الفبای مشاوره در تغذيه و كاهش وزن
در گروه‌بندی مراجعین به كلینیك‌ها یا دفاتر مشاوره تغذیه، بانوانی را در گروه 11، دسته‌بندی كرده‌ایم كه یا ناتوان از باروری بوده‌اند یا باروری‌های ناموفقی داشته‌اند یا مشكلات بسیاری را در طول بارداری از دیابت حاملگی، پرفشاری خون، اكلامپسی و پره اكلامپسی یا لكه‌بینی و تهدید به سقط یا زایمان زودرس، نوزادان نارس یا برعكس كودكان درشت‌پیكر یا ماكروزوم به دنیا آورده‌اند. گرچه در بین افراد این گروه عوامل مختلفی موجبات ناكامی آنها را در رابطه با همسرشان یا اختلالات هورمونی و نارسایی‌های رحمی و غیره فراهم آورده‌اند، ولی اكثریت قریب به اتفاق این بزرگواران را افرادی تشكیل می‌دادند كه بعلت سوءتغذیه یا دچار اضافه وزن و چاقی یا لاغری و كم‌غذایی و مبتلا به عوارض فراخوانده شده بعلت این عدم تعادل در تغذیه روز‌مره‌شان بوده‌اند، لذا قبل از تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری و ارائه توصیه‌های بازدارنده از عوامل مورد اشاره درخواست می‌گردد با پر كردن جدول زیر، وضعیت شخصی‌تان را مشخص و تعیین نمایید.
خودآزمایی
1- آیا تاكنون بیش از چند بار جهت بارداری اقدام نموده‌اید؟ بلی خیر
2-آیا در دوران نوجوانی از جمله دختران دارای اضافه‌وزن و چاقی بوده‌اید؟ بلی خیر
3- آیا ذخایر چربی شما بنحو چشم‌گیری در نواحی شكم یا پهلوها انباشته شده‌اند؟ بلی خیر
4- آیا با وجود داشتن اضافه وزن و یا چاقی دست و پاهای لاغری دارید؟ بلی خیر
5- آیا اغلب احساس افت توان و نیرو دارید؟ بلی خیر
6- آیا هراز چند گاهی احساس افسردگی كرده و ذوق و شوق‌تان فروكش می‌كند؟ بلی خیر
7- آیا در آزمایشات گذشته و اخیرتان در تعیین تست تحمل گلوكز اختلالاتی یافت شده است؟ بلی خیر
8- آیا در گذشته اقدام به كاهش وزن خود بطور سریع نموده‌اید؟ بلی خیر
9- آیا نظم سیكل ماهانه شما بارها دچار اختلال می‌گردد؟ بلی خیر
10- آیا موهای زایدی در نقاط غیر معمول شما مثلاً بالای لب فوقانی یا پایین‌تر از زیر شكم یا وسط سینه‌ها روییده شده است؟ بلی خیر
11- آیا صدای شما در دوران بلوغ بم‌‌تر شده بود؟ بلی خیر
ارزیابی و نتیجه‌گیری احتمالی
اگر به دو سوال از پرسش‌های فوق، پاسخ شما مثبت بوده باشد، ممكن است شما دارای اختلالات هورمونی و یا سوخت‌وساز قندها و چربی‌ها باشید كه در دوران بارداری نمود بیشتری یافته و احتمال اثرات سوئی را در روند بارداری می‌توان اعمال نمود.
