دکتر مسعود صیدگر، دکتر فریدون محبی، مرکز تحقیقات آرتمیای کشور، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران
مریم صیدگر؛ مرکز آموزشی درمانی شهید مدنی، تبریز، ایران
هرسال در سراسر جهان 1/3 میلیارد تن غذا هدر می‌رود که معادل یک‌سوم کل غذایی است که برای مصرف انسان تولید می‌شود.
واژه صرفه‌جویی به معنای مصرف درست و مناسب چیزی است که در اختیار شخص قرار دارد و درازای آن کار و یا هزینه‌ای پرداخت‌شده است.
نگاه قرآن به مسئله مصرف، نگاهی در راستای بهره‌وری مناسب و درست از امکانات و وسایلی است که خداوند به‌طور مستقیم و یا با تولید و کار در اختیار بشر قرار داده است.
لذا از مردم می‌خواهد که هر چیزی را درست و به شکل مناسب آن مورداستفاده قرار داده و از اسراف و تبذیر و عدم بهره‌مندی از آن خودداری ورزند.
صرفه‌جویی، کم‌مصرف کردن نیست؛ زیرا باید در هر چیزی که بخشی از نیاز آدمی را برطرف می‌سازد به مقدار موردنیاز از آن استفاده کرد. بنابراین شخص می‌بایست در حد نیاز طبیعی خود از هر چیز اقتصادی استفاده کند.
ولی در زمان بحران‌های اقتصادی و کاهش توزیع و یا تولید، می‌بایست به حداقل بسنده کرد و در حد رفع حاجت و نیاز ضروری از آن استفاده نمود تا فرصت بیشتری به دیگران داده شود.
صرفه‌جویی ازنظر اقتصاددانان به معنای استفاده درست و مناسب از کالای اقتصادی و بهره‌وری و آگاهی نسبت به نیازهای واقعی است.
اسراف مواد غذایی
باید اسراف غذا را متوقف کنیم زیرا:
* هدر دادن غذا به معنی هدر دادن پول، سرمایه، کار و منابع حیاتی مانند انرژی، خاک و آب است که برای تولید غذا صرف می‌شوند.
* غذای هدر شده انتشار گاز گلخانه‌ای را افزایش می‌دهد و باعث تغییر آب‌وهوا می‌شود.
زباله‌های مواد غذایی چیست؟
هدر دادن مواد غذایی، کل مواد غذایی است که هدر می‌رود حتی اگر برای خوردن مفید باشد: اگر چیزی به دلیل اینکه آن را در زمان مناسب خودش نخورده باشید، از یخچال شما خارج شود.
اگر مقدار غذای خیلی زیادی در بشقاب خود قرار دهید و باقیمانده غذا را دور بریزید به‌جای اینکه آن‌ها را بعداً بخورید، این اسراف غذا است.
9 نکته آسان برای کاهش هدر رفت مواد غذایی
از بخش‌های کوچک‌تر غذا استفاده کنید.
مطمئن شوید وعده‌های غذایی خود را با یک بخش کوچکی از غذا بر روی بشقاب شروع میکنید.
اگر هنوز هم گرسنه بودید همیشه می‌توانید دوباره غذای بیشتری در بشقاب خود بکشید.
باقیمانده‌های غذای خودتان را نگهدارید.
به‌جای ریختن باقیمانده‌های غذا به داخل سطل آشغال، آن‌ها را به‌عنوان وعده غذایی فردای خودتان مصرف کنید یا به‌راحتی آن‌ها را به‌عنوان همان وعده غذایی دوباره گرم‌کنید.
به یاد داشته باشید که اگر می‌خواهید باقیمانده غذا را مصرف کنید، لازم است آن‌ها را تا دو ساعت بعد از تهیه وعده غذایی خود در یخچال یا فریزر نگهداری کنید.
هوشمندانه خرید کنید.
ما اغلب غذای بیشتر ازآنچه می‌توانیم بخوریم، قبل از اینکه آن را دور بریزیم، خرید می‌کنیم.
برای جلوگیری از خرید بیش‌ازحد، سعی کنید برنامه‌ریزی کنید، یک لیست خرید تهیه کنید و با معده خالی به خرید نروید!
میوه‌ها و سبزیجات بی قواره را هم بخرید.
