مهندس سمانه مختارزاده؛ کارشناس صنایع غذایی، زیر نظر: دکتر مصطفی نوروزی؛ دانشیار تغذیه دانشگاه علوم پزشکی قزوین
آرژنین یکی از اسید آمینه‌ی نیمه ضروری است. بدن انسان خود توانایی ساخت و تولید آرژنین را دارد اما در بعضی شرایط (همچون استرس زیاد، بیماری، زخم)، بدن نمی‌تواند به مقدار کافی آرژنین تولید کند. آرژنین به طور طبیعی در غذاهایی همچون آجیل، شکلات، لبنیات، ژلاتین، گوشت قرمز و سفید، گندم، لوبیا، بادام و... یافت می‌شود.
به طور معمول 3 الی 6 گرم آرژنین روزانه از غذا دریافت می‌کنیم.آرژنین اسید آمینه‌ای است که پیش ساز ساخت کراتین در بدن بوده و ماده اساسی در ساخت نیتریک اکساید می‌باشد و موجب تسهیل در بقای روند پاکسازی طبیعی آمونیاک از خون می‌شود.
عملکرد آرژنین
گلوکز را برای تولید انرژی در تمرین ورزشی متابولیزه می‌کند ضمن اینکه تحریک کننده‌ی هورمون رشد است و چربی سوزی را بالا می‌برد.
برای برگشت به حالت اولیه و ساخت عضله مفید است. جهت افزایش بهبود جریان خون به عضلات، افزایش قدرت و توان استقامتی ورزشکار و جلوگیری از خستگی عصبی-عضلانی به کار می‌رود.
آرژنین در تولید نیتریک اکساید و کراتین نقش دارد.
نقش آرژنین در بدن
آرژنین به عنوان ماده‌ی پیش ساز نیتریک اکساید در بدن فعالیت می‌کند. نیتریک اکساید یک ترکیب شیمیایی است که باعث گشاد شدن رگ‌ها می‌شود و با بیشتر کردن حجم رگ‌ها و بازکردن سلول‌های خونی انتقال اکسیژن و مواد مغذی را با سرعت بالایی در سراسر بدن امکان پذیر می‌کند.
تحریک ساخت پروتئین توسط آمینو اسید آرژنین نیز باعت افزایش سایز، قدرت و مقاومت هرچه بیشتر عضلات بدن خواهد شد.
بدنسازان خود بر این باورند که با مصرف آرژنین می‌توانند مدت بیشتری تمرین کرده و افزایش حجم عضلات بهتری داشته باشند.
کاهش درد عضلانی بعد از تمرین از دیگر پیامدهای مصرف آرژنین در این گروه از ورزشکاران است.
به دلیل اینکه آرژنین ماده اولیه و تشکیل دهنده‌ی نیتریک اکساید است اغلب به منظور تقویت قوای جنسی نیز استفاده می‌شود.
آرژنین قادر به پاکسازی رادیکال‌های آزاد خون و بهبود عملکرد سیگنال‌های سلول‌های عضلانی و رها شدن هورمون رشد، تنظیم متابولیسم کلسترول و چربی خون و میزان نمک در بدن هست.
حفظ میزان نیتروژن درپی مصرف نیتروژن مسئله‌ای است که بین بدنسازان و دانشمندان مورد توافق است و این اعتقاد که آرژنین قطعاً برای رشد مؤثر است به سبب توانایی در اتصال عروق و سهم آن در ساخت پروتئین است.
مطالعات انجام شده در مورد آرژنین
مطالعه‌ای توسط کنلی نشان داد مقدار 9 گرم آرژنین برای افزایش سطوح هورمون رشد مناسب می‌باشد و وجود آرژنین هورمون رشد را تحریک می‌کند.
محققان دیگر قادر به تکرار این تأثیرات و ایجاد این ادعا نبودند که آرژنین می‌تواند سطوح هورمون رشد به بهترین شکل افزایش دهد.
کامیک و همکاران دریافتند که 1.5 تا 3 گرم آرژنین قبل از تمرین قادر به جلوگیری از خستگی عصبی-عضلانی است.
جهت تأیید نیروزایی مفید آرژنین در جلوگیری از خستگی عصبی-عضلانی به تحقیقات بیشتری نیاز است.
برای افزایش هورمون رشد باید 13 گرم قبل از خواب مصرف شود که غیرممکن است و مصرف این مکمل به عنوان افزایش سطح هورمون رشد قبل از خواب منطقی به نظر نمی‌رسد.
