آب یک ابر مایع است با خواص فراوان. بیش از نصف بدن ما نیز از آب تشکیل شده است ما را زنده نگه مي‌‌دارد و بدون آن یک هفته ای خواهیم مرد.همه ما درباره اینکه چقدر این آب اهمیت دارد بسیار شنیده‌ایم. اما آیا از یک ماده مفید مي‌‌توان به میزان بیش از حد هم استفاده کرد؟ گاهی اوقات زیاد آب نوشیدن مي‌‌تواند خطرناک باشد حتی در برخی موارد کشنده هم باشد. به این وضعیت هیپوناترمی مي‌‌گویند.
هیپوناترمی چیست؟
به هیپوناترمی رقیق ، مسمومیت آبی هم گفته مي‌‌شود و دلیل آن کمبود سدیم یا سطح نمک خون است. این مشکل زمانی رخ مي‌‌دهد که شما در مدت زمان کوتاهی میزان آب زیادی مصرف کرده‌اید.اگر چه اغلب خواسته مي‌‌شود میزان نمک در رژیم غذایی مان را پایین بیاوریم، اما نمک یا بهتر بگوییم عنصر سدیم برای بسیاری از اعمال بدن ما از جمله تعادل مایعات بدنی، مدیریت فشارخون و عملکرد سیستم عصبی ضروری است.
دکتر استفان میرز از دانشگاه لفبرو انگلستان مي‌‌گوید: «آب بیش از حد منجر به رقت سدیم در خون مي‌‌شود و آب سلولها را در خودش غرق مي‌‌کند. این مساله باعث مي‌‌شود سلولها متورم شده و مشکلات فراوانی برای فرد ایجاد شود.این مساله بویژه در مورد مغز اهمیت بسیاری پیدا مي‌‌کند.»
هنگامی که سطح سدیم در بدن پایین است آب تمایل دارد وارد سلولها شود و آنها را متورم کند. زمانی که این حالت در مغز رخ مي‌‌دهد به آن ادم مغزی مي‌‌گویند. ادم مغزی بسیار خطرناک است.
چه کسانی در معرض خطر هستند؟
هیپوناترمی همراه با ورزش ، معمول ترین نوع آن است اما انواع دیگری از آن هم وجود دارد مثل بیش از حد نوشیدن مایعات در مراسم ها ، و یا مسابقات نوشیدن آب که مي‌‌توانند منجر به مسمومیت آبی گردند. در سال 2007 مادر سه فرزند در یک مسابقه رادیویی برای برنده شدن یک کنسول بازی پس از نوشیدن 7 لیتر آب درگذشت.
برخی از افراد هم برای سرعت دادن به روند کاهش وزنشان و برای اینکه احساس سیری کنند مقادیر بسیار زیادی آب مي‌‌نوشند در حالی که این یک روش سالم برای کاهش وزن نیست بلکه مي‌‌تواند مضرات زیادی داشته باشد. در یک مورد مشاهده شده دیگر یک خانم 40 ساله که رژيم کم کالری گرفته بود در کمتر از 2 ساعت حدود 4 لیتر آب نوشید. وی ابتدا دچار سردرد شد و سپس آگاهی و هوش خود را از دست داد و 2 روز بعد در بیمارستان درگذشت. فرد دیگری پس از مصرف یک قرص اکستازی و نوشیدن بیش از 3 لیتر آب بعد از آن ، در عرض یک ساعت ونیم بعد از مصرف قرص به کما رفت و بعد از 4 روز درگذشت. علت مرگ وی مسمومیت آبی ذکر شد.
نوزادان هم به خاطر جثه کوچک‌شان نمی‌توانند مقدار زیاد آب را تحمل کنند بهمین دلیل است که گفته مي‌‌شود نوزادان تنها از شیر مادر یا شیری با ترکیبی شبیه به آن تغذیه شوند. البته نوزادانی که با بطری شیر تغذیه مي‌‌شوند ممکن است در هوای گرم نیاز به مقدار آب بیشتری داشته باشند اما نه زیاد.
