دكتر محمدحسین صالحی سورمقی؛ دکترای فارماکوگنوزی
زرشك گیاهی است درختچه‌ای و خاردار كه به طور معمول ارتفاع 1 تا 3 متر دارد، ولی در شرایط مطلوب می‌تواند از این مقدار نیز مرتفع‌تر شود. گل‌های این گیاه در اردیبهشت و خردادماه به وضع مجتمع خوشه‌ای، به رنگ زرد زیبا، به صورت زیاد، آویخته از درختچه است.
استفاده از قسمت‌های مختلف زرشك از جمله ریشه، پوست ریشه و ساقه، برگ، گل و میوه از قرون وسطی معمول بوده است. سرخ‌پوستان میوه آن را جهت درمان كمبود ویتامین C مصرف می‌كرده‌اند. همچنین در قدیم از جوشانده گیاه جهت رفع سرفه، مشكلات روده‌ای- معدی و آكنه استفاده می‌شده است. در چند دهه گذشته حداقل بیش از 36 استفاده درمانی از گل این گیاه از جمله در فشار خون، وبا، تب، نقرس، مشكلات صفرا، اسهال، روماتیسم، مشكلات هضم (سوءهاضمه)، بیماری‌های پوستی و سرطان می‌شده است.
تحقیقات جدید، ارتباط مواد موجود در ریشه و پوست گیاه را در رابطه با آثار مختلف آن بررسی و تأیید كرده‌اند. تجزیه و شناسایی مواد موجود در ریشه و پوست گیاه نشان داده است كه این قسمت‌های گیاه حاوی آلكالوئیدهای مهمی بوده كه مهم‌ترین آنها BERBERINE و مشتقات آن هستند كه اكثر آثار دارویی این گیاه به آنها ارتباط دارد.
تركیبات موجود در اندام‌های زرشك دارای خواص دیگری از جمله ضدباكتری، ضد قارچ، ضدالتهاب و ورم، ضد اكسیدان می‌باشند كه به همین دلیل داروهای تهیه شده از پوست ریشه و ساقه، و ریشه گیاه زرشك در مداوای آكنه، اگزما و عفونت‌های حاصل از قارچ كاندیدا مورد مصرف هستند. امروزه صنایع داروسازی، این آلكالوئیدها را از قسمت‌های مذكور جدا و خالص و به اشكال مختلف دارویی تبدیل كرده‌اند كه در بازار دارویی جهان وجود دارند.
میوه گیاه حاوی مقدار زیادی ویتامین C، قندهای مختلف و پكتین است كه مقادیر بسیاری از آن در جهان به صورت مربا، ژل و عصاره‌های مختلف در می‌آید كه طرفداران زیادی دارد. قسمت دیگری از میوه به طور مستقیم در تغذیه مورد مصرف است. در بعضی از منابع، از خواص صفراآور میوه‌های زرشك نام برده شده كه از قدیم نیز مورد استفاده بوده است.
