زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گفتگو : رضا حسینمردی

تحریریه زندگی آنلاین : دکتر رضا امانی، متولد خوزستان و اصالتاً بختیاری است، ولی به دلیل موقعیت شغلی پدر، چند سالی درشهرهای بوشهر و شیراز زندگی کرده است. پیش از جنگ با انتقال پدر به اصفهان، دوران راهنمایی تحصیلی و دبیرستان را در اصفهان گذراند. وی در دبیرستان هراتی از مدارس خوشنام و قدیمی اصفهان، تحت آموزش آموزگاران خوب تحصیل کرده است. دوران خدمت سربازی به جبهه و منطقه عملیاتی فاو اعزام شد. بعد از یکسال در دوران خدمت سربازی با سهمیه آزاد در کنکور ثبت نام کرد و در مقطع کارشناسی علوم تغذیه دانشگاه اهواز پذیرفته شد.

مقطع کارشناسی علوم تغذیه را طی شش‌ترم (آن زمان 146 واحد درسی بود) در دانشگاه جندی شاپور اهواز زیر نظر اساتید پیش‌کسوتی هم چون دکتر انصاری و پروفسور زند مقدم گذراند. وی مقطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی علوم تغذیه را دردانشگاه علوم پزشکی تبریز گذراند. سال 1373 با مدرک کارشناسی ارشد دردانشگاه جندی شاپور اهواز به عنوان هیات علمی جذب شد.

در سال 1375 در دومین دوره پذیرش دکترای تخصصی (پی ‌اچ ‌دی) علوم تغذیه کشور در دانشگاه علوم پزشکی تبریز پذیرفته شد و ادامه تحصیل داد.

با اینکه رتبه دوم آزمون کشوری را داشت، ولی دانشگاه علوم پزشکی تبریز را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد. وی از تدریس استادان عالی‌مقامی همچون پروفسور محبوب، دکتر بغدادچی و ... دانش و منش علمی آموخت. بیشتر استادان این دانشگاه در آن زمان تحصیل کرده فرانسه بودند. سال 1388 که دانشیار دانشگاه جندی شاپور بود، از دانشگاه سیدنی استرالیا و مرکز تحقیقات چاقی وابسته آن دانشگاه به عنوان استاد مدعو پذیرش گرفت. سال اول فرصت مطالعاتی را با هزینه دانشگاه و سال دوم با هزینه شخصی دوره فلوشیپ دستگاه‌های کمک لاغری در چاقی‌های موضعی را گذراند.

دکتر امانی به دلیل اقامت خانواده در اصفهان و مشکلات دوری، در پایان سال 1394 به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان آمد. او می‌گوید: در سال 2019 با فدراسیون بین‌المللی چاقی در لندن مکاتبه داشتم و دوره‌های آن را به طور آنلاین می‌گذراندم، چون جهت به روز بودن دانش و اطلاعاتم به شرکت در دوره‌ها یا آزمون‌های آنلاین دانشگاه‌های مختلف علاقه شخصی دارم. این فدراسیون معتبر مدرک بین‌المللی نیز می‌دهد. با شرکت در دوره‌های مربوطه و کسب نمره لازم، همچنین فرستادن مقالات علمی و سوابق پژوهشی در زمینه چاقی به این فدراسیون، موفق به کسب مدرک فلوشیپ ملی یا National Fellowship در زمینه چاقی شدم.

دکتر رضا امانی در طول این مدت سمت‌های مختلفی از جمله معاون پژوهشی، مدیر امور بین‌الملل، مدیر کارگاه‌ها و سمینارها، مدیر گروه و ... را عهده‌دار بوده و اکنون استاد تمام تغذیه بالینی و رئیس مرکز تحقیقات امنیت غذایی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است. با این مقدمه گفتگویی اختصاصی برای خوانندگان مجله دنیای تغذیه ترتیب دادیم. خواندن این گفتگورا برای ارتقاء دانش تغذیه‌ای شما به ویژه در دوران کرونا توصیه می‌کنیم.