عوامل تاثیرگذار ایام گذشته دور در روند باروری و بارداری‌های زمان حال
الف) اغلب بانوان در حساس‌ترین دوران زندگانی خود یعنی پیش بلوغ و پروسه روند بلوغ تحت تاثیر مد روز قرار گرفته برای دسترسی به اندام مناسب‌تر و وزن اید‌ه‌آل جهت جلب توجه اطرافیان یا دوست و آشنا بطور متوالی و متناوب به‌خود گرسنگی داده و از دریافت مواد مغذی لازم و كافی خود را محروم می‌نمایند و در نتیجه عدم تامین نیاز‌های افزوده شده دوران بلوغ به انرژی، پروتئین و ریزمغذی‌های پنجاه‌گانه، حتی با وجود دارا بودن زمینه ارثی و ژنتیكی لازم برای دستیابی به بالا بلندی و جهش رشد و شكل‌گیری و تكامل لگن دچار واماندگی و عدم جهش رشد و دفرماسیون لگن می‌گردند و كوتاه قد‌تر و نحیف‌تر شده و به علت فقدان ذخایر كافی، این دوران طلایی را از دست می‌دهند. از این رو نه تنها در تمام عمر، خودشان را در معرض انواع بیماری‌ها و ناتوانی‌ها قرار می‌دهند، بلكه نسل آینده خود را نیز دچار مخاطره می‌سازند.
ب) گروه دیگری برعكس بانوان گروه (الف) بااحساس استقلال بیشتر از سفره خانواده و غذاهای سنتی مرسوم هر روز بیشتر از روز پیش دوری جسته به جمع یاران هم‌سن و به تناول fast foodها و غذاهای حاضری خارج از محیط خانواده رو می‌آورند و در نتیجه این تغییر منش تغذیه، منجر به بیش‌خوری و زیاده‌روی در مصرف غذاهای سرشار از انرژی و تهی از مواد مغذی و حذف تدریجی سبزیجات و انواع میوه‌جات گردیده و با افراط در مصرف نوشابه‌ها، هرچه بیشتر به افزایش وزن و انباشت انرژی‌های مازاد مصرف خود بصورت بافت‌های چربی تراكم یافته پرداخته و هم اندام متناسب خود را از دست می‌دهند و هم به پرخوری، زیاده‌روی و لذت‌جویی دایمی روی می‌آورند و در نتیجه به بیماری خزنده چاقی مبتلا گشته و به پرخوری، ریزه‌خواری و ناخنك زدن رو می‌آورند. متاسفانه هر دو گروه این عزیزان اگر به‌طور تصادفی باردار بشوند، با به دنیا آوردن فرزندان متفاوت از بعد وزن و قد، سرنوشت یكسانی را برای غنچه‌های زندگی خود رقم می‌زنند كه به قسمتی از این سرنوشت غیر قابل تغییر و اثبات شده در پاراگراف زیر اشاره مختصری به عمل آمده است.
نقش عادات غذایی و میزان وزن ورود به دوران بارداری در سرنوشت آینده جنین‌های امروز و آینده‌سازان فردا
الف) بانوانی كه مبتلا به سوءتغذیه با وزن زیر استاندارد و مبتلا به انواع گرسنگی‌های سلولی و پنهانی بوده و باردار می‌گردند و با ادامه عدم میل و اشتها جهت برخورداری از جیره روزانه متناسب، متنوع و متعادل، سوءتغذیه و گرسنگی‌های پنهان خود را به جنین خود نیز انتقال می‌دهند، بدین طریق موجبات تغییرات برنامه‌ریزی‌های ریشه‌ای فرزند یا فرزندان آینده خود را فراهم و آنها را محكوم به ایجاد تغییرات فیزیولوژیكی دایمی و افشانده شدن بذر عوارض جبران ناپذیر (كه در كوتاه مدت یعنی زمان بعد از تولد و دوران نوزادی بصورت نوزاد كوتاه قد، كم وزن و كم توان و در بلند مدت بصورت بروز تدریجی افزایش بی‌رویه و دایمی وزن به درجات مختلف و چاقی‌های مفرط بوده و سپس فراخوانی بیماری‌های متعدد دیگری را تحت تاثیر عوارض چاقی بصورت بنیادی و دایمی به بار خواهند نشاند) می‌كند.
