در تمام يا قسمتي از ساختمان مشكلات خروج و فرار خصوصاً براي سالمندان و افراد ناتوان پيش مي‌آيد. از اين رو، در ساختمان‌هاي نوساز مي‌بايست سيستم كنترل آتش به‌طور مستقيم به سيستم كنترل آسانسور اضافه شود و با فعال شدن سيستم تشخيص دود يا حرارت، كابين به طبقه همكف هدايت شده و متوقف شود و تنها با كنترل آتش‌نشان به كار ادامه دهد. آسانسوري كه از آن براي تخليه افراد داخل ساختمان استفاده مي‌شود بايد مجهز به سيستم برق اضطراري باشد.
در احداث آسانسور اصول ايمني بايد رعايت شود و مواردي همچون استفاده از مصالح مقاوم در برابر آتش و حرارت، محافظت از نفوذ دود، حرارت و گازهاي سمي به داخل چاه و كابين آسانسور و انتقال آن به ديگر طبقات ساختمان يا توقفش در مكان هايي كه پلكان فرار قرار دارد؛ مدنظر قرار گيرد.
 در چنين ساختمان‌هايي بايد حداقل يك آسانسور از برق اضطراري تغذيه شود و اين خط بايد بتواند هر يك از آسانسورهاي ديگر را به انتخاب تغذيه نمايد. طراحان و مجريان ساختمان بايستي در تمامي اين موارد با كارشناس خدمات ايمني و نجات (آش‌نشاني) و مسوولان مرتط ديگر مشورت نمايند.
 ديگر امكانات قابل قبول:
تهيه آسانسورهاي ضد حريق طبق مقررات ملي كشور
تخليه افراد در سطحي هم‌تراز همان محوطه گرفتار ‌آتش (Horinontal evawation) و توجه به اين نكته كه آن مكان هم‌تراز با ديواره كف، سقف و درهاي عايق‌پوش در برابر حريق و دود محافظت شده باشد. چگونگي اين فضا بايد طبق كد و استاندارد ملي باشد كه توسط سازمان آتش‌نشاني تهيه و به دولت ارائه شده است.
هرگونه تمهيدات ديگر كه سطح ايمني قابل قبولي را طبق مقررات داراست و نيازي به حركت‌هاي فيزيكي دشوار براي افراد ناتوان نداشته باشد.
 وقتي كه استفاده از آسانسور براي تخليه افراد ميسر نمي‌باشد، بايد گزينه‌هاي ديگري را در نظر گرفت:
استفاده از آسانسورهاي موجود براي رفت و ‌آمد روزانه كه مي‌تواند براي مدتي افراد را از آتش در امان نگه دارد. (در صورتي كه تا حدي تجهيزات ايمني در آن لحاظ شده باشد).
اين تجهيزات شامل:
 عايق‌بندي ديواره‌ها در برابر حرارت و دود
 دسترسي برق اضطراري
 سيستم كنترل مستقل از ساختمان
 سيستم ارتباطي با بيرون
مجهز كردن آسانسورهاي موجود براي شرايط اضطراري بايستي زير نظر كارشناس آتش‌نشاني، مسوولين دانشگاه و سازمان آتش‌نشاني منطقه باشد.
مولد برق «اضطراري- ارتباطي» بايستي در اتاق كنترل و نگهباني يا در مكاني خاص نصب شود و هرگز نبايد در جاهايي مثل انباري يا اتاق شست‌وشو و نظافت قرار گيرد.
‌ بايد دقت شود تا در تهيه و نصب آسانسور، از دكمه‌هاي برجسته (Braille)، مخصوص نابينايان و دستورالعمل‌هاي صوتي نيز استفاده گردد.
2-11 مناطق امن
منطقه امن جايي است كه بايد دوربندي ضد حريق شده باشد تا متصرفين يا ساكنين بنا بتوانند پس از انتقال به آنجا از خطرهاي حريق در امان باشند. تأمين مناطق امن براي يك ساختمان بايد مطابق با مقررات ملي باشد. ايجاد مناطق امن در ساختمان‌هاي نوساز مستلزم رعايت نكاتي است كه از جمله آن مي‌توان به مجهز بودن اين فضا به سيستم‌هاي ارتباطي استاندارد اشاره كرد تا افراد ناتوان هم به تماس با اتاق كنترل و خدمات ايمني دسترسي داشته باشند. تمامي مناطق  امن بايستي مجهز به سيستم اعلام و هشدار حريق مناسب باشند و طراحان ساختمان بايد درباره تعداد و مكان‌هاي مناطق امن با كارشناس آتش‌نشاني مشورت كنند. در برخي شرايط بهتر است تا مناطق امن محدود به يك پلكان مناسب و ايمن باشد تا براي افراد مسوول تخليه ساختمان و ماموران اورژانس گيج‌كننده نباشد. مناطق امن بايستي در سالن اصلي و طبقه‌ي اول در نظر گرفته شود تا جاي‌گيري افراد ناتوان راحت‌تر صورت گيرد. با اين حال، اگر شرايط ايجاب كرد تا منطقه‌ي امن در طبقات بالاتر قرار گيرد بايستي آسانسور ضد حريق و مناسب براي جابه‌جايي افراد ناتوان فراهم گردد.
