برلیانت بزرگمهر : مشاور رئیس انجمن تغذیه ایران - مشاور تغذیه و رژیم درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : یکی از اختلالات بسیار مهم و شایع در کشورهای مختلف جهان، از جمله کشور ما، مسئله چاقی و عوارض و پیامدهای ناگوار آن است. این عارضه امروزه در جهان شیوع چشمگیری یافته و در بین طبقات مختلف جامعه و در گروه‌های سنی مختلف دیده می‌شود. توجه داشته باشیم که عارضه چاقی در واقع ام‌الامراض است و ممکن است به خودی خود مهم انگاشته نشود، اما پیامدهای آن می‌تواند قابل اهمیت و ناگوار باشد. لازم است در اینجا نگاهی داشته باشیم بر دیدگاه جامعه در قبال این مشکل و چگونگی عملکرد افراد در مقابله با آن.
بیشتربخوانید:
ملاحظات کاهش وزن با جراحی
نگرش جامعه نسبت به اختلال چاقی اکثراً غیر واقعی و نامناسب است، به این ترتیب که:
آن را یک بیماری تلقی می‌کنند، نه یک عارضه.
چاقی را یک مسئله ماندگار و غیر قابل علاج می‌دانند.
رژیم‌درمانی در اصلاح چاقی و رفع آن نتیجه‌بخش نیست.
افراد با اضافه وزن، در رابطه با چاقی به عوض چاره‌جویی، دچار استرس و اضطراب می‌شوند و در نتیجه به درمان‌های نامناسب، بدون پایه و اساس علمی و چاره‌جویی‌های مضر پناه می‌برند.
بیشتربخوانید:
قبل از بای پس روده این مطلب را بخوانید
در ارتباط با سهم فرد چاق در ابتلا به چاقی به طور معمول، یکی از دو دیدگاه زیر در بین مردم وجود دارد:
الف. خود را در بروز چاقی مقصر و گناهکار تصور می‌کنند.
ب. توجهی به عارضه چاقی نمی‌کنند و اقدام اساسی در رفع آن نمی‌نمایند. در واقع تأثیر چاقی را در بروز اختلالات مهم در سلامت، انکار می‌کنند. هر دو این حالات نامناسب است و مانع انجام اقدامات لازم جهت مقابله با چاقی و رفع عوارض ناگوار آن می‌شود.
نگرش صحیح نسبت به پدیده چاقی و اختلالات ناشی از آن
قبول اینکه چاقی بیماری نیست، بلکه یک عارضه است.
این عارضه با روش‌های صحیح و کارآمد، کاملاً قابل اصلاح و رفع است.
چاقی یک عارضه مهم است و لازم است در مقابله با آن و رفع آن کوشا بود.
نحوه مقابله با چاقی بسیار مهم است و چنانچه به درستی انجام نشود و از روش‌های ناکارآمد و نامناسب استفاده شود، نه تنها اثربخش نیست، بلکه می‌تواند زیان‌آور و آسیب‌رسان باشد.
بیشتربخوانید:
ویتامین های موثر در کاهش وزن
بازگشت وزن پس از جراحی بای پس معده
چند خوراکی برای کاهش وزن همراه با تقویت سیستم ایمنی
گام‌های مؤثر در مقابله صحیح با چاقی
دیدن سهم خود در بروز چاقی، بدون مقصر دانستن خود.
به چاقی به عنوان یک عارضه قابل درمان بنگریم، نه یک بیماری غیر قابل علاج.
لزوم انجام اقدامات اساسی، صحیح و عاجل جهت مقابله و مبارزه با چاقی.
باور اینکه این عارضه می‌تواند لطمات مهم و گاه جبران‌ناپذیر به سلامت انسان وارد سازد و بیماری‌های ناگواری در پی خواهد داشت.
پیگیری و مداومت در ارتباط با اقدامات لازم جهت رفع چاقی.
گام مهم در مقابله با چاقی، شناخت ابزارهای صحیح این مقابله است.
بسیاری از افراد برای فرار از عارضه چاقی و جهت برخورداری از اندامی زیبا و متناسب، اقدام به پیروی از رژیم‌های لاغری غلط و فاقد ارزش تغذیه‌ای مناسب می‌نمایند که بسیار مضر است.
امروزه انواع رژیم‌های لاغری توسط افراد فاقد صلاحیت تغذیه‌ای تجویز می‌گردد.