مزایای مصرف آرژنین
نیتریک اکساید با بالابردن سرعت انتقال اکسیژن و مواد مغذی در سراسر بدن باعث جلوگیری از تنگی نفس و بهبود کیفیت تنفس و خون رسانی می‌شود.
آرژنین از گذشته به عنوان درمانی برای آب مروارید، ناراحتی‌های کلیوی، معده و روده و کبد شناخته شده است و افزایش تولید نیتریک اکساید توسط آرژنین باعث ریکاوری سریع‌تر عضلات بعد از تمرین و درد کمتر عضلانی را باعث می‌شود.
خون رسانی سریع به عضلات تحت تمرین همچنین از فواید وجود هرچه بیشتر این آمینو اسید در بدن فرد است.
بالا بردن آستانه تحمل، فشار و بهبود عملکرد ورزشی بدنسازی از دیگر مزایای آرژنین است.
عملکردهای دیگر آرژنین
آرژنین رشد تومورها و پیشرفت سرطان را به تأخیر می‌اندازد.
اندازه و فعالیت غده تیموس را افزایش می‌دهد و برای افرادی که دچار بیماری ایدز، بیماری‌های بدخیم و کبد چرب هستند، مفید است و این اسید آمینه به خنثی کردن آمونیاک نیز در سم زدایی کبد کمک کرده است و ممکن است با کمبود آرژنین بلوغ جنسی به تأخیر افتد و برای مردمی که دچار عقیمی شده‌اند مفید است و برای ترمیم بافت‌ها و پوست نیز مفید است.
آرژنین در کاهش وزن مؤثر بوده و باعث افزایش حجم ماهیچه و کاهش چربی‌های بدن می‌شود.
نتیجه گیری: با توجه به استفاده گسترده از اسیدآمینه آرژنین در ورزشکارها و برای سنین مختلف که توصیه می‌شود؛ باید دقت شود که توصیه به مصرف مکمل آرژنین فقط توسط پزشکان، متخصصان طب ورزشی و متخصصان تغذیه انجام شود و ضمناً به برخی از محدودیت‌های مصرف آن از جمله افزایش احتمالی فشار خون و احتمال افزایش لیبید و به ویژه در نوجوانان و جوانان ورزشکار نیز توجه شود.
مصرف خودسرانه آن جهت افزایش رشد ممکن است خطرناک باشد.
محدودیت‌های استفاده از آرژنین
افزایش چشمگیر نیتریک اکساید نیاز به مقادیر بالایی از آرژنین در بدن دارد. بالا رفتن غیرطبیعی این آمینو اسید منجر به ایجاد نفخ، اسهال، و مشکلات روده می‌شود. این فرایند رقیق کننده خون است و افرادی که از هرگونه رقیق کننده‌های خونی استفاده می‌کنند، باید در مصرف آرژنین احتیاط کنند.
بیماران مبتلا به ویروس تبخال از مصرف آرژنین به علت علائم ابتلا به بیماری‌های ویروسی منع شده‌اند. احتمالاً لیبیدو را افزایش می‌دهد. افراد مبتلا به بیماری‌های خاص مثل قلبی عروقی یا اعصاب و روان قبل از مصرف با پزشک مشورت کنند.
این مکمل برای افرادی که احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک درآنها زیاداست. نباید مصرف شود. حد مجاز بی خطر برای دریافت آرژنین 20 گرم در روز برآورد شده است.
چه کسانی به آرژنین نیاز دارند: نوجوانان، کودکان کمتر از 7 سال، قهرمانان و افراد مسن. آرژنین اسید آمینه نیمه ضروری مؤثر در تقویت سیستم ایمنی در بلوغ است. آرژنین در بدن هنگام ترمیم جراحت می‌بایست افزایش یابد.
نکات مهم
برخی از اثرات مکمل آرژنین در بدن انسان افزایش توانایی دستگاه تولید مثل، کمک به کاهش فشار خون، بالابردن جریان گردش خون در بدن و اندام‌های تناسلی، افزایش بارورسازی مردان و زنان، افزایش تولید اسپرم، افزایش توده و حجم عضلانی، کمک به افزایش حساسیت و عملکرد انسولین، کاهش خطر بیماری‌های قلبی، تسریع ترمیم و بهبود بافت‌های آسیب دیده، کاهش زمان‌ترمیم زخم و جراحات، گسترش و بهبود سیستم ایمنی بدن، دخالت در سنتز و ساخت اکسید نیترو(NO)، تحریک ترشح و آزاد سازی هورمون رشد (HGH) از غده هیپوفیز می‌باشد.