3-11- سيستم‌هاي اعلام و هشداردهنده بصري و لرزشي براي افراد ناشنوا و نابينا
سيستم هشدار حريق بايد به‌گونه‌اي باشد كه ناشنوايان و نابينايان هم متوجه اعلام خطر حريق شوند. به‌كارگيري از اين سيستم هشداردهنده در اماكن عمومي مانند دانشگاه كه كنترل ورود و خروج در آن كم مي‌باشد توصيه مي‌گردد. زيرا امكان آمد و شد افرادي با مشكلات ديداري و شنيداري قابل پيش‌بيني نيست. در ساير ساختمان‌ها شايد احتياج مبرم به وجود چنين سيستمي نباشد ولي بهتر است كه قابليت تقويت و بالا بردن را براي آينده داشته باشد.
4-11- درب‌ها
طراحان بايستي هنگام طراحي به جهت باز شدن در توجه كنند. همچنين استفاده از ابزار بازنگهدارنده الكترومغناطيسي در كه به سيستم هشدار حريق متصل باشد مي‌تواند به خروج افراد ناتوان از ساختمان در هنگام حريق كمك كند. بنابراين، براي انتخاب نوع در و نصب آن مناسب براي افراد ناتوان هم باشد، بايد نظر كارشناس آتش‌نشاني را جويا شد.
طراحان بايد به فكر طرحي خاص براي درها باشند تا افراد ناتوان هم قادر به باز كردن آنها بدون كمك ديگران باشند.
12-‌ اثاثيه و امكانات
دانشگا موظف است تا كليه ملزومات خود را (اعم از مبلمان، صندلي، پرده و ...) طبق استانداردهاي تعريف‌شده تهيه كند.
13-‌ دسترسي به تجهيزات مبارزه با حريق
ساخت بناي جديد و همچنين اضافه كردن قسمتي به بناي قبلي بايستي با مجوز شهرداري و دايره نوسازي صورت گيرد. اين مسوولان، با توجه به رعايت اصول ايمني محافظت ساختمان در برابر حريق اقدام به صدور مجوز مي‌كنند. ولي انتخاب مناسب در ميان تنوع اين تجهيزات، بسته به كاربرد آن و نظر كارشناس آتش‌نشاني مربوطه مي‌باشد. همچنين، در انتخاب از ميان اين طيف گسترده عرض و ارتفاع مكان مورد نظر بايد لحاظ شود.
14- پرونده سوابق و تعهدات مهم
در مراحل طراحي ساختمان، كارشناسان آتش‌نشاني دستورالعملي براي محافظت از ساختمان و ساكنين در برابر حريق تهيه كرده تا مشاوران و مهندسان پروژه طبق آن اقدام كنند. از طرفي ديگر، مشاوران و مهندسان متعهد مي‌شوند تا اين اقدامات را در دستور كار خود قرار دهند و دانشگاه را مجهز به تمامي تمهيدات ايمني در برابر حريق كنند. اين پرونده شامل تعهدات و اطلاعات اساسي درباره‌ي ساختمان دانشگاه مي‌باشد (از جمله: طرح اوليه ساختمان، مناطق پرخطر، محل سيلندر گاز، مواد راديواكتيو، مواد شيميايي پرخطر، مسيرهاي خروج و پلكان فرار و ...). اين منبع اطلاعاتي مهم در اختيار اعضاي دانشگاه كه به احتمال زياد بايد در صحنه‌ي حريق حضور پيدا كنند قرار مي‌گيرد.
15-‌ نصب شير آتش‌نشاني (شير ايستاده‌ هيدرانت  Fire hydrants)
نصب شير هيدرانت در سراسر محوطه دانشگاه بستگي به محل ساختمان اصلي و راه‌هاي منتهي به آن دارد. تيم‌هاي طراحي پيشرفته امروزي بايستي مكان نصب شير هيدرانت را مشخص كنند و در صورت نياز تعداد بيشتري از آنها را تهيه كنند. شير هيدرانت بايد در 30 متري ورودي اصلي دانشگاه باشد و دسترسي به آن در نزديكي هر ساختمان بزرگ ضروري مي‌باشد.
هيأت‌مديره محافظت ساختمان در برابر حريق مسئول نصب، نگهداري، تعمير و تست ساليانه شيرهاي هيدرانت است.