بسیاری از مغازه‌ها و بازارچه‌های کشاورزی، میوه‌ها و سبزیجات با شکل غیرعادی (غیرمعمولی) را عرضه می‌کنند که برای خوردن به‌اندازه میوه‌ها و سبزیجات دارای شکل و رنگ عادی، مناسب هستند.
میوه‌ها و سبزی‌های زشت را خریداری کنید تا نشان دهید نمی‌خواهید هیچ غذایی هدر رود!.
یخچال خود را بررسی کنید.
برای اینکه مطمئن شوید غذا به‌طور صحیح ذخیره‌شده و برای مدت طولانی‌تر در یخچال شما تازه‌تر می‌ماند، دمای یخچال را در درجه مناسب تنظیم کنید (بین 1 و 5 درجه سانتی گراد)، محصولات را در مکان مناسب در یخچال ذخیره کنید و از دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی‌ها یا دفترچه راهنمای یخچال پیروی کنید.
یخچال را بیش‌ازحد پر نکنید
انرژی کمتری مصرف خواهید کرد و احتمال کمتری وجود دارد که فراموش کنید غذایی که خریده‌اید را مصرف کنید.
قانون موادی که اول آمدند ابتدا از یخچال خارج شوند را تمرین کنید.
وقتی خرید خود را مرتب میکنید، غذا را در یخچال و قفسه خود بچرخانید به‌طوری‌که غذاهای کهنه‌تر جلو بیایند و خریدهای جدیدتر – که مدت بیشتری نگهداری می‌شوند- به عقب بروند.
ولی موقع مصرف به بهترین تاریخ‌مصرف دقت کنید – ممکن است لازم باشد که برخی غذاهای جدید سریع خورده شوند.
تاریخ‌مصرف غذاهای خود را بدانید.
بعد از گذشتن تاریخ‌مصرف، غذا دیگر برای خوردن سالم نیست. از طرف دیگر، بهترین تاریخ‌مصرف تنها هنگامی را که غذا بهترین کیفیت خود ازلحاظ بو، قوام و مزه را دارد نشان می‌دهد.
اگر غذا خوب ذخیره شود، بیشتر غذای غیرقابل‌خوردن هنوز بعد از گذشت بهترین تاریخ‌مصرف، خوردنی هستند!
با اشتراک‌گذاری غذاهای مازاد بر مصرف خود، به نیازمندان کمک کنید.
مازاد مایحتاج خود را به آن‌هایی که نیاز دارند برسانید.
هنگامی‌که شرایط بهداشتی و سلامت و نیازهای ردیابی اطمینان‌بخش باشد، بخشیدن مازاد غذای خود به افراد نیازمند آسان است.
برای تقویت انجمن‌های خیریه مواد غذایی و کاهش زباله‌ها، در مورد ابتکارات موجود در کافه‌ها، فروشگاه‌ها، شهر خود ... یاد بگیرید.
با کمک هم، ما می‌توانیم با اسراف غذا و ضایعات مواد غذایی مبارزه کنیم. بنابراین تلاش کنید تا غذا را نجات دهید.
در سراسر جهان حدود یک‌سوم کل غذای تولیدی برای مردم هدر می‌رود – مثل این است که ده بسته از سوپرمارکت خرید کنید و وقتی از مغازه خارج می‌شوید، سه بسته را در سطل آشغال بیندازید.
یا از مادر خود 3 ساندویچ بخواهید و یک ساندویچ را در بشقاب خود دست‌نخورده نگهدارید. چه اسرافی!
این اسراف فراوان غذا علیرغم این حقیقت است که دست‌کم یک میلیارد نفر به غذای کافی دسترسی ندارند. با هر لقمه غذا که هدر می‌رود، ما انرژی، آب و سایر منابع انرژی موردنیاز برای تولید آن غذا را هدر می‌دهیم.
هدر رفتن غذا در خانوارهای با درآمد پایین در مقایسه با خانوارهای با درآمد بالا به دلیل عدم وجود امکانات سرمایشی یا ذخیره‌سازی نامناسب غذا نیز رخ می‌دهد.
اختلاف بین فروش بر اساس تاریخ تولید و مصرف بر اساس تاریخ انقضا را یاد بگیرید.