ورزش و مسمومیت با آب
دونده‌های مسافت‌های طولانی مي‌‌توانند مستعد ابتلا به مسمومیت با آب باشند. کیت موری، دانشمند علوم ورزشی، در ماراتن 2007 لندن چنین چیزی را تجربه کرد. وی مي‌‌گوید : " من قبلا ماراتن های زیادی رفته ام و قصد داشتم در هر ایستگاهی مقدار کمی آب بنوشم اما از آنجا که هوا خیلی گرم بود آب زیادی نوشیدم."
نزدیک خط پایان یکی از امداد رسانان از من پرسید که آیا شرایط جسمی خوبی دارم و مي‌‌توانم ادامه بدهم؟ و مرا تا خط پایان همراهی کرد. بنابراین در شرایطی بدتر از آنچه تصور مي‌‌کردم قرار داشتم .
پس از پایان مسابقه همسرم مرا به چادر کمک های اولیه برد آنها فکر کردند من دچار کم آبی شده ام و به من نوشیدنی دادند.اما پس از مدت کوتاهی حال من خیلی بد شد و به بیمارستان منتقل شدم. آزمایش خون نشان داد که کیت دچار هیپوناترمی ورزشی شده است.
البته پس از درمان وریدی با سدیم کلراید بمنظور افزایش سطح سدیم در خون وی کاملا بهبود یافت. کیت می‌داند که خیلی خوش شانس بوده است زیرا در همان سال یک مربی ورزشی 22 ساله پس از شرکت در ماراتن و مسمومیت آبی درگذشت.دکتر میرس که در حال مدیریت یک پروزه تحقیقاتی برای کشف بهترین شیوه های پزشکی ماراتن های جهان است مي‌‌گوید: تحقیقات نشان مي‌‌دهد که در طول انجام تمرینات ورزشی وقتی شما فکر مي‌‌کنید آبی که نوشیده‌اید کافی نیست و مجدداً و بیش از اندازه آب مي‌‌نوشید مشکلاتی برایتان پیش مي‌‌آید.
یک مطالعه انجام شده بر روی حدود 500 نفر از شرکت کنندگان در ماراتن بوستون 2002 نشان داد که در پایان مسابقه 13 درصد از افراد به سطوح مختلف هیپوناترمی مبتلا شده بودند. مطالعه ای چاپ شده در مجله پزشکی ورزشی انگلستان نگاهی به این داشت که چه تعداداز دوندگان ماراتن 2010 لندن از خطرات نوشیدن زیاد آب و هیپوناترمی آگاه بودند. نتایج نشان داد 12 درصد از آنها به حدی آب نوشیده بودند که در معرض خطر هیپوناترمی بودند.
بیش از حد یعنی چقدر
هیدراته نگه داشتن بدن ( آب رسانی کافی به بدن) اهمیت بسیاری دارد. و باید به منظور جایگزین نمودن آبی که بدن ما روزانه از دست می‌دهد آب بنوشیم. توصیه مي‌‌شود زمانی که احساس نیاز به آب داشتید آب بنوشید و سعی کنید در قبل، بعد و در طول مسابقات ورزشی حجم زیادی آب ننوشید.
مقدار آب آشامیدنی مورد نیاز به ساختار بدنی، میزان فعالیت و درجه هوا بستگی دارد. بطور کلی هروقت احساس تشنگی کردید آب بنوشید ووقتی تشنگی‌تان برطرف شد بعد از آن دیگر آب ننوشید.قاعده و قانون خاصی برای مصرف آب وجود ندارد. اما مي‌‌توانید رنگ ادرار خود را چک کنید اگر تیره رنگ است ممکن است نیاز به آب داشته باشید. دکتر میرس مي‌‌گوید: آنقدر ننوشید که احساس کنید پف کرده‌اید یا وزن‌تان بالا رفته است. وی مي‌‌افزاید مقدار واقعی ابی که شما باید بنوشید بستگی به سایز و اندازه ی شما دارد و معمولا خانمهای ریز جثه بیشتر در معرض خطر مسمومیت آبی هستند.