 بیشتربخوانید:

تغذیه سالم چطور بر سلامت مغز تاثیر می گذارد؟

جناب دکتر در ابتدا لطفاً کمی پیرامون فعالیت‌های علمی وپژوهشی خود بفرمایید. چه موضوعاتی در زمینه تغذیه جامعه و موضوعات کاربردی مورد توجه شما قرار داشته است؟

حیطه اصلی پژوهشی من در دانشگاه جندی‌شاپور در زمینه تغذیه و مغز آغاز گردید. در دوره دانشجویی دکتری تخصصی تغذیه، موضوع بررسی نقش صبحانه در یادگیری و تمرکز و حافظه کوتاه مدت در دانش آموزان دبستانی (سال 1379) موضوع پژوهشی مورد علاقه من بود و آغاز آنها در زمینه بیش‌فعالی کودکان بود. فکر می‌کنم این مطالعات نقش پایه‌ای و پیشگام در کشور داشتند، چون تا آن زمان بدین شکل بررسی‌های رفتاری مغز در ارتباط با تغذیه صورت نگرفته بود. این بررسی‌ها از دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز آغاز و در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان پیگیری و تلاش شد تا رابطه تغذیه با اختلالات خلقی در مقالات مروری و در پایان نامه‌های کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی بررسی شوند. ارتباط عنصر روی، ویتامین D، ترکیبات پروبیوتیک با خلق در بیماران مختلف مثلاً در پارکینسون، بیماری ام‌اس، اضطراب، افسردگی و بیش فعالی مورد علاقه‌ام بوده‌اند.

در سال 1387 کمیته تغذیه سازمان ملل متحد فراخوانی گذاشته بود که خوشبختانه طرح من از ایران مورد پذیرش قرار گرفت و بودجه مطالعاتی در قالب «گرنت» به دانشگاه داده شد. موضوع ارتباط وضعیت عنصر روی (میزان دریافت خوراکی و سطح سرمی) با سطوح افسردگی دانشجویان را بررسی کردیم که در ژورنال معتبری نیز چاپ شد؛ این موضوع مورد توجه قرار گرفت و میزان ارجاعات به این مقاله بالا بود. اگر چه طی سالیان اخیر تحریم‌ها و مشکلات مختلف جانبی روی پژوهش اثر منفی گذاشته و کمبودهایی پدید آمده است، ولی تلاش کرده‌ایم به وظایف خود که همانا خدمت به کشور است برسیم. به هر روی، کارها و فعالیت‌های علمی، آموزشی و پژوهشی تحت تأثیر مسائل ناخواسته سیاسی و پیرامونی قرار می‌گیرد.

 دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، رتبه و جایگاه بالایی در میان دیگر دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور دارد. مرکز تحقیقات امنیت غذایی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در میان مراکز تحقیقاتی بایومدیکال رتبه اول و در مجموع کل مراکز تحقیقاتی این دانشگاه رتبه دوم را دارد و ما جزء مراکز خوشنام کشور و وزارت بهداشت به شمار می‌آییم. این موفقیت نیازمند تلاش مستمر و برنامه‌ریزی‌های استراتژیک کوتاه، میان و بلند مدت و همکاری‌های نزدیک است. در مرکز تحقیقات طرح‌های پژوهشی در زمینه بیماری‌های مزمن شایع نظیر چاقی، کبد چرب، دیابت نوع دو و بیماری‌های قلبی و عروقی که از مهم‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های کشور و دنیا هستند، در حال انجام هستند.  طبق آمار وزارت بهداشت حدود چهل درصد علل مرگ و میر کشور با بیماری‌های قلب و عروق مرتبط است و بیش از یک سوم جمعیت کشور به درجاتی از کبد چرب مبتلا هستند. همچنین شیوع دیابت در کشور از حدود هشت درصد به بالای دوازده درصد در طول یک دهه اخیر رسیده است.

