زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تابستان و مسموميت های غذايی

 فصل تابستان, فصل مسافرت و گردش است. گرمای هوا و خطر بیش تر آلودگی مواد غذایی, عواملی هستند كه با افزایش ابتلا به بیماری‌های سفر می‌‌توانند لذت روزهای سفر را تلخ كنند.

 مسمومیت‌ های غذایی، اسهال‌های مسافرت و یبوست از بیماری‌ های گوارشی شایع در فصل گرما به شمار می‌‌روند. این امر سبب شده است كه به علت عدم رعایت نكات بهداشتی در فصل تابستان با آمار بالای افرادی مواجه باشیم كه با علایم مسومیت های غذایی به مراكز درمانی مراجعه می‌‌كنند.

 مسمومیت غذایی، بیماری است كه بر اثر خوردن مواد غذایی آلوده به میكروب‌های مضر مثل باكتری، انگل و ویروس به وجود می‌آید. بالغین جوان، افرادی كه دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند، دیابتی‌ها و بیمارانی كه آنتی‌اسید دریافت می‌كنند, بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به مسمومیت‌های غذایی هستند.

با توجه به این كه كودكان و نوزادان از توان بدنی بالایی برخوردار نیستند و در صورت ابتلا به مسمومیت‌های غذایی به سرعت آب بدن خود را از دست می‌دهند علایم مسمومیت‌های غذایی می‌‌تواند در آن‌ها بسیار شدیدتر و خطرناك‌تر باشد.

 انواع مختلف مسمومیت های غذایی

 متداول‌ترین باكتری‌هایی كه مسمومیت غذایی ایجاد می‌كنند عبارتند از: سالمونلا، كلستریدیوم بوتولینوم، كلستریدیوم پرفرنژنس، استافیلوكوك طلائی و ایی كولای (E.Coli)، شیگلا، یرسینیا و باسیلوس سرئوس.

مسمومیت غذایی با استافیلوکوک:  2 تا 6 ساعت بعد از خوردن غذای آلوده با علایمی شامل  تهوع، استفراغ و اسهال، شکم درد، سردرد و در مواردی شوک بروز می‌كند.

مسمومیت غذایی با سالمونلا: یک تا دو روز بعد از خوردن غذای آلوده با علایمی شامل تهوع، استفراغ، اسهال، شکم درد، سردرد ، تب و در مواردی شوک بروز می‌‌كند.

مسمومیت غذایی با ایکولای: «اشرشیا کلای» یا «ایکولای» یک باکتری است  كه شایع‌ترین عفونت‌ها را در دستگاه ادراری و دستگاه گوارش ایجاد می‌شوند، گونه ای از این باكتری عامل ایجاد  بیماری«اسهال مسافران» است.  مسمومیت با ایکولای معمولا پس از 3 تا 4 روز آشکار می‌شود و در بعضی افراد تا 8 روز بعد هم امکان بروز دارد. از مهمترین علایم آن می‌‌توان به مسمومیت، تهوع و سپس استفراغ و به دنبال آن دل پیچه و اسهال (گاهی خونی)، تب و دردهای شکمی اشاره كرد.

علائم

 به‌طور كلی مسمومیت غذایی با علائمی مانند تب، سردرد، خواب‌آلودگی، دردهای عمومی بدن، ضعف بنیه، حالت تهوع، استفراغ‌های مكرر، دل‌درد، دل پیچه، اسهال، افت فشار، كندی ضربان قلب، تشنج وحملات عصبی همراه است.

 در  مسمومیت غذایی شدید, بدن مقدار زیادی آب از دست می‌‌دهد یا اصطلاحا «دهیدراته» می‌‌شود.  در این صورت علایمی چون خشكی دهان، سرگیجه و پررنگ شدن ادرار كه نتیجه كمبود آب است به وجود می‌‌آید. با توجه به اهمیت موضوع پرسش مهم این است كه چگونه از بروز مسمومیت های غذایی مخصوصا در فصل تابستان جلوگیری كنیم.

نكات بهداشتی

اگر عازم سفر هستید و قصد دارید با خود مواد غذایی ببرید، سعی كنید بیش از پیش به نكات بهداشتی توجه كنید غذاهای سرد را در دستگاه‌های خنك‌ كننده كه حاوی مقادیری یخ هستند و دور از تابش مستقیم نور خورشید,  نگهداری كنید. غذاهای خام و پخته, میوه و سبزی و گوشت خام در بسته بندی‌های جداگانه قرار داده شوند. سعی كنید كمترین زمان بین مخلوط كردن مواد غذایی و طبخ آن وجود داشته باشد مخصوصا اگر قرار است از شیر، كشك، سایر محصولات لبنی و تخم‌‌مرغ به عنوان اجزای تركیبات غذایی استفاده شود. حتما برای احتیاط مقدار كافی آب آشامیدنی سالم و یا آب‌میوه در بسته بندی‌های مناسب به همراه داشته باشید.

هرگز در طول سفر از مواد كنسرو ماهی و سایر مواد غذایی كنسرو شده بدون این كه 20 دقیقه جوشانده شوند استفاده نكنید. اغلب مسمومیت‌های غذایی به درمان خاصی نیاز ندارند و یا به صورت علامتی درمان می‌‌شوند.