ب) برعكس گروه الف، فرزندان بانوانی كه با اضافه وزن قابل توجه و چاقی‌هایی با درجات مختلف بطور تصادفی حامله گردیده‌اند و در تمام طول مدت 39 یا 40 هفته دوران بارداری پرخوری عادتی خود را ادامه داده‌اند و بدین طریق مواد مغذی فراوانی را از طریق جفت به جنین خود نیز انتقال داده و زمینه بروز تغییرات دایمی و ماندگاری را در اشتها و سوخت‌وساز و عملكرد ارگان‌های مختلف بدن جنین از جمله غدد درون‌ریز و سیستم اعصاب مركزی (CNS) در زندگی آینده فرزند یا فرزندانشان فراهم می‌سازند. نوزادان چنین مادرانی گرچه از نظر قد بلندتر و با وزن سنگین‌تر از كودكان گروه پیش گفت به دنیا می‌آیند، ولی مخاطرات گوناگونی در كوتاه و بلندمدت، این موجودات معصوم را مورد تهدید و تهاجم قرار خواهند داد كه از جمله آنها، چاقی‌های مفرط و بیماری‌های قلبی و عروقی و اختلالات سوخت و سازی و بیماری‌های غیر واگیر و مزمن و. . . خواهند بود.
جمع‌بندی پاره‌ای از گزارشات و اظهارنظرها و آمارها
تقریباً بین بیش از یك‌سوم تا نزدیك یك‌دوم تمام بانوانی كه در سنین باروری می‌باشند، دچار اضافه وزن و چاقی هستند.اگر برحسب احتمالات چنین بزرگوارانی باردار گردند، در طول دوران حاملگی خود نه تنها خطرات متعدد و مختلفی شخص آنها را تهدید می‌نماید، بلكه جنین در حال رشدشان نیز در معرض خطرات بی‌شماری در طول سه‌ماهه اول، دوم و سوم حاملگی قرار دارند. اگر بطور تصادفی مادر آنها به دیابت حاملگی یا فشارخون ناشی از بارداری، میكرو یا ماكرو آلبومینوری و.... دچار شده باشد، جنین خود را نیز در معرض خطرات كوتاه مدت دوران بارداری و بلندمدت بعد از تولد قرار خواهند داد، مثلاً در قبال خانم‌هایی كه به دیابت حاملگی دچار شده‌اند اختلالات ایجاد شده در سوخت‌وساز مواد قندی مادر، به سلول‌های سازنده انسولین كودك نیز در دوران جنینی صدمه خواهد زد. پیامد چنین عوارضی بعد از متولد شدن كودك احساس گرسنگی دایمی و رو به چاقی نهادن خزنده آنها در تمام طول زندگی بعد از تولد‌شان در مسیر حیات خواهد شد. البته این نكته را نیز باید در نظر گرفت كه معمولا خانم‌هایی كه چاق هستند و انباشت چربی چشم‌گیری را ناشی از پرخوری و كم‌تحركی برای خود تهیه دیده‌اند، تحت تأثیر هورمون‌های تولید شده در بافت‌های چربی‌شان تخمدان آنها را در تولید و رهاسازی تخمك قابل لقاح دچار وقفه نموده و اصولاً باروری آنها به تعویق می‌افتد و تنها چاره كار این آرزومندان مادر شدن، نه داروهای رنگارنگ و اقدامات تهاجمی پرهزینه می‌باشد و نه آشفتگی و دست به دامن این و آن شدن، بلكه با یك برنامه تغذیه كاهش وزن متناسب و متوازن و متنوع كه به‌تدریج وزن و تراكم چربی‌های آنها را كاهش دهد، موجب خواهد شد كه شانس باروری‌شان به طرز شگفت‌آوری افزایش یابد، از این رو است كه متخصص محترم زنان و زایمان قبل از آغاز هر اقدام پرهزینه‌ای این قبیل افراد را جهت كاهش وزن توصیه می‌فرمایند، چرا كه كاهش تدریجی وزن و تعدیل آن احتمال باروری را تا 25 درصد افزایش می‌دهد. علاوه بر این دستاورد، شانس به دنیا آوردن فرزند سالم و عدم سقط جنین برای بانوان كاهش وزن داده شده با رژیم غذایی توأم با افزایش میزان فعالیت‌های بدنی مناسب و سبك و به‌كارگیری درمان‌های هورمونی 40 درصد افزایش می‌یابد.
در شماره آینده به بیان توصیه‌هایی كاربردی و تأثیرگذار برای این گروه از افراد می‌پردازیم.
