زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

نقش ریز مغذی‌‌ها در سلامت بدن

ریزمغذی‌‌ها سهم کوچکی از مواد مغذی هر غذا یا ماده غذایی را تشکیل داده و انرژی‌زا نمی‌باشند  لیکن  وجود آنها برای بسیاری از فعالیت‌‌های حیاتی بدن وتامین سلامت ضروری می‌‌باشد که به دو دسته کلی؛ ویتامین‌‌ها و عناصر معدنی تقسیم‌بندی می‌‌شوند. بدن ما روزانه به مقدار کمی از این مواد مغذی احتیاج دارد (حد اکثر 2گرم‌) و واحد اندازه‌گیری آن‌‌ها به‌طور عمده میلی‌گرم یا میکروگرم می‌‌باشد. اصطلاح ریز مغذی به اندازه‌‌ی مولکول شیمیایی آن‌‌ها ارتباطی ندارد بلکه به نیاز تغذیه‌ای به هر یک از آن‌‌ها مربوط بوده و براساس دانش موجود، ویتامین‌‌های مورد نیاز در تغذیه‌‌ انسان بالغ بر 13 نوع و عناصر معدنی مورد نیاز حداقل 15 نوع می‌‌باشند. در قسمت‌‌های پیشین در مورد تعدادی از ریز‌مغذی‌‌های معدنی مطالبی بیان شد. در این بخش  و بخش‌‌های آتی به معرفی ویتامین‌‌ها و نقش آن‌‌ها در سلامت می‌‌پردازیم.

ویتامین‌‌ها مواد مغذی هستند که وجود آنها برای اعمال متابولیکی طبیعی و خونسازی ضروری است. سلول‌‌های بدن انسان‌‌ها  قادر به ساخت ویتامین‌‌ها نمی‌‌‌باشند  بنابراین باید از طریق رژیم غذایی وارد بدن شوند. ویتامین‌‌ها براساس حلالیت به دو گروه تقسیم می‌‌شوند:

1- ویتامین‌‌های محلول در چربی شامل ویتامین‌‌های:A ،D ،K  وE

2- ویتامین‌‌های محلول در آب شامل ویتامین‌‌های گروه B و ویتامین C.

ویتامین‌‌های محلول در آب در تبدیل کربوهیدرات، چربی و پروتئین به انرژی در درون سلول نقش اساسی داشته و به مقدار قابل ملاحظه در بدن ذخیره نمی‌‌‌شوند و مقادیر اضافی آن‌‌ها از طریق ادرار دفع می‌‌شود. برای اینکه سطح این ویتامین‌‌ها در سلول‌‌ها در حد قابل قبولی حفظ شود باید مداوم از طریق رژیم غذای و سایر منابع دریافت شوند و در وضعیت‌هایی که جذب یا مصرف آن‌‌ها دچار اختلال شود به سرعت تخلیه می‌‌شوند.

 ویتامین‌‌های محلول در چربی بیشتر در بدن ذخیره می‌‌شوند و در مواردی مانند نارسایی کلیوی که دفع آن‌‌ها از بدن کاهش می‌‌یابد ممکن است ایجاد مسمومیت کنند. ویتامین‌‌های طبیعی و سنتیک از نظر فعالیت وکینتیک تفاوتی با هم ندارند.

ویژگی‌‌های ویتامین‌‌ها

ویتامین‌‌ها موادی هستند که دارای  ویژگی‌‌های زیر می‌‌باشند: 

ترکیبات آلی یا گروهی از ترکیبات مرتبط با آن می‌‌باشند.  در بعضی از غذا‌‌ها یافت می‌‌شوند.  ترکیباتی که در بدن انسان دارای عملکرد‌‌های بیوشیمیایی خاصی هستند.  در بدن انسان به مقدار کافی ساخته نمی‌‌‌شوند.  به مقدار خیلی کم مورد نیاز هستند.

