شوناز احمدی خطیر - کارشناس ارشد علوم تغدیه و رژیم‌درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : سیستیک فیبروزیس (CF) بیماری پیچیدهای است که به فرم اتوزومال مغلوب به ارث میرسد. در گذشته CF یک بیماری کودکان در نظر گرفته میشد، اما تعداد بیماران زنده مانده یا تشخیص داده شده در 18 سالگی یا سنین بالاتر حدود 42 درصد است. طول عمر این بیماران به دلیل پیشرفتهای علمی و بهتر شدن پروتکلهای درمانی و تشخیصی و تغذیه به طور چشمگیری افزایش یافته است. به‌طوری که امروزه سن متوسط بیماران 37 سال است. بسیاری از زنان CF نوزادان سالم به دنیا میآورند و بعضی از آنها برای نوزادان غیر مبتلای خود تغذیه با شیرمادر را انتخاب میکنند.
بیشتربخوانید:
با این روش از رژیم‌غذایی پرچرب پیشگیری کنید
تغذیه درمانی پزشکی در سیستیک فیبروزیس
نیازها و مراقبت تغذیهای باید به صورت فردی برای هر بیمار تعیین شود. باید تغذیه درمانی پزشکی با سایر درمانها نظیر داروهای مختلف و درمانهای فیزیکی قفسه سینه هماهنگ شود.
اهداف مراقبت تغذیهای در CF: کنترل سوءهضم و سوءجذب، تأمین مواد مغذی کافی، پیشبرد رشد مناسب یا حفظ وزن برای قد کودکان، حمایت عملکردی ریوی، و پیشگیری از کمبود تغذیهای هستند. افرادی که به خصوص در معرض خطر بالا هستند شامل نوزادان، کودکان، نوجوانان، زنان حامله یا شیرده می‌باشند، حتی زمانی که از نظر پزشکی در شرایط پایداری هستند، این گروه باید ارزیابی تغذیهای داشته باشند.
سوءهضم و سوءجذب، همانند پیشرفت عوارض بیماری، تأمین نیازهای تغذیهای را مشکل میسازد. عوامل کاهش دهنده دریافت کافی و حفظ مواد مغذی شامل: دیس‌پنه، سرفه و تهوع ایجاد شده با سرفه، ناراحتی گوارشی، بیاشتهایی در طول دورههای عفونت و گلوکزاوری می باشند. دریافت ناکافی مواد مغذی منجر به عقبماندگی رشد و دشواری حفظ وزن مطلوب برای قد می گردد و این لطمات از جمله مشکلات رایج در این بیماری هستند.
شیرخواران CF، اغلب نارسایی رشد بروز میدهند. با درمان، رشد به طور عمومی ارتقا می‌یابد. هنگامی که دریافت مواد مغذی و انرژی کافی باشد، رشد مناسب برای سن به دست میآید.
با پیشرفت بیماری ریوی، سرعت رشد در کودکان ممکن است کاهش یابد. با این حال وضعیت تغذیهای بهبود یافته به عنوان فاکتور افزایش دهنده بقا پیشنهاد میشود.
عوارض
به هم چسبندگی راجعه رودهای، گاهی در کودکان و بالغین اتفاق میافتد. پیشگیری از آن شامل مایعات کافی، فیبر غذایی، تمرین منظم، اضافه کردن نرم کنندههای مدفوع و ملین در این بیماران می‌باشد.
بیشتربخوانید:
خواص شگفت‌انگیز سرکه برای بدن
نیازهای تغذیهای درشتمغذیها
نیازهای انرژی از فردی به فرد دیگر، در طول دوره زندگی بر اساس جنس، سن، متابولیسم پایه، فعالیت فیزیکی، عفونت تنفسی، شدت بیماری ریوی و شدت سوءجذب، تفاوتهای زیادی دارد.
بیماران CF نباید به کاهش سطوح فعالیت تشویق شوند، بلکه باید انرژی دریافتی را افزایش دهند.
هنگامی که نیازهای انرژی به طور کافی تأمین شود، افراد CF عموماً میتوانند نیازهای پروتئینیشان را برآورد کنند. پروتئین حداقل 20-15 درصد کل کالری مصرف شود و برای اشخاص، بر اساس جنس، سن و قد توصیه میشود.
چربی دریافتی باید 40-35 درصد و یا بیشتر از کل کالری را بر حسب تحمل تشکیل دهد. چربی رژیمی به تأمین انرژی مورد نیاز، چربیهای ضروری مثل لینولئیک اسید و لینولنیک اسید و ویتامینهای محلول در چربی کمک میکند. علاوه بر این، چربی حجم غذای مورد نیاز برای تأمین انرژی مورد نیاز را محدود و دلپذیری غذا را بهتر میکند.
کمبود اسیدهای چرب ضروری ممکن است دیده شود، حتی در بین افرادی که جهت کنترل سوءجذب، با آنزیم‌های پانکراسی کافی درمان می‌شوند. اگرچه نشانههای بالینی کمبود اسیدهای چرب ضروری نادر
است، سطوح چربی خون و بافت ممکن است غیرطبیعی باشد. به علاوه، بیماران در معرض خطر، نیازمند تشویق دریافت منابع اسیدهای چرب ضروری مثل کانولا، بذرکتان، دانه سویا، روغن ذرت یا ماهی به عنوان بخشی از دریافت چربی روزانهشان هستند.
با پیشرفت بیماری، ممکن است نیاز به تغییر کربوهیدرات دریافتی باشد. عدم تحمل به لاکتوز ممکن است دیده شود و درگیری اندوکرین پانکراس نیازمند به تعدیل کربوهیدرات می‌باشد.
ویتامینها و مواد معدنی
به نظر میرسد در بیماران CF که با آنزیم‌های پانکراسی مکمل‌یاری می‌شوند، جذب ویتامینهای محلول در آب نظیر ویتامین C و گروه B نرمال باشد. در شرایط نرمال، نیازها معمولاً میتواند با مکمل یاری مولتیویتامینمینرال استاندارد مناسب برای سن، تأمین شود با این حال پایش تفاوتهای فردی مهم است.
حتی با مکمل یاری آنزیم پانکراسی، به نظر میرسد جذب ویتامینهای محلول در چربی بیماران CF ناکافی است.
غلظت سرمی پایین ویتامین A علیرغم افزایش ذخایر کبدی، پیشنهاد کننده اختلال در حرکت و انتقال ویتامین از کبد می‌باشد. همچنین کاهش سطوح ویتامین D دیده شده است. این یکی از چندین عامل خطر مرتبط با کاهش محتوای معدنی استخوان مشاهده شده در بیماران CF می‌باشد.
سطوح پایین ویتامین E با آنمی همولیتیک همراه است.
بیماران CF ممکن است در خطر کمبود ثانویه ویتامین k به دلیل استفاده طولانی مدت آنتیبیوتیک یا بیماری کبدی و هم چنین سوءجذب باشند.
دریافت مواد معدنی یا مینرال و مصرف آن بر اساس سن و جنس برآورد شود. باید به بعضی از مینرالها توجه ویژه شود. به دلیل افزایش دفع در عرق، احتیاجات سدیم برای شیرخواران، کودکان و بزرگسالان مبتلا به این بیماری، افزایش می‌یابد.
هنگامی که دریافت سدیم ناکافی است بیحالی، تهوع و دهیدراسیون ممکن است رخ دهد. در اغلب کودکان و بزرگسالانی که رژیم معمول و غذاهای فرآوری شده میخورند، نمک کافی دریافت میشود، با این حال در بعضی شرایط ، مصرف اضافی نمک لازم است. شیرخواران به دلیل محتوای سدیم کم شیر مادر، فرمولا و غذاهای کمکی، به نمک بیشتری احتیاج دارند. کودکان و بزرگسالان طی دورههای تب، هوای گرم یا تقلای فیزیکی زیاد نیازمند نمک بیشتری هستند.
به طور روتین سایر مینرالها مکمل یاری نمیشوند، اگرچه وضعیت مینرال باید بر اساس افراد ارزیابی شود. کاهش توده استخوانی در طول دوران کودکی، آغاز میشود و باید ارزیابی و نظارت شود. ذخایر کم آهن و سطوح پایین منیزیم در CF دیده شده است. در موارد سوءتغذیه متوسط تا شدید، ممکن است سطوح پلاسمایی روی، پایین باشد.
استراتژیهای خورانش
تغییرات رژیمی بر تأمین احتیاجات تغذیهای افزایش یافته CF متمرکز است. در کنار تغییرات رژیمی کافی باید رفتارهای مثبت خوردن هم محقق شود.
برای شیرخواران مبتلا به CF و خانوادههایشان، منافع ایمنولوژیکی و روانی- اجتماعی تغذیه با شیرمادر به خوبی ثابت شده است و باید به تغذیه با شیرمادر تشویق شود.
به منظور تأمین اهداف رشد، ممکن است مکمل یاری با فرمولای پرکالری مورد نیاز باشد.
برای کودکان و بالغین میتوان با وعده غذایی منظم و لذتبخش، تکههای غذایی بزرگتر در وعده، اسنکهای اضافی و غذاهای انتخاب شده با دانسیته مواد مغذی بالا، دریافت را افزایش داد. غذاهای تکمیلی خانگی مثل نوشیدنیهای غنی شده و پودینگ میتوانند به اشخاص CF در کسب اهداف تغذیهای کمک کنند.