فروش بر اساس تاریخ توسط تولیدکنندگانی که غذا تولید می‌کنند (مانند شیر) با تفکر اینکه تا چه زمانی مصرف‌کننده می‌تواند از بهترین طعم و مزه محصول بعد از خریداری آن لذت ببرد تنظیم می‌شود.
استفاده بر اساس تاریخ خیلی اهمیت دارد. این تاریخ زمان پیشنهادی مصرف سالم محصول خریداری‌شده را به شما اعلام می‌کند. میوه‌هایی مانند سیب را می‌توان تا دو هفته در یخچال نگهداری کرد.
میوه‌هایی مانند هویج که شکل جالبی نداشته باشند به این معنی نیست که مزه و طعم خوبی ندارند.
برخی باقیمانده‌های غذایی مانند سوپ را می‌توان منجمد نمود و در زمان دیگری مصرف کرد. باقیمانده‌های ارگانیک محصولات باغی خود را می‌توانید به کمپوست تبدیل و به‌عنوان کود مصرف کنید.
پیشنهاد دیگر استفاده خلاقانه از باقیمانده مواد غذایی برای تبدیل آن‌ها به غذاهای لذیذتر مانند پودینگ برنج، نان موزی، کلوچه و کوفته اسفناج می‌باشد.
یخچال‌ها و قفسه‌های ظروف غذا گورستان‌های غذاهای ما شده‌اند.
ما می‌خریم، می‌خریم و می‌خریم سپس آن‌ها را دور از چشم همه ذخیره می‌کنیم و فراموش می‌کنیم چه اقلام غذایی را خریده‌ایم.
به خودتان یادآوری کنید که مواد غذایی تازه خریداری‌شده را در عقب و مواد قدیمی را در جلوی یخچال قرار دهید.
حتماً درسازمان‌های عضو شوید تا در خدمات آن‌ها در غذارسانی به افراد نیازمند شریک شوید.
تبدیل زباله به کمپوست
اگر درنهایت برخی از غذاهایتان را هدر دادید، به‌جای اینکه آن را به داخل سطل زباله بیندازید و به انتشار گاز گلخانه‌ای با حمل‌ونقل و در معرض گذاشتن ضایعات کمک کنید، با تبدیل آن به غذای باغ آن را بازیافت کنید.
چرا یک سطل جمع‌آوری کمپوست برای ضایعات غذایی و پوست میوه‌ها و سبزیجات را امتحان نمی‌کنید؟
اسراف غذایی
هدر رفت منابع آبی
ایران کشوری با منابع آبی کم است. دور انداختن غذا به معنی دور انداختن آب موردنیاز برای تولید آن است.
آبی که همراه غذای هدر شده از دست می‌رود می‌تواند آب 600000 استخر المپیک را پر کند.
با توجه به اینکه کشاورزی 60 تا 80 درصد کل آب شیرین مصرفی در ایران را مصرف می‌کند، اسراف عظیم منابع آب قلیل در کشور که آب‌وهوای نیمه‌خشک دارد را به دنبال دارد.
برای مثال حدود 90 درصد ضایعات در آفریقای جنوبی مربوط به دفن زباله است.
این منجر به تولید گاز متان و دی‌اکسید کربن می‌شود.
متان یک گاز گلخانه‌ای قوی است که در تغییر آب‌وهوا دخالت دارد.
در حقیقت، بیشتر هدر رفت غذا در زنجیره تأمین غذا قبل از اینکه به دست مصرف‌کننده برسد- در حین مراحل حمل‌ونقل، ذخیره‌سازی، جابجایی یا فرآوری رخ می‌دهد.
این به این معنی نیست که شما نمی‌توانید برای کاهش ضایعات غذای خود اقدامی انجام دهید. هر فرد می‌تواند برای کاهش هدر رفت غذا کمک کند.
شما چکار می‌توانید انجام دهید؟
ابتدا، به خانواده خود کمک کنید بیش از نیاز خرید نکنند. لیست خرید باید به دوست جدید خانواده شما تبدیل شود.
با قطع خرید غذای اضافی، نه‌تنها از اسراف غذا جلوگیری میکنید، بلکه مقداری پول هم پس‌انداز میکنید!
چرا غذای اضافی را به یک موسسه خیریه اهدا نمی‌کنید؟
بیشتر بخوانید:
اسراف را مد نكنيد!