این رژیم‌ها نه تنها از بعد تغذیه‌ای،کافی، متنوع و مناسب نیستند و موجب برقراری سلامت بهتر، افزایش مقاومت بدن و پیشگیری از بیماری‌ها نمی‌شوند، بلکه به علت آنکه به طور معمول، ناکافی و فاقد ارزش تغذیه‌ای مناسب هستند، باعث کاهش مقاومت بدن و بروز لطمات مهم و جدی به سلامت شخص می‌شوند.
با وجود آنکه بارها شاهد لطمات بسیار جدی و حتی خطرناک چنین رژیم‌هایی بوده‌ایم، اما متاسفانه بسیاری از اشخاص بدون توجه به اثرات مخرب و مضر آن، اقدام به پیروی از این قبیل رژیم‌های لاغری می‌کنند و حتی این رژیم‌ها را با آب و تاب بسیار، به دیگران نیز توصیه می‌نمایند.
علت گرایش افراد جامعه نسبت به چنین رژیم‌هایی چیست؟
تمایل شدید افراد چاق به کاهش سریع وزن
داشتن دید یک‌بعدی نسبت به کاهش وزن، بدون توجه به برقراری سلامت.
عدم آگاهی در مورد نیازهای تغذیه‌ای خود با توجه به سن و شرایط زندگی خود.
عدم آگاهی در مورد تبعات زیانبار رژیم‌های لاغری غلط.
بی‌توجهی نسبت به عوارضی که در اثر پیروی از این رژیم‌ها گریبانگیرشان می‌شود.
تبلیغات گسترده و اغوا‌کننده‌ای که توسط اشخاص یا شرکت‌ها و مؤسسات در مورد این قبیل رژیم‌های نامناسب و زیانبار از رسانه‌ها پخش می‌شود.
عدم اجرای آموزش‌های صحیح، مفید و جذاب برای اقشار مختلف جامعه و به زبان عموم از طریق رسانه‌ها به طور دائم و پیگیر.
عدم پیگیری نتایج آموزش تغذیه در جامعه و عدم اجرای نظرسنجی‌های مداوم و پیگیر در مورد برنامه‌های آموزشی توسط مقامات مسئول تغذیه جامعه.
فقدان دید صحیح در مورد کاهش وزن و رژیم‌های لاغری، در جامعه.
همکاری برخی از رسانه‌ها با افراد و مؤسسات فاقد صلاحیت تغذیه‌ای در انتشار تبلیغات نادرست در مورد رژیم‌های لاغری.
عدم هماهنگی کافی متخصصین تغذیه، سیاستگذاران غذا و تغذیه کشور، رسانه‌های گروهی، مدارس و خانواده‌ها در امر آموزش تغذیه، به خصوص در ارتباط با چاقی و رژیم‌های لاغری.
در اینجا لازم است نگاهی داشته باشیم بر یکی از رژیم‌های بسیار شایع و معمول که در بین افراد جامعه طرفداران زیادی دارد و اشاره‌ای داشته باشیم بر کیفیت این نوع رژیم و اثراتی که بر سلامت افراد به‌جا می‌گذارد.
رژیم تک‌خوری امروزه در جامعه شیوع چشمگیری دارد و بسیاری از افراد چاق از این برنامه غذایی استفاده می‌کنند.
تصور جامعه بر این است که این رژیم کارایی زیادی در کاهش وزن دارد
و بسیار مفید و قابل اجرا است و برای همه افراد چاق در هر سن و سالی نتیجه‌بخش و مناسب است.
رژیم تک‌خوری بدین ترتیب است که شخص چند روز در هفته را از یک ماده غذایی خاص استفاده می‌کند و چند روز بعد ماده خوراکی دیگری را جانشین آن می‌نماید. به این ترتیب هر چند روز به یک ماده غذایی اختصاص می‌یابد.
حال این سؤال پیش می‌آید که آیا رژیم تک‌خوری از بعد تغذیه‌ای صحیح است یا نه؟ در پاسخ به این سؤال باید متذکر شویم که رژیم تک‌خوری به هیچ وجه برای سلامت انسان مفید نیست و می‌تواند اثرات زیانباری در بر داشته باشد.
اثرات زیانبار رژیم تک‌خوری
توصیه تغذیه‌دانان آن است که رژیم غذایی، باید کافی، متعادل و متنوع باشد، در حالی که رژیم تک‌خوری از تنوع برخوردار نیست و هر چند روز فقط از تعداد معدودی مواد غذایی استفاده می‌شود.
