زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مقدمه: واژه پروبیوتیک واژه‌اي یونانی به معناي "براي زندگی" است. پروبیوتیک‌ها مکمل‌‌هاي غذایی میکروبی هستند که از طریق بهبود تعادل میکروبی روده تأثیرات سودمندي بر روي میزبان دارند. پروبيوتيك‌ها، ميكروارگانيسم‌‌هاي غير بيماري‌زايي مي‌باشد كه اگر به تعداد كافي و به صورت زنده مورد استفاده قرار گيرند، از راه ايجاد تعادل ميكروبي در روده، اثرات مفيد و سلامتي بخشي بر ميزبان خود اعمال مي‌‌نمايند، به همين دليل جزء  غذاهاي فراسودمند محسوب مي‌شوند.

فوايد پروبيوتيک‌ها:

 کمک  به درمان عدم تحمل لاکتوز، اسهال، يبوست، آلرژيها (کاهش سیتوکین‌‌های التهابی در آلرژی)‌، بيماريهاي التهابي روده، سندرم روده تحريک‌پذير (خصوصا درد و نفخ شکم)، زخم معده، تحريک و تقويت سيستم ايمني و پيشگيري از بيماريهاي خودايمني، کاهش ميزان قندخون ناشتا و هموگلوبين گليکوزيله، کاهش کلسترول، حفاظت عليه اگزما طي دو سال اول زندگي می باشد.

آيا دريافت پروبيوتيك‌‌ها براي همه مفيد است؟

افرادی که HIV (ايدز) مثبت هستند یا پیوند عضو داشته اند یا داروهای شیمی درمانی دریافت می‌نمایند و همچنین افراد دارای دریچه‌‌های قلب مصنوعی نباید از پروبیوتیک‌‌ها استفاده نمایند. پتانسیل خطردیگری که طی مصرف پروبیوتیک‌‌ها وجود دارد استفاده نامناسب یک سویه خاص  جهت کنترل وضعیتی است که برای آن مناسب نمی باشد. پروبیوتیک‌‌ها مشابه نیستند به طوریکه بعضی از آنها در برابر مشکلات خاصی موثر هستند در حالیکه بقیه ممکن است چنین ویژگی را نداشته باشند. عوامل پروبيوتيك داراي ويژگي‌هايي هستند كه آنها را از ساير عوامل درماني متمايز مي‌‌سازد. مهمترين اين ويژگي‌ها عبارتند از: زنده بودن اين عوامل و تاثير آنها بر محيط زنده٬ آساني تهيه و تكثير آنها، قابليت زيست و بقا اين عوامل در شرايط داخلي محيط زنده و عدم پاسخ ايمني بدن به آنها٬ قدرت تكثير در حد بالا در بدن ميزبان٬ بي خطر بودن مصرف آنها و نداشتن عوارض سوء جانبي ( مانند آن چيزي كه  در مورد استعمال آنتي بيوتيك‌ها ديده مي‌‌شود  و ارزاني تهيه اين عوامل) . طبق مطالعه‌ای که برای بررسی اثر پروبیوتیک در درمان و پیشگیری از آلرژی کودکان انجام شد، نشان داد که عملکرد آنها در پیشگیری از بروز حساسیت موثر بوده ، در حالیکه تاثیر چندانی بر درمان آنها دیده نشد. بنابراین اثر پروبیوتیک‌‌ها بیشتر در پیشگیری از ایجاد آلرژی است تا درمان آن.همچنین نیمه عمر پروبیوتیک‌‌ها کوتاه می‌باشد لذا طی مصرف آنها حتما به تاریخ انقضای فرآورده توجه شود.کلنی زایی ریزسازواره‌‌ها در روده کوچک می تواند باعث افزایش زخم‌‌های روده و ایجاد اسهال شود.

برخي از عوارض جانبی پروبیوتیک‌ها:

 1-عوارض گوارشی: مصرف پروبیوتیک‌ها در اکثر افراد بی ضرر می‌باشد. اما مصرف مقادیر زیاد آنها در بعضی افراد سبب بروز ناراحتی‌های گوارشی به صورت تهوع، نفخ و احساس پری شکم می‌گردد. این عوارض معمولا با ادامه درمان از بین می‌روند. اسهال عارضه‌ای است که با مصرف بعضی گونه‌‌های پروبیوتیک  ایجاد می‌شود. معمولا این عارضه با مصرف 2-1 بیلیون لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس (lactobacillus acidophilus) در روز طی مصرف آنتی بیوتیک ایجاد می‌شود. در صورت ایجاد اسهال و  طول کشیدن آن، دارو باید سریعا قطع شود.
2-عفونت: در حالیکه مصرف پروبیوتیک‌ها در افراد سالم بی‌ضرر در نظر گرفته می شود اما استفاده از انها درافراد دچار نقص سیستم ایمنی با احتمال افزایش عفونت و بیماریزائی این باکتری‌ها همراه است. کسانی که دارای بیماری گوارشی خاص مانند سندرم روده کوتاه هستند احتمال ایجاد عفونت‌‌های خطرناک ناشی از پروبیوتیکها در آنها بیشتر است. افرادی که HIV مثبت  هستند یا پیوند عضو داشته اند یا داروهای شیمی درمانی دریافت می‌نمایند همچنین افراد دارای دریچه‌‌های قلب مصنوعی، نباید از پروبیوتیک‌‌ها استفاده نمایند.
3-اثرات متابولیک: مصرف پروبیوتیک‌‌ها ممکن است سبب تحریک متابولیک سیستم ایمنی شوند. همچنین تغییرات ژنتیکی مانند انتقال و یا جایگزینی ماده ژنتیکی در سلول دیگر ممکن است روی دهد. در این زمینه مطالعات بیشتری لازم است تا بی‌ضرری این ترکیبات در کودکان و سالمندان را اثبات نماید.
4-واکنش‌های آلرژیک: از دیگر واکنش‌های احتمالی ایجاد شده با پروبیوتیک‌ها ایجاد حساسیت می‌باشد. علائم این حساسیت ممکن است خفیف به صورت راشهای پوستی، التهاب صورت و گلو، خس خس و بلع مشکل دیده شود. در بعضی موارد واکنش ایجاد شده بسیار شدید بوده و آنافیلاکسی،کاهش سطح هوشیاری اتفاق می افتد.
    5-پتانسیل خطردیگری که طی مصرف پروبیوتیک‌‌ها وجود دارد استفاده نامناسب از یک سویه خاص  جهت کنترل وضعیتی است که برای آن مناسب نمی‌باشد. پروبیوتیک‌‌ها مشابه هم نیستند به طوری که بعضی از آنها در برابر مشکلات خاصی موثر هستند در حالیکه بقیه ممکن است چنین ویژگی را نداشته باشند. استفاده از گونه نامناسبی از پروبیوتیک‌ها به جای دریافت درمان معمول، وضعیت بیماری را بدتر می‌سازد، به طور مثال یک گونه‌ای به نام لاکتوباسیلوس GC برای درمان اسهال مسافران سودمند است. استفاده از این‌گونه برای درمان اسهال‌های دیگر و یا کاربرد گونه‌‌های متفاوت سبب بدتر شدن وضعیت بیمار و دهیدراسیون وی می شود.

عبداله حاجی‌پور؛ دانشجوي كارشناسي ارشد بهداشت و ايمني موادغذايي، دانشگاه علوم پزشکی قزوين