فعالیت شما در حوزه آموزش به چه ترتیب است؟

هر عضو هیات علمی در مدت فعالیت خود معمولاً پیرامون سه حیطه اصلی فعالیت می‌کند. این سه حوزه شامل امور اجرایی، وظایف اصلی آموزش و پژوهش است. بیش از بیست سال است که در دانشگاه‌های علوم پزشکی جندی شاپور اهواز و علوم پزشکی اصفهان مشغول تدریس و آموزش هستم. بالغ بر سی و پنج پایان نامه دانشجویی دوره‌های کارشناسی ارشد، دکترای تخصصی علوم تغذیه، دکترای تخصصی رزیدنتی و پزشکی تحت نظر اینجانب انجام شده و با همراهی دانشجویانم 15 کتاب تألیف، ترجمه و منتشر کرده‌ایم. کتاب‌های به زبان انگلیسی نیز داشته‌ایم که در اروپا چاپ شده‌اند. موضوعات تدریس من بیشتر در زمینه تغذیه بالینی، تغذیه پیشرفته و فیزیولوژی تغذیه پیشرفته بوده است و در زمینه فیزیولوژی تغذیه پیشرفته دوره کهاد تحت آموزش استاد گرانقدر فقید دکتر زاهدی اصل (سردبیر سابق مجله غدد و متابولیسم) در دوران تحصیل دکترا بودم؛ روحشان شاد!

بیشتربخوانید:

نقش تغذیه در پیشگیری از سکته مغزی

مطلع شدیم که با دانشگاه نیوزلند نیز همکاری علمی و آموزشی داشتید؟

سال گذشته جهت گذراندن یک دوره آکادمیک به دانشگاه Massey نیوزلند دعوت شدم تا در خصوص ویتامین D و اختلالات خلقی مشارکت علمی داشته باشیم و در پایان دوره نیز تفاهم نامه همکاری علمی بین دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دانشگاه Massy نیوزلند تهیه کردیم.

 چطور به رشته فلوشیپ دستگاه‌های کمک لاغری برای چاقی‌های موضعی از دانشگاه سیدنی استرالیا گرایش پیدا کردید؟

سال 2011 پس از فرصت مطالعاتی دانشگاه سیدنی تصمیم به ثبت نام در دوره فلوشیپ دستگاه‌های کمک لاغری برای چاقی‌های موضعی در استرالیا گرفتم. این جزء اولین دوره‌هایی بود که در خصوص کاربرد امواج رادیوفرکوئنسی یا RF برای لاغری‌های موضعی برگزار می‌شد. البته استفاده از دستگاه لیزر کم‌توان نیز در این حوزه مطرح بود و دوره آن را نیز گذراندم. استفاده از اولترا سوند یا «کویتیشن» در آن دوران چندان شایع و مطرح نبود. اینکه یک متخصص تغذیه در این زمینه علاقه‌مند فراگیری چنین دوره‌ای باشد برای استادان آنجا جالب بود. به گفته آنان، انتخاب و گذراندن این دوره به دلیل نزدیکی علم تغذیه و زیبایی‌شناسی (تناسب اندام) در کنار هم انتخاب مناسبی برای دوره فلوشیپی بود.

بر اساس مکانیسم، امواج رادیو فرکانس دستگاه «آر. اف» می‌تواند موجب شکسته شدن سلول‌های چربی در عمق مشخصی از زیر جلد گردد. ضخامت زیاد چربی به ویژه در افرادی که شکم‌های بزرگ دارند، شاید پاسخ مناسبی به این تکنیک ندهد! به همین خاطر توصیه شده که در مواقع لزوم از ترکیب «آر. اف» با «کویتیشن» استفاده شود.

دوره تخصصی را با مدرک معتبر گذراندم، ولی از آن جایی که این دوره را به خاطر جنبه تجاری نگذرانده بودم، چندان پیگیر گسترش یا انجام آن نشدم و جنبه علمی و کاربردی آن برای من جالب بود.

اگر چه این تجهیزات به برخی کلینیک‌های زیبایی اصفهان وارد شده بود، من در مواردی برای راه‌اندازی و راهنمایی کاربردی آن کمک کردم.

