رزا گلشاهی؛ کارشناس تغذیه و رژیم درمانی؛ دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز
تاریخچه
زالزالک گیاهى است از تیره گل سرخیان که بیشتر به شکل درختچه است و داراى شاخه‌هاى خاردار و گل‌هاى سفید، معطر و میوه‌هاى زرد و نارنجى مى باشد. میوه آن خوراکى است و در اکثر نواحى معتدل مى روید.
درخت زالزالک به صورت خودرو در گرگان، اراک، کلاردشت، ارومیه، بروجرد، کوهستان‌هاى البرز و حتى ناحیه شمال تهران وجود دارد و همچنین در شمال ایران، گونه‌هاى وحشى آن به شکل خودرو در جنگل‌ها مى روید و آن را ولیک مى نامند. به علت شباهت زالزالک با کنار (کنار کوهی را زال می‌گفتند)، به آن بچه زال یا زالزالک گفته می‌شود.
تکثیر آن از طریق تخم و تهیه نهال انجام مى پذیرد و در بهار، شکوفه‌هاى پرپر صورتى رنگ زیبایى دارد. زالزالک میوه‌اى است کوچک و رسیده، این میوه شیرین، گوشتی و دارای هسته‌های زردرنگ فراوان است.
گل‌های آن در بوته‌های کوچک رشد می‌کنند و به رنگ سفید، قرمز یا صورتی هستند. دانه‌های کوچک این گیاه که به آنها زالزالک گفته می‌شود، پس از شکوفایی گل‌ها رشد می‌کنند. میوه این گیاه معمولاً پس از رسیدن رنگ قرمز به خود می‌گیرد، اما رنگ سیاه آن نیز یافت می‌شود. برگ‌های زالزالک درخشان است و در اشکال و اندازه‌های گوناگون رشد می‌کنند.
زالزالك میوه‌ای است كه این روزها در بازار میوه‌فروشان بسیار به چشم می‌خورد. این میوه اگرچه جثه‌ای كوچك دارد، ولی بسیار پرفایده و مغذی است.
زالزالك در مناطق غیرجنگلی ایران، معمولاً «زالزالك» و در مناطق جنگلی به طور كلی «ولیك» و بسته به رنگ میوه «سرخ ولیك» و «سیاه ولیك» نامید‌ه می‌شود، ولی نام محلی آن در هر یك از مناطق كشور متفاوت است.
ترکیبات شفابخش
این میوه علاوه بر ویتامین‌هایA ،B ،C و تانن، دارای كلسیم و پكتین است كه برای تقویت قلب و معده بسیار توصیه می‌شود.
میوه تازه زالزالك، دارای سیتریك اسید، تارتاریك اسید و كراتگوس اسید، پكتین، گلوكز و فروكتوز است.
ماد‌ه عامل زالزالك در گونه C.oxyacantha، كراتگوس لاكتون است كه موجب باز و گشاد شدن رگ‌های كرونر قلب می‌شود، بنابراین یك د‌اروی قلبی به حساب می‌آید.
مهم‌ترین اثر زالزالك روی قلب، تنظیم حركات نامنظم آن است و از تپش قلب و ضربان شدید آن جلوگیری می‌كند. زالزالك بهترین میوه در پیشگیری از نارسایی احتقانی قلب و اختلالات گردش خون است.
در اغلب كشورهای اروپایی خصوصا آلمان برای درمان بی‌نظمی ضربان قلب، از گیاه زالزالك استفاده می‌شود. همچنین زالزالك در درمان آنژین و تصلب شرایین (سفت شدن دیواره رگ‌ها) بسیار كاربرد دارد.
مصرف این میوه به علت غنی بودن از اسید تارتاریك و اسید مالیك، در مواقع كم‌خونی و سل نیز مفید است. زالزالك به دلیل دارا بودن مقدار زیادی تانن، بسیار قابض است و می‌توان آن را جهت درمان اسهال‌های خونی به كار برد.
این میوه را وقتی كاملا رسید و رنگ انداخت، مصرف كنید تا دچار ناراحتی‌های گوارشی ناشی از خام بودن میوه نشوید.
زالزالك اگر به خوبی خشك شود تنها مقداری از ویتامینC خود را از دست می‌‌دهد، ولی دیگر تركیبات شیمیایی خود را حفظ می‌كند، لذا برای نگهداری زالزالك خشك باید آن را در محلی كه هوایش دائما عوض می‌شود نگه داشت.
استفاده از زالزالک به یونان قدیم برمی‌گردد که از آن برای درمان مشکلات خواب و اعصاب استفاده می‌شد. امروزه از آن به طور گسترده برای پیشگیری از مشکلات قلبی استفاده می‌شود. مصرف زالزالك موجب تقویت دیواره سرخرگ‌ها و نیز افزایش قدرت تلمبه زنی قلب می‌شود. این میوه به بهبود علایم آنژین، فشار خون، تاکی‌کاردی و آریتمی نیز كمك می‌کند. زالزالك به علت داشتن خواص قابض، در درمان آکنه، سبوره و دیگر بیماری‌های التهابی پوست نیز می‌تواند مفید باشد. در چین، عصاره‌ای از گرد ریشه خشك شده گونه C. monogynus تهیه می‌كنند كه دارای خاصیت بازكنند‌ه شریان‌های قلب است...
برای خواندن بخش دوم- زالزالك؛ رفیق پر خاصیت قلب- اینجا کلیک کنید.