ورزش و مسمومیت با آب
دونده‌های مسافت‌های طولانی مي‌‌توانند مستعد ابتلا به مسمومیت با آب باشند. کیت موری، دانشمند علوم ورزشی، در ماراتن 2007 لندن چنین چیزی را تجربه کرد. وی مي‌‌گوید : " من قبلا ماراتن های زیادی رفته ام و قصد داشتم در هر ایستگاهی مقدار کمی آب بنوشم اما از آنجا که هوا خیلی گرم بود آب زیادی نوشیدم."
نزدیک خط پایان یکی از امداد رسانان از من پرسید که آیا شرایط جسمی خوبی دارم و مي‌‌توانم ادامه بدهم؟ و مرا تا خط پایان همراهی کرد. بنابراین در شرایطی بدتر از آنچه تصور مي‌‌کردم قرار داشتم .
پس از پایان مسابقه همسرم مرا به چادر کمک های اولیه برد آنها فکر کردند من دچار کم آبی شده ام و به من نوشیدنی دادند.اما پس از مدت کوتاهی حال من خیلی بد شد و به بیمارستان منتقل شدم. آزمایش خون نشان داد که کیت دچار هیپوناترمی ورزشی شده است.
البته پس از درمان وریدی با سدیم کلراید بمنظور افزایش سطح سدیم در خون وی کاملا بهبود یافت. کیت می‌داند که خیلی خوش شانس بوده است زیرا در همان سال یک مربی ورزشی 22 ساله پس از شرکت در ماراتن و مسمومیت آبی درگذشت.دکتر میرس که در حال مدیریت یک پروزه تحقیقاتی برای کشف بهترین شیوه های پزشکی ماراتن های جهان است مي‌‌گوید: تحقیقات نشان مي‌‌دهد که در طول انجام تمرینات ورزشی وقتی شما فکر مي‌‌کنید آبی که نوشیده‌اید کافی نیست و مجدداً و بیش از اندازه آب مي‌‌نوشید مشکلاتی برایتان پیش مي‌‌آید.
یک مطالعه انجام شده بر روی حدود 500 نفر از شرکت کنندگان در ماراتن بوستون 2002 نشان داد که در پایان مسابقه 13 درصد از افراد به سطوح مختلف هیپوناترمی مبتلا شده بودند. مطالعه ای چاپ شده در مجله پزشکی ورزشی انگلستان نگاهی به این داشت که چه تعداداز دوندگان ماراتن 2010 لندن از خطرات نوشیدن زیاد آب و هیپوناترمی آگاه بودند. نتایج نشان داد 12 درصد از آنها به حدی آب نوشیده بودند که در معرض خطر هیپوناترمی بودند.
علائم هیپوناترمی
دهیدراته شدن بدن وضعیتی است که میزان مایعاتی که از بدن خارج مي‌‌شوند بیش از مایعاتی باشد که فرد می‌نوشد. علائم هیپوناترمی شبیه به علائم دهیدراته شدن یا کم آبی بدن است. از جمله این علائم می‌توان به حالت‌هایی مثل گرمازدگی و خستگی اشاره کرد که تشخیص را مشکل می‌نمایند. همچنین فرد ممکن است احساس کسالت یا سردرد کند. دیگر علائم اولیه عبارتند از استفراغ و بی‌حالی پس از آن ممکن است احساس سرگیجه ، گیجی، سردرگمی و تورم دستها و پاها به سراغ فرد بیاید.
درمان
اگر به فرد کمک نرسد، این وضعیت در موارد شدید منجر به تورم در مغز، کما و حتی مرگ خواهد شد. در موارد بسیار خفیف باید مصرف مایعات متوقف شود و برای حفظ میزان نمک در جریان خون تنقلات شور مصرف شود. وقتی هم که فرد به پزشک رسانده شود، اقدامات پزشکی لازم برای باز گرداندن سدیم خون به سطح اولیه انجام خواهد شد.