پاسخ افراد به این تکنیک و تجهیزات بسیار متفاوت است. هر چه فرد جوان‌تر باشد و دوره ماندگاری چربی‌ها در بدن وی کوتاه‌تر باشد، شانس پاسخ‌گویی بیشتر است. امواج RF بخاطر جنب و جوشی که در چربی‌های زیر جلدی ایجاد می‌کنند، سفت کردن یا تایتنینگ بافت را نیز به همراه دارد. مثلاً عضلاتی که شل شده‌اند را سفت‌تر می‌کند. گاهی اوقات این اثر از لاغری موضعی بیشتر مشاهده می‌شود.

نکته مهم این است که نام این دستگاه‌ها کمک لاغری است و در واقع کمک کننده جانبی برای رژیم غذایی و تحرک فیزیکی است.

اصل مهم اصلاح شیوه زندگی شامل: بهبود الگوی غذایی، الگوی خواب، تحرک و فعالیت بدنی و الگوی تفریح و استراحت است.

آن چه به تخصص من مربوط می‌شود، اصلاح و بهبود برنامه غذایی است و الزاماً رژیم غذایی مورد نظر نیست، بلکه در اصل باید گفت که برنامه غذایی نقش کلیدی در رسیدن به اهداف تناسب اندام و مقابله با چاقی دارد. عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، حتی مصوبات کلان ملی در خصوص واردات یا صادرات در یک کشور نیز روی الگوی غذایی مردم تأثیر شگرفی دارند.

 بیشتربخوانید:

ملاحظات تغذیه ای در مشکلات گوارشی کرونا

 مدرک دوم فلوشیپ شما هم با چاقی ارتباط دارد؟

فلوشیپ دوم من در زمینه پیشگیری و درمان چاقی است. به خاطر این که بیست سال در این زمینه کار کرده بودم توانستم این عنوان فلوشیپ را دریافت کنم.

درمان و رفع چاقی بسیار پیچیده است. مواد شیمیایی موجود در مغز و اعصاب که به «نوروترانسمیتر» یا ناقل‌های شیمیایی عصبی معروفند (اصطلاح بهتر نوروهورمون است) در بروز چاقی و اضافه وزن مؤثر هستند؛ علم فیزیولوژی جدید نام نوروهورمون برای این ناقل‌های شیمیایی مغز و اعصاب گذاشته است.

نوروهورمون‌ها در همه فعالیت‌های مغزی نقش دارند. نورو هورمون‌هایی که در دستگاه گوارش به واسطه خوردن مواد غذایی یافت می‌شوند، در مغز نیز ترشح می‌شوند. این یعنی دستگاه گوارش بواسطه نوروهورمون‌ها با مغز ارتباط نزدیکی دارد.

به خاطر جذابیت این موضوع را از زمان دانشجویی دنبال می‌کردم؛ این یک علاقه شخصی بود که باور داشتم باید دانش در این راستا کاربردی شود. وقتی غذای شیرین می‌خوریم در مغز احساس خوشایندی متعاقب ترشح نوعی نوروهورمون موسوم به «سروتونین» ایجاد می‌شود.

 سروتونین ضد افسردگی است و موجب سرخوشی می‌شود.

 بسیاری از افراد دچار افسردگی برای کنترل آن از داروی «فلوکسیتین» یا «سرترالین» استفاده می‌کنند و در نتیجه هورمون سروتونین در مغز بالا می‌رود. خوردن خوراکی‌های شیرین نیز همین کار دارو‌ها را در مغز انجام می‌دهد، ولی همین شیرینی خوردن که باعث خوشحالی و بهبود خلق می‌شود، خود عاملی برای چاقی است. اکنون باید پرسید که این احساس تمایل به خوردن شیرینی از کجا آمده است؟ بیولوژیست‌ها باور دارند که این در ذات انسان و از دوران انسان‌های اولیه بوده است. آن‌ها با خوردن مواد شیرین مانند میوه‌ها در طبیعت... احوال بهتری پیدا می‌کردند و از خوردن مواد تلخ دوری می‌کردند، چون گاه با خوردن گیاهان حاوی آلکالوئیدهای سمی تلخ جان خود را از دست می‌دادند.