ویتامین k

ویتامیین k شامل چندین ترکیب محلول در چربی مرتبط با هم است که از منادیون (2متل -1و4 نفتوکینون) مشتق شده‌اند و همه آن‌‌ها فعالیت ویتامین k را نشان می‌‌دهند. بدون ویتامین k کبد قادر نخواهد بود «پروترومبین» را که پیش‌ساز آنزیم انعقاد خون یعنی ترومبین است سنتز نماید. علاوه بر این  برای تشکیل بافت استخوانی هم ضروری است. دسته‌ای از تحقیقات علمی ارتباطی را بین کاهش مقدار ویتامین k خون و افزایش خطر شکستگی‌‌های استخوانی نشان داده‌اند.

عمده‌ترین علامت کمبود این ویتامین تاخیر در انعقاد خون و طولانی شدن مدت خون‌ریزی است که در موارد شدید می‌‌تواند سبب کم‌خونی شود. کمبود این ویتامین به ندرت اتفاق می‌‌افتد مگر اینکه به واسطه یک بیماری خاص، مثل اختلال در جذب روده‌ای چربی‌‌ها این کمبود به وجود آید.

 نوزادان به ویژه نوزادان نارس هم در معرض کمبود ویتامین k قرار دارند که گاهی برای آن‌‌ها دریافت ویتامین تجویز می‌‌شود. فلور طبیعی روده (میکرو ارگانیزم‌‌های ارزشمند موجود در روده ) مقدار قابل توجهی این ویتامین را تولید می‌‌کند که می‌‌تواند در تامین نیاز‌‌های روزانه شرکت کند. در برخی از افراد تا نصف نیاز روزانه از  این طریق تامین می‌‌شود. به همین دلیل مصرف طولانی‌مدت آنتی بیوتیک‌‌ها از راه خوراکی می‌‌تواند زمینه را برای کمبود این ویتامین فراهم سازد. از منابع غذایی خوب این ویتامین می‌‌توان سبزی‌‌های برگی به رنگ سبز مثل اسفناج، انواع کلم، کاهو و بروکلی را نام برد. برخی از روغن‌‌های گیاهی مثل روغن سویا و کانولا هم از منابع خوب این ویتامین هستند. نیاز بدن به خوبی با مصرف منابع غذایی ویتامینی تامین می‌‌شود و استفاده از مکمل‌‌های دارویی باید تنها با تجویز پزشک صورت گیرد.

مقدارویتامین k در بعضی از مواد غذایی

در جدول زیر برخی مواد غذایی که حاوی ویتامین k می‌‌باشند بیان شده است:

منبع غذایی(100گرم )    حاوی ویتامین (میکروگرم )

اسفناج    415

کلم بروکلی    175

کلم سبز    125

جگر گوساله    92

چای سبز    71

میزان دریافت توصیه شده ویتامین k (120 ) میکرو گرم برای مردان و (90) میکروگرم برای زنان در روز می‌‌باشد. مصرف ویتامین k در اواخر دوران بارداری ونیز برای نوزادان تازه متولد شده ضروری است. بسیاری از مردم بدون توصیه پزشک ویتامین‌‌ها را مصرف می‌‌نمایند. مصرف بعضی از ویتامین‌‌ها در مقادیری که از بروز علائم ناشی از کمبود جلوگیری کند می‌‌تواند اثرات مفیدی داشته باشد در غیر اینصورت موجب مسمویت می‌شود.

عملكرد ویتامین K در بدن

 سنتز کبدی پروتئین‌‌های انعقادی   تولید پروتئین‌‌های تنظیمی و ساختمانی در استخوان (برای مثال استئوکلسین)

موارد افزایش خطر ناشی از کمبود ویتامین K

 بیماری کبدی  مصرف زیاد الکل   داروها: آنتی بیوتیک‌‌های وسیع‌الطیف،کلستیرامین وکومارین سوء جذب چربی شیرخوارانی که منحصرا از شیر مادر تغذیه می‌‌کنند.

علائم ونشانه‌‌های کمبود ویتامین K

 خونریزی طولانی مدت  مقادیر کم‌خون در مدفوع   به آسانی کبود شدن بدن   مختل شدن باسازی استخوان و مینرالیزاسیون استخوانی (رسوب مواد معدنی در استخوان )