زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

بیماری گیاهی به روند غیرعادی در زندگی گیاه اطلاق می‌شود که در اثر تحریک مداوم عوامل زنده و یا عوامل غیرزنده (محیطی) به وجود می‌آید. بیماری در گیاه به تغییرات فیزیولوژیکی و ظهور علائم منجر می‌شود. عوامل زنده بیماری‌زا یا بیمارگرها عبارتند از قارچ‌ها، باکتری، ویروس‌ها، نماتدها و عوامل غیرزنده بیماری‌زا شامل عوامل محیطی متعدد مانند آلاینده‌های هوا، کمبود و یا بیش بود مواد غذائی مورد نیاز گیاه، گرما و سرمای بیش از حد هوا می‌باشند که در ادامه به شایع‌ترین آنها در فضای سبز شهری پرداخته می‌شود.

1ـ بیماری گیاهی شایع با منشاء عوامل زنده
1ـ الف ) سفیدک پودری (سفیدک سطحی)
عامل این بیماری چند جنس قارچ از شاخه (Ascomycota) هستند که طیف وسیعی از گیاهان فضای سبز شامل انواع رز، چنار، توری، شمشاد نعنائی و رسمی، یاس، توت، زرشک زینتی، زبان گنجشک و غیره خسارت وارد می‌کنند.
فرم غیرجنسی این قارچ‌ها که شامل توده ریسه، کنیدیوم و کنیدیوفور مي‌باشد بسته به‌میزان گرما و خشکی هوا در اوایل فصل بهار تا اواسط تابستان به صورت پوشش سفیدرنگ و فرم جنس آنها (اگر تشکیل شود) در اواخر تابستان تا اوایل پائیز به‌صورت دانه‌های نارنجی تا سیاه‌رنگ روی سطح انساج گیاهی میزبان (ساقه، برگ و غنچه) دیده می‌شود.
این دانه‌ها در واقع اندام باروری جنسی قارچ عامل سفیدک هستند. البته در مورد میزبان‌های ذکر شده، غالباً فرم جنسی به ندرت تشکیل می‌شود و عمدتاً خسارت وارده مربوط به فرم غیرجنسی قارچ می‌باشد. مکانیزم ایجاد خسارت به این صورت است که قارچ با فرستادن مکینه‌هایی به بافت گیاهی از شیره نباتی تغذیه می‌کند و باعث ضعف گیاه می‌شود.
از طرف دیگر پوشش سفیدرنگ ایجادشده، میزان سطح فتوسنتز گیاه را کاهش داده که این عمل منجر به ضعف گیاه و اختلال در فعالیت‌های طبیعی آن مانند برگ‌دهی و گلدهی می‌شود. در بسیاری از موارد چنانچه این پوشش سفیدرنگ کنار زده شود، کلروز (زردی) روی بافت‌های گیاهی تشکیل می‌شود. در صورت شدت بیماری دیده شده است که گیاهان گلدار توان باز نمودن غنچه‌ها را ندارند.
1ـ ب ـ 1 ) سفیدک پودری رز
عامل این بیماری قارچ «sphaerotheca pannosa var rosa» با فرم غیرجنسی «oidium» است که از بیماری‌های شایع انواع رز است. پوشش سفیدرنگ این قارچ در اطراف غنچه‌های گل و برگ‌ها علاوه بر تسریع در رسیدن به آستانه زیان زیبایی باعث کاهش سطح فتوسنتز، بدشکلی برگ‌ها و کاهش میزان گلدهی می‌شود. شایان ذکر است که شدت این بیماری با گرم شدن هوا و آبپاشی هوا و آبپاشی روی گیاه افزایش می‌یابد. (شکل 1)
1ـ ب ـ 2) سفیدک پودری ششماد
عامل این بیماری قارچ «micros phaera euonymi – japonica» با فرم غیرجنسی «oidium» است که از بیماری‌های مهم شمشاد در فضای سبز می‌باشد و کنترل آن به سختی صورت می‌گیرد (شکل 2) فرم غیرجنسی قارچ در بهار به برگ‌ها و ساقه‌های جوان‌تر حمله کرده و لکه‌های ستاره‌ای سفیدرنگی را بر روی آنها ایجاد می‌کند و بر اساس شدت بیماری و توسعه آن، موجب ضعف گیاه، کوچکی و خزان برگ‌ها و حتی خشک شدن بوته می‌شود. (شکل 3)
1ـ ب ـ 3) سفیدک پودری توری
فرم غیرجنسی قارچ عامل بیماری «oidium» است که تاکنون گزارشی از فرم جنسی آن ارائه نشده است. فرم غیرجنسی در بهار، پوشش سفیدرنگی روی هر دو سطح برگ‌ها و اطراف غنچه‌ها ایجاد می‌کند که با مکانیزمی که قبلاً ذکر شده، ضعف گیاه و کاهش میزان گلدهی را به همراه دارد. (شکل 4)

1-ب-4) سفیدک پودری چنار
عامل این بیماری قارچ «sphaerothca fuliginea» با فرم غیرجنسی «oidium» است که در چند سال اخیر در چنار دیده شده است.
(شکل5)
فرم غیرجنسی قارچ در بهار، پوشش سفیدرنگی روی برگ‌ها ایجاد می‌کند که در صورت شدت بیماری ضعف درخت و بدشکلی برگ‌ها را به‌همراه دارد. (شکل 6)

1-ب-5) سفیدک پودری زرشک
عامل این بیماری قارچ «m. berberidis» با فرم غیرجنسی «oidium» است (شکل 7). فرم غیرجنسی قارچ در بهار به برگ‌ها حمله کرده و پوشش سفیدرنگی روی آنها ایجاد می‌کند و باعث ضعف گیاه می‌شود. (شکل 8)

1ـ ب ـ 6) سفیدک پودری توت
عامل این بیماری قارچ «Phyllactinia sp» با فرم غیرجنسی «ovolariopsis» است. (شکل 9) فرم غیرجنسی در بهار پوشش سفید رنگی روی برگ‌های توت ایجاد می‌کند که باعث ضعف درخت می‌شود. در اواخر فصل رویشی، اندام باروری فرم جنسی به‌صورت دانه‌های نارنجی رنگ تا سیاه روی برگ‌ها دیده می‌شود
(شکل 10)
کنترل سفیدک‌های پودری
کنترل سفیدک‌های پودری در گیاهان به سختی صورت می‌پذیرد گرچه اکیداً بر کاهش مصرف سموم شیمیایی توصیه می‌شود ولی برای کنترل بهینه این بیماری و کاهش تعداد دفعات سمپاشی موارد 1 و 2 توصیه می‌گردد:
1-‌ سمپاشی درختان در کانون‌های آلوده سال قبل در آغاز فصل رویش قبل از ظهور علائم با سمومی مثل سولفور، دینوکاپ و گل گوگرد. توصیه می‌شود هر 10 الی 15 روز پس از سمپاشی اول، گیاه بازدید شود و در صورت نیاز به سم‌پاشی مجدد، مجدد این کار صورت گیرد.
2-‌ مبارزه شیمیایی به محض ظهور علائم سفیدک‌ها در کانون‌های آلودگی جدید
3-‌ هرس سرشاخه‌های آلوده و انهدام آنها
4-‌ جمع‌آوری برگ‌های ریخته‌شده پای گیاه به‌منظور حذف فرم زمستان گذراندن
5-‌ اجتناب از پاشش آب بر اندام‌های آلوده