در پایان دهه هفتاد و ابتدای هشتاد خورشیدی عضو کمیته ترویج تغذیه با شیر مادر بودم. این که شیر انسان، تقریباً بالاترین میزان کربوهیدرات در میان انواع شیر پستانداران را دارد، نکته جالبی است. حدود هفت تا هشت گرم لاکتوز (قند شیر) در صد میلی‌لیتر شیر انسان وجود دارد، ولی شیر گاو حدود چهار گرم لاکتوز دارد، یعنی قند شیر مادر نزدیک به دو برابر شیر گاو دارای لاکتوز است.

این حس خوردن شیرمادر که قند بالایی دارد و به ترشح سروتونین در مغز کمک می‌کند و موجب سرخوشی می‌شود گویا از نوزادی در سرشت فیزیولوژیک ما نهادینه شده است که در بزرگسالی با خوردن مواد غذایی شیرین ادامه پیدا کرده و ما را به خوردن غذاهای شیرین و چرب (پرکالری) و در پی آن چاقی، گرایش داده است.

وابستگی به مواد مخدر هم در مغز چنین مکانیسمی دارد؟

مکانیسم اعتیاد به تریاک و مواد مخدر هم تا حدی شبیه همین گرایش به خوردن شیرینی است. در هنگام مصرف مواد مخدر ماده‌ای به نام اندورفین (مواد اوپیوئیدی یا شبه تریاکی) در مغز ترشح می‌شود که نوعی نوروهورمون است و مانند سروتونین مکانیسم و مسیر خود را دارد.

 جالب این که وقتی غذای چرب می‌خوریم میزان شبه تریاکی‌ها یا همان اوپیوئید‌ها در مغز بالا می‌رود و حس خوبی از‌مصرف چربی به ما دست می‌دهد. کاکائو و شکلات نیز همین حس را می‌دهد و با خوردن شکلات هم سروتونین و هم اوپیوئیدها در مغز بالا می‌رود (چون چرب و شیرین است).

نکته جالب دیگر اینکه چربی شکلات از نوع خوب است و چربی خون را بالا نمی‌برد، چون ساختاراصلی آن از اسید استئاریک هجده کربنه و خنثی است و چربی خون را بالا نمی‌برد، اما کالری آن بالا است و در صد گرم نزدیک به 600 کیلوکالری انرژی تأمین می‌کند!

به دشواری عاملی می‌تواند بازدارنده انسان در برابر خوردن شیرینی، شکلات و کیک خامه‌ای و ... باشد، چون با این مکانیسم حس خوشحالی و وابستگی به فرد دست می‌دهد (ریشه همه این رفتارها «نوروترانسمیتر» ها هستند).

پرسش مهم این که آیا می‌توان در تغذیه تغییری به وجود آورد که روی کارکرد مغز اثر گذار باشد؟

پاسخ بله است. در پاسخ به همین پرسش، کتاب «تغذیه و رفتار» را با همکاری دکتر علی مصطفوی تألیف کردیم.

آشفتگی نوروهورمون‌ها موجب افسردگی و دیگر اختلالات خلقی و مشکلات روانی متعددی در انسان می‌شود. قرن ما به سوی افزایش افسردگی پیش می‌رود و حتی برآورد شده افسردگی از بیماری‌های قلبی و عروقی در حال پیشی گرفتن است. اگر به سامانه سازمان جهانی بهداشت مراجعه کنید، متوجه گستره بالای این مشکل در دنیا خواهید شد.

با این دیدگاه، پرسشی مطرح شد مبنی بر این که آیا می‌توان یک فرمول تغذیه‌ای و رفتاری درست کرد که در تحصیل و یا موفقیت دانش آموز در آزمون‌ها و کنکور اثر گذار باشد؟

پاسخ، مثبت است و واقعیت علمی دارد. اولین بار ایده آن را در پی مطالعه روی خرگوش و موش‌ها گرفتم. این که بتوان آن را در انسان پیاده کرد تحولی عمیق در فراگیری تحصیلی و در نتیجه زندگی انسان خواهد بود. بیشتر مطالعات توسط فیزیولوژیست‌ها، بیولوژیست‌ها و بیوشیمیست‌ها (یعنی دانشمندان علوم پایه) انجام شده بودند و این که یک متخصص تغذیه بخواهد آن را روی انسان پیاده کند به کاربرد همزمان علوم پایه و علوم بالینی نیاز داشت.

اگر کسی بخواهد فرمولی برای تقویت ذهن و کارکرد مغز درست کند این امکان با کمک علم تغذیه وجود دارد. اغلب مردم و مخاطبان شما دوست دارند که ما بیشتر در مورد چاقی و لاغری گفتگو کنیم، ولی امروزه جایگاه علمی تغذیه بسی بالاتر از این سطوح رفته است. ما باید الگویی برای تغذیه هموطنان ارائه دهیم که منطبق با شرایط مردم کشورمان باشد.

کتاب‌ها و منابع علمی روز دنیا به زبان خارجی و برای جوامع خودشان تألیف شده و گرچه ارزشمند و معتبر هستند، اما برای نیازهای مردم همان کشورها مناسب می‌باشند و الزاماً ممکن است که این منابع علمی به درد جامعه ایرانی نخورند یا دست کم مستقیماً کاربرد نداشته باشند.

چگونه می‌توان برای رفع این مشکل در جامعه از دانش تغذیه کمک گرفت؟

بر اساس اعلام دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، ایرانیان نزدیک به ۴ برابر میانگین‌جهانی  نوشابه می‌نوشند! باید پرسید چرا؟

این روزها کمتر کسی فرصت و امکان درست کردن نوشیدنی‌های سنتی مانند شربت آبلیموی طبیعی یا سکنجبین را دارد! نوشابه که می‌نوشیم سریع قند خون بالا می‌رود، ولی سریع نیز پایین می‌افتد؛ همان قدر که سریع حال فرد را خوب می‌کند، به زودی افت خلقی ایجاد می‌کند.

متاسفانه این روزها جوانان و نوجوانانی با شکم‌های بزرگ و بازوهای لاغر به کلینیک‌ مراجعه می‌کنند یا جوانانی با وزن بالای صد کیلوگرم برای کاهش وزن یا مشاوره و تأییدیه جراحی بای پس معده مراجعه می‌کنند.

تغذیه نادرست، فست‌فود بی رویه و اپیدمی کرونا به سلامت ایرانیان آسیب وارد کرده است. خیابان‌های لوکس شهرهای بزرگ ما، آشکارا به آشپزخانه‌های متنوع بدل شده‌اند. چرا؟ گویا خوردن بزرگ‌ترین تفریح مردم ما شده است. شما وقتی یک روز تعطیل منزل هستید، بیشتر به جناب یخچال سر می‌زنید.

کرونا هم به کم‌تحرکی و پر‌خوری یا بهتر بگویم، گرایش به فست‌فود و بیش‌خوری بیشتر دامن زده است. اگر در گذشته چند قدم راه می‌رفتیم تا به رستوران برسیم، این روزها غذا را با پیک موتوری درب منزل تحویل می‌دهند و همین علل باعث شده تا کم‌تحرک‌تر باشیم و در نتیجه بیشتر چاق شده‌ایم. خبرهای بد نیز به شدت انسان را به خوردن غذا متمایل می‌کند. نکته کلیدی دیگر این که با شنیدن خبر‌های ناگوار روزانه و مکرر به غذاهای چرب و شیرین بیشتر گرایش پیدا می‌کنیم. در برخی افراد این پدیده شایع‌تر است که به آنان emotional eaters می‌گوییم.

خوردن غذاهای پرکالری، فست‌فود، پفک، چیپس، تنقلات، اسنک‌های چرب و نشستن‌های طولانی نتیجه‌ای جز چاقی در پی نخواهد داشت.

توصیه این که به آنچه برای خوراک خانواده تهیه می‌کنید هوشمندانه عمل نمایید؛ کنترل کیفیت مواد غذایی به ویژه فست‌فود‌ها اهمیت زیادی دارد. این که نظارت‌ها تا چه حد اجرایی و بازدارنده است، هم اکنون در حال دعا و ثنا هستیم!

 کشورهایی غربی اجازه نمی‌دهند که هر گونه مواد خوراکی و حتی اسباب بازی پلاستیکی بدون کنترل از مرز وارد شوند. به دقت نظارت دارند که هر اسباب‌بازی یا وسیله پلاستیکی که احتمال تماس مستقیم آن با کودکان وجود دارد، پیش از واردات به کشورمورد آزمایشات لازم از نظر وجود مواد شیمیایی نظیر «فتالات» قرار گیرد. «فتالات ها» در فرزندان پسر موجب ترشح بیشتر هورمون‌های زنانه (استروژن‌ها) و برعکس در دختر‌ها سبب ترشح هورمون مردانه (آندروژن‌ها) می‌شوند. ظرف‌های آب معدنی و شیر پاستوریزه حاوی فتالات است و از بد روزگار این ماده روی کارکرد مغز اثرات منفی می‌گذارد.

 بررسی در منطقه‌ای از آریزونا آمریکا روی ورود پساب‌های شیمیایی کارخانه به آب نشان داد که کودکان متولد شده در این روستا از روستاهای مجاور از نظر بهره هوشی افت چشمگیری دارند. نتیجه این بررسی بیانگر آلوده بودن آب این منطقه بود که در بلند مدت روی ذهن و بهره هوشی کودکان تأثیر سوء گذاشته بود.

پس مردم در شرایط زندگی ماشینی و اپیدمی کرونا چه بخورند؟

مشکل کنونی ما کرونا است و هیچ کس نمی‌داند تا چه زمان این اوضاع ماندگار است و تا زمانی که کرونا وجود دارد ضروری است مردم در مصرف خود هوشیار باشند. باید از پرخوری پرهیز و تا جای ممکن غذای خانگی مصرف کرد. اگر مجبور به تهیه غذا از خارج منزل هستید هوشیارانه انتخاب کنید؛ بسیاری از ما دانش انتخاب صحیح غذا را نداریم. بهتر است غذای پر چرب سفارش ندهیم و یا این که در فواصل زمانی طولانی مدت باشد (مثلاً هفته‌ای یک بار). اگر غذا چرب بود نوشابه نخورید و اگر دوست دارید نوشابه بنوشید، حجم نوشابه کم باشد یا این که نوشابه رژیمی (زیرو) تهیه کنید. یعنی بین بد و بد‌تر، نوشابه رژیمی زیرو را انتخاب کنیم بهتر است. توصیه می‌شود دوغ یا آب یا آب‌میوه طبیعی به عنوان نوشیدنی مصرف کنیم.

 گاهی شاهد هستیم که پدر و مادر‌ها برای فرزند خود ذرت مکزیکی تهیه می‌کنند آنان با این کار هم جلوی شیطنت کودک را می‌گیرند و هم وعده شام یا نهار را به او داده‌اند...!! در پاسخ به این والدین باید گفت: ضعیف‌ترین ارزش بیولوژیکی پروتئینی در بین غلات متعلق به ذرت است. به این شاخص ارزش بیولوژیک («بی‌وی» یا Biological value) می‌گویند که کیفیت پروتئینی را نشان می‌دهد.

در اسنک و ذرت مکزیکی سس مایونز، پنیر پیتزا و کره نیز می‌ریزند و البته خوشمزه می‌شود! بهترین توصیه این است که والدین برای کمک به بهبود دریافت غذایی فرزندشان در بازه زمانی حدود سه ساعت پروتئین تکمیلی به او بدهند. پروتئین تکمیلی برای ذرت، حبوبات یا شیر یا ماست یا تخم‌مرغ است (تخم‌مرغ کامل‌ترین منبع پروتئین حیوانی به شمار می‌آید). کامل‌ترین منبع پروتئین گیاهی سویا است. اگر میل دارید که ذرت بخورید بهتر است که پروتئین تکمیلی آن را نیز مصرف کنید. کودک را نباید با مواد غذایی بی‌ارزش یا کم ‌ارزش سیرکرد.