 از آن جایی‌كه اسهال یكی از اولین علایم مسومیت‌های غذایی توجه به دریافت كافی آب و مایعات برای جلوگیری از دهیدراته شدن بدن ضروری است . هم‌چنین توصیه می‌‌شود كه برای پیشگیری از اسهال اسموتیك به جای شیرین كردن آب با قندهای مصنوعی یا آبمیوه‌های صنعتی ترجیحاً از آب میوه‌ای طبیعی استفاده شود. پس از برطرف شدن تهوع و استفراغ نیز نباید از غذای چرب و شیرین استفاده كرد تا موجب بازگشت این حالات نشود. در كل توصیه می‌‌شود با توجه به علایم و شدت آن حتما به پزشك مراجعه شود و از انجام اقدامات و یا مصرف داروهای خودسرانه پرهیز شود.

ضمن این كه باید توجه داشت  كه ممكن است عوارض ناشی از مصرف غذای مسموم تنها به چند روز تب، اسهال و استفراغ و دل درد محدود نشود و همان‌طور كه تحقیقات اخیر نشان داده‌اند و هنوز نیز در حال بررسی بیش‌تر در این زمینه هستند، می‌تواند در ایجاد زمینه‌ای برای ابتلا به بیماری‌های مزمنی مانند حمله قلبی, فشارخون بالا , مشكلات کلیوی, ورم مفاصل و . . . نقش داشته باشند كه این موضوع هم‌چنان تحت بررسی بیش‌تر است. 

 بنابراین با رعایت نكات بهداشتی مخصوصا در سفر و انتخاب رستوران‌‌ها و مكان‌های سرو غذا, لذت سفر را همراه با حفظ سلامت كوتاه مدت و دراز‌مدت خود افزایش دهید و از تابستان خود لذت ببرید.

پیشگیری

در اغلب موارد می‌توان با انجام و رعایت نكات بهداشتی چه در منزل و چه در مكان‌های سرو غذا مانند رستوران‌ها از بروز این مسمویت‌‌ها پیشگیری كرد كه در ادامه به مواردی  از آن اشاره می‌شود.

شستشو: كسانی كه در منزل یا در رستوران‌ها در آماده‌سازی و طبخ مواد غذایی نقش دارند باید كاملا دست‌های خود با آب گرم و صابون بشویند. مخصوصا اگر در حین آشپزی به گوشت و تخم‌مرغ خام دست می‌‌زنید حتما باید قبل از دست زدن به سایر مواد غذایی دست‌های خود را مجددا بشویید. رعایت بهداشت و تمیزی وسایل آشپزخانه نیز به اندازه شستن دست‌ها اهمیت دارد.

 همیشه از تخته‌های جداگانه برای آماده‌سازی گوشت و سایر مواد خام مثل سبزیجات استفاده کنید. تخته‌ای که برای خرد کردن گوشت مورد استفاده قرار می‌گیرد باید به‌طور کامل شست‌وشو و ضد عفونی شود. زیرا باکتری‌های موجود در مواد گوشتی خام رشد بسیار سریعی دارند و می‌توانند سایر مواد غذایی را آلوده كنند. برای شستن سبزی‌ها و میوه نیز باید از آب سالم و مواد ضدعفونی مناسب استفاده كرد.

چه در موقع خرید و چه در هنگام بسته‌بندی  یا آماده سازی مواد غذایی, گوشت‌ها و میوه و سبزی را جداگانه قرار دهید.

قسمت میانی یخچال با دمای 4 تا 5 درجه برای نگهداری مواد لبنی پنیر، ماست, بخش بالای یخچال با دمای حدود 2 برای نگهداری گوشت، کالباس و ماهی است و بخش پائینی یخچال با دمای حدود 7 درجه بهترین مکان برای نگهداری سبزیجات و میوه‌‌ها هستند. ضمن این‌كه هرگز مواد غذایی خام و پخته شده را در كنار یكدیگر قرار ندهید. سعی شود مواد غذایی پخته شده در طبقات بالاتری نسبت به مواد غذایی خام  قرار داده شوند و حتما درپوش‌های مناسب داشته باشند.

گوشت‌ها را بیشتر از دو روز در یخچال نگهداری نکنید و برای نگهداری بیش از این زمان به فریزر منتقل شوند. گوشت‌های خرد شده یا چرخ کرده تنها زمانی از فریزر بیرون آورده و رفع انجماد كنید كه تصمیم دارید از آن‌‌ها استفاده كنید.

مناسب‌ترین دما برای از بین بردن تمامی میكروب‌های غذایی در هنگام طبخ غذا بین 70 الی 90 درجه سانتیگراد است.  در هنگام دوباره گرم كردن غذا ، باید  دمای قسمت میانی غذا برای حداقل مدت 2 دقیقه به 70 درجه سانتیگراد  برسد.

غذا نباید بیش از مقدار مورد نیاز تهیه و طبخ شده و باقیمانده غذا كه برای استفاده بعدی در یخچال نگهداری می‌‌شود نباید بیش یك‌بار گرم شود.

با توجه به گرمای هوا و از آن جایی كه مناسب‌ترین دما برای رشد باكتری های بیماری زا نزدیك دمای بدن یعنی 37 درجه سانتگیراد است, غذای پخته شده نباید بیش از یكی دوساعت در دمای اتاق نگهداری شوند. مواد غذایی پس از طبخ باید در دمای بالاتر از 60 درجه سانتیگراد و یا در دمای پایین‌تر از 10درجه سانتیگراد قرار داده شود.

همیشه باید به تاریخ تولید و انقضا و مشخصات بهداشتی درج شده روی مواد غذایی  توجه كرد كه در فصل تابستان مخصوصا در مورد شیر و محصولات مواد لبنی و یا سایر مواد غذایی كه در تهیه آن از شیر و تخم مرغ استفاده شده است مانند كیك‌‌ها و بیسكویت‌ها, بستنی و سس‌های مایونز باید بیش تر به این مورد توجه شود. باکتری سالمونلا