به قلم : دکتر معصومه مرادی ؛ دکترای تخصصی تغذیه و رژیم‌درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : زخم معده نام بیماری است که در آن زخم‌هایی در دیواره معده و ابتدای روده کوچک (دوازدهه) تشکیل می‌شود. استفاده از NSAIDs (داروهای ضدالتهابی)، استرس، مصرف دخانیات و بیماری‌های افزایش دهنده اسیدیته معده (مانند سندروم کارسینووئید) و به خصوص باکتری هلیکوباکتر پیلوری مهم‌ترین عوامل ایجاد این بیماری هستند. درمان اصلی زخم‌های ایجاد شده در معده توسط داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها صورت میگیرد. اما، چنانچه این نمایش دارویی همراه با رعایت اصول غذایی صحیح نباشد، تأثیر چندانی نخواهد داشت. بنابراین لازم است که مبتلایان به این بیماری در خصوص مصرف و یا پرهیز از مصرف مواد غذایی خاص با متخصص تغذیه مشورت داشته باشند. در این مقاله در مورد بایدها و نبایدهای غذایی در بیماران مبتلا به زخم معده صحبت خواهیم کرد.
بیشتربخوانید:
آشنایی با مزایای شگفت‌آور شیرین‌بیان
اصول کلی که باید در زمان بیماری زخم معده رعایت شود:
یادمان باشد که نوع تغذیه در زمان ابتلا به این بیماری باید با هدف کاهش فشارهای مکانیکی، شیمیایی و حرارتی بر معده و بهبود سریع‌تر زخم‌های ایجاد شده صورت گیرد. به طور کلی چند اصل زیر باید در رژیم غذایی در این بیماری رعایت شود:
1- نوع غذای مصرفی نباید سبب تحریک مخاط و افزایش اسیدیته معده شود.
2- تا جای ممکن هضم غذا را در معده راحت کنید. برای این منظور غذاها باید به صورت پوره، خرد شده و یا مایع مصرف شوند. همچنین آرام جویدن غذا آن را ریزتر و هضم را راحت‌تر میکند.
3- از خوردن غذاهای خیلی گرم و خیلی سرد پرهیز شود. دمای مناسب غذا بین 26 تا 33 درجه سانتی‌گراد است.
4- از خوردن وعدههای غذایی پر حجم خودداری شود. چراکه این روند، به معده در هضم غذا فشار وارد میکند. بنابراین وعدههای غذایی خود را کوچک و تعداد آن را زیاد کنید. بسته به شدت بیماری تعداد وعدههای غذایی بین 4 تا 6 بار در روز متغیر است.
5-نوشیدن مجاز مایعات بین 1/5 تا 2 لیتر است.
6-گوشت و ماهی باید کاملاً از پوست، استخوان، غضروف، رگ‌ها، تاندون‌ها و چربی تمیز شود. هنگام پختن گوشت، باید آب جوشیده را دو بار تغییر دهید، تا غلظت چربی گوشت به حداقل برسد.
7- وعدههای غذایی باید طوری تنظیم شوند که فرد دچار گرسنگی نشود. زیرا در زمان گرسنگی تا حدی اسید معده شروع به ترشح کرده و می‌تواند شرایط بیماری را بدتر کند.
خوردنی‌های بهبود دهنده زخم معده
1- پروبیوتیکها:
همانطور که گفته شد، عامل اصلی زخم معده باکتری هلیکوباکتر پیلوری است. پروبیوتیکها گروهی از باکتری‌های سودمند برای بدن بهویژه دستگاه گوارش هستند. پروبیوتیکها میتوانند رشد باکتری‌های مضر و عفونتزا را کنترل کنند. در واقع بین میزان باکتری‌های خوب و بد تعادل ایجاد میکنند. در حال حاضر بسیاری از مواد غذایی تولید شده مانند برخی از انواع ماست، شیر، پنیر، کفیر، کمیچی (نوع ترشی کلم) و چای کامبوچا حاوی پروبیوتیکها هستند. حتی میتوانید از کپسول پروبیوتیک که در داروخانهها موجود است، نیز به این منظور استفاده کنید.
بیشتربخوانید:
علائم زخم های گوارشی و چگونگی تشخیص
2- فیبر:
تحقیقات نشان داده است که مصرف مواد غذایی دارای فیبر به بهبود این بیماری کمک میکند. فیبرها میتوانند میزان ترشح اسید معده را کاهش دهند و به بهبود التهابات ناشی از زخم معده کمک کنند. اکثر میوهها بهخصوص نارگیل، سیب، گلابی، هویج و انجیر دارای فیبر زیادی هستند. حبوبات و غلاتی مانند جو دوسر نیز سرشار از فیبر هستند.
3- عسل:
این ماده معجزه بخش خواص شگفت انگیزی دارد. از جمله اینکه دارای ترکیبات پلی فنلی فراوانی است. ترکیبات پلی فنلی خواص آنتی‌اکسیدانی قوی داشته و یک ضد باکتری عالی محسوب میشوند. اگر قند خون نرمالی دارید، حتماً عسل را برای بهبود التهابات معده خود استفاده کنید.
4- سیر:
حتماً شنیده‌اید که سیر یک آنتی‌بیوتیک طبیعی قوی است. تحقیقات نشان داده است که سیر می‌تواند رشد هلیکوباکتر پیلوری را کاهش دهد. اما بهتر است برای مصرف طولانی‌مدت آن با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
5-بذر کتان:
زمانی که بذرهای کتان را در آب بخیسانید، تولید یک ماده ژلاتینی میکند. مصرف این ماده ژلاتینی می‌تواند میزان اسید معده را کاهش داده و به بهبود التهابات ناشی از این بیماری کمک کند.
بیشتربخوانید:
معده درد نشان دهنده بروز این بیماری های خطرناک است!
خوردنی‌های مضر برای زخم معده
مصرف مواد اسیدی و محرک باید در زمان بیماری زخم معده محدود شده و در صورت امکان حذف شوند.
1- کافئین:
کافئین سبب افزایش ترشح اسید معده می‌شود. چای پررنگ و قهوه کافئین زیادی دارند و مصرف آن‌ها در این بیماری به تشدید مشکل دامن می‌زند.
2- شیر:
با وجود تمام خواصی که شیر دارد، مصرف طولانی‌مدت آن برای مبتلایان به مشکلات و زخم‌های معده مضر است. چراکه شیر ترشح اسید معده را افزایش می‌دهد.
3- مواد حاوی الکل:
تحقیقات نشان داده است که الکل با افزایش رشد باکتری هلیکوباکتر پیلوریسبب تشدید این بیماری می‌شود.
4- مصرف غذاهای تند و یا سرخ شده و همچنین نوشیدنی‌های گازدار سبب بدتر شدن شرایط بیماری خواهد شد.
بیشتربخوانید:
علائم زخم معده که بهتر است بدانید!
خلاصه توصیه‌ها و نکات تغذیه‌ای که افراد مبتلا به زخم معده لازم است رعایت نمایند :
غذاهای خود را در حجم کم و تعداد دفعات بیشتر مصرف نمایید.
غذاها به‌طور کامل جویده شود (حداقل زمان غذا خوردن 20 دقیقه باشد).
از مصرف قهوه، چای پررنگ، کاکائو، شکلات، شیرکاکائو، نوشابه‌های سیاه و نوشیدنی‌های الکلی پرهیز نمایید. مصرف چای سبز کم‌رنگ در حد متعادل (حداکثر 2 فنجان در روز) در این بیماران می‌تواند مفید باشد.
از مصرف نعنا و فلفل پرهیز نمایید. مصرف سایر ادویه‌ها بهتر است در حد معقول باشد. مصرف زردچوبه در حد متعادل در این بیماران می‌تواند مفید باشد(میتوانید زردچوبه را در کپسول ریخته و همراه وعده ناهار یک عدد مصرف کنید).
میوهها و سبزی‌های خام در صورتی که سبب تشدید درد معده نشوند میتوانند مورد استفاده قرار گیرند. در غیر این صورت می‌توان از میوهها و سبزی‌های پخته و یا آب آن‌ها در رژیم غذایی استفاده کرد. مصرف کلم بروکلی در حد متعادل در این بیماران می‌تواند مفید باشد.
از مصرف چربی‌های جامد از جمله مارگرین، کره و خامه پرهیز نمایید. جهت پخت‌وپز از روغن‌های گیاهی مایع بهویژه روغن زیتون یا کنجد استفاده نمایید.
از مصرف غذاهای سرخ شده در روغن و غذاهای پرچرب پرهیز نمایید. بهتر است غذاها تا حد امکان به صورت بخارپز و آب پز مصرف شوند.
لبنیات مصرفی بایستی کم‌چرب باشد. همچنین، ماست مصرفی بهتر است از نوع ماست پروبیوتیک باشد.
بعد از مصرف غذا تا 2 ساعت از خوابیدن اجتناب نمایید.
از کشیدن سیگار پرهیز نمایید.
استرس سبب تشدید درد معده می‌شود.
به طور کلی تشدید دردهای معده در اثر مواد غذایی گوناگون در افراد مختلف متفاوت است. پس بهترین توصیه این است کهاز مصرف هر ماده غذایی که برای شما به تجربه ثابت شده است که سبب تشدید درد معده می‌شود پرهیز نمایید.
در پایان باید گفت که این بیماری با وجود دوره درمان نسبتاً طولانی در صورت رعایت نکات گفته شده و همچنین مصرف داروهای لازم قابل درمان است.