16-‌ لوله‌هاي آتش‌نشاني خشك
علاوه بر لوله حاوي آب يا اصطلاحاً لوله تر، گاهي نياز است در كنار لوله تر، لوله خشك نيز طراحي و يا لوله خشك به لوله تر متصل شود. لوله خشك داراي يك دهانه گيرنده آب در جنب در ورودي مي‌باشد. احداث لوله‌هاي آتش‌نشاني خشك در ساختمان‌هايي با ارتفاع 18 متر به بالا الزامي مي‌باشد.
اين بناهاي مرتفع با برخورداري از چنين لوله‌هاي خشك اين امكان را فراهم مي‌كند تا مامورين آتش‌نشاني بدون نياز به لوله‌كشي‌هاي طولاني و فقط با استفاده از شلنگ‌هاي مخصوص، طبقات ساختمان را به خوبي تحت پوشش آب آتش‌نشاني قرار دهند. هيأت‌مديره امكانات و محافظت ساختمان در برابر حريق مسوول نصب، نگهداري، تعمير و تست ساليانه اين لوله‌هاي خشك هستند.
17-‌ سيستم‌هاي اطفاي حريق ثابت
نصب چنين سيستم‌هاي خاموش‌كننده بايد مطابق با ضوابط و مقررات مذكور باشد.
1-17-‌ خاموش‌كننده‌ها
حريق هر قدر هم كه به خوبي كنترل شده باشد در نهايت بايد آن را خاموش نمود. دستگاه‌هاي خاموش‌كننده گسترده‌اي وجود دارد كه ما در اينجا به معرفي چند نمونه از معروف‌ترين و پركاربردترين آنها بسنده مي‌كنيم:
 دستگاه اسپرينكر يا آب‌افشان
 انواع گوناگون مخازن كف (شامل كف سبك)
 دي‌اكسيدكربن
 پودر خشك
 هالوژنه، مانند FM-200 (درباره استفاده از اين سيستم بايد تجديدنظر شود)
در شرايطي كه بر حسب نوع آتش‌سوزي احتمالي، استفاده از آب مفيد نبوده و يا خطرناك مي‌باشد، بايد از ساير مواد اطفاعي مثل كف و گاز و ... استفاده كرد. البته، مصرف چنين موادي منوط به تائيد كارشناس آتش‌نشاني و ارزيابي ساختمان مورد حريق و ساكنانش دارد.
2-17 سيستم اطفاي حريق دستي (قابل حمل)
سيستم اطفاي حريق دستي بايد مطابق با شرايط و استاندارد ملي باشد. براي آگاهي از تعداد، نوع و محل مناسب اين تجهيزات اطفاي حريق بايستي با كارشناس آتش‌نشاني مشورت كرد و مطابق با آن اقدام نمود. نگهداري و بازرسي از اين سيستم‌ها بايد ساليانه و مطابق با ضوابط و دستورالعمل‌هاي مشخص‌شده توسط مسوولان محافظت از ساختمان صورت گيرد.
3-17 كانال‌كشي و سيستم تهويه مناسب در برابر حريق
نصب و كانال‌كشي سيستم تهويه از تدابيري است كه در مراحل اوليه طراحي ساختمان بايد به دقت مورد بررسي قرار گيرد.
4-17 سيستم ارتباطي در آسانسور
تمام ‌آسانسورهاي دانشگاه بايد هميشه (24 ساعته)، مجهز به سيستم ارتباطي با دفتر مراقبت و نگهباني دانشگاه باشد.
وقتي دكمه‌ي زنگ خطر در آسانسور زده مي‌شود، بايد سيستم ارتباطي به طور خودكار تلفن مركز مراقبت را بگيرد. و همين طور برعكس، پرسنل مراقبت از ساختمان بتواند با كسي كه در آسانسور گرفتار شده است ارتباط برقرار كنند. بنابراين، آسانسور بايد مجهز به سيستم ارتباطي دوطرفه باشد.
استفاده و كار با اين سيستم ارتباطي در زمان وقوع حريق و براي تخليه افراد بايد توسط يك نفر مسوول آموزش‌ديده و كارشناس كنترل و هدايت شود.
18-‌ فضاي آموزشي
جمعيت كلاس نبايد از حد متعارف تجاوز كند و تعداد افراد حاضر براي شركت در يك كلاس آموزشي بايد مورد تائيد كارشناس آتش‌نشاني قرار گيرد.
19-‌ اتاق‌ها و دفاتر مجوزدار (licensing)
تمام دفتر و فضاهاي مجوزدار بايد به سيستم اعلام و اطفاي حريق طبق استانداردهاي موجود مجهز شوند و بايد اين تجهيزات زير نظر كارشناس آتش‌نشاني تهيه شود.

20-‌ اطلاعات بيشتر
براي گرفتن اطلاعات و راهنمايي‌هاي بيشتر به كارشناس آتش‌نشاني مربوط مراجعه كنيد و همچنين مي‌توانيد از منابع اطلاعات موجود در دفاتر محافظت از ساختمان دانشگاه يا سازمان آتش‌نشاني منطقه كمك گيريد.