رژیم تک‌خوری به علت محدودیت شدید، به هیچ وجه نمی‌تواند مواد مغذی ضروری را به میزان کافی به بدن شخص برساند و از نظر فاکتورهای غذایی، ناکافی و دارای کمبود است که نتیجه آن پس از مدت کوتاهی کمبودهای غذایی و بروز سوء‌تغذیه و عوارض ناگوار ناشی از آن است.
رژیم تک‌خوری به علت محدود بودن موجب خستگی شخص شده و قابل ادامه نیست، بنابراین فرد پس از مدتی نه چندان طولانی، رژیم را رها می‌کند و چون این رژیم دارای محدودیت شدید غذایی است، لذا موجب حرص و ولع زیاد جهت صرف غذا شده و شخص به پرخوری، بدخوری و عمدتاً مصرف تنقلات مضر و پرکالری پناه می‌برد.
نتیجه این فرم تغذیه، تشدید چاقی، بالا رفتن چربی‌های نامطلوب خون، افزایش فشار خون، اختلالات قلبی – عروقی و بسیاری عوارض دیگر خواهد بود.
به علت آنکه در این قبیل رژیم‌ها، بدن به متابولیسم پایین عادت می‌کند، به محض کنار گذاردن آن و پیروی از برنامه غذایی نرمال، وزن شخص افزایش پیدا می‌کند و این امر موجب ناامیدی فرد می‌شود.
پیری زودرس و چروک شدن پوست، شل شدن عضلات به خصوص در صورت، از پیامدهای این رژیم است، زیرا به علت عدم تنوع غذایی، مواد مغذی ضروری جهت سلامت و استحکام پوست و عضلات، به بدن نمی‌رسد.
کاهش مقاومت در برابر بیماری‌ها از دیگر پیامدهای این نوع رژیم است، زیرا سلول‌های ایمنی به علت عدم دریافت مواد مغذی لازم جهت عملکرد و سلامت سیستم ایمنی، نمی‌توانند وظیفه خود را در حفظ ایمنی بدن انجام دهند که نتیجه آن، بروز اختلالات مختلف در سلامت است.
جذب و متابولیسم برخی مواد مغذی در حضور بعضی دیگر تسهیل می‌گردد. در رژیم تک‌خوری این منظور برآورده نمی‌شود، زیرا در برنامه غذایی روزانه تنوع وجود ندارد. به عنوان مثال، پروتئین در صورتی قادر به وظایف اصلی خود یعنی سازندگی و ترمیم، رشد، تولید هورمون‌ها و سایر ترشحات داخلی می‌باشد که میزان کافی انرژی توسط غذا به بدن برسد، در غیر این صورت پروتئین متابولیزه شده و تولید انرژی می‌نماید.
متابولیسم چربی‌ها در شرایطی به طور کامل انجام شده و تولید انرژی می‌نماید که مقدار کافی کربوهیدرات در برنامه غذایی وجود داشته باشد. در صورت کمبود کربوهیدرات، سوخت چربی‌ها دچار اختلال شده و عارضه کتوز (اختلالی بس ناگوار و خطرناک) ایجاد می‌شود.
در آزاد شدن انرژی از مواد انرژی‌زا، به خصوص کربوهیدرات‌ها نیاز به ویتامین‌های گروه B است و چنانچه رژیم غذایی از نظر این گروه از ویتامین‌ها کمبود داشته باشد، متابولیسم کربوهیدرات‌ها به خوبی انجام نشده و انرژی لازم برای فعالیت‌های داخلی و خارجی بدن، به خوبی تأمین نمی‌گردد.
جهت جذب آهن در دستگاه گوارش نیاز به میزان کافی ویتامین C است و در صورت کمبود این ویتامین، جذب آهن دچار اختلال خواهد شد.
این موضوع در مورد کلسیم نیز صادق است.
جهت جذب مناسب آهن، نیاز به پروتئین‌های با کیفیت بالا (حیوانی) می‌باشد.
وجود لاکتوز (قند شیر) در برنامه غذایی روزانه، جذب کلسیم را افزایش می‌دهد.
جهت کاربرد مناسب مواد مغذی در بدن، نیاز به وجود تنوع در برنامه غذایی است و رژیم تک‌خوری نمی‌تواند این منظور را برآورده کند.
توجه به مطالب فوق نشان می‌دهد که بهترین راه مقابله و مبارزه با چاقی، مراجعه به رژیم‌شناس و پیروی از رژیم لاغری صحیح، سالم و متنوع است که در این صورت علاوه بر کاهش مناسب و متعادل وزن، مقاومت در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها نیز افزایش پیدا کرده و شخص از سلامت کامل جسمی و روحی برخوردار خواهد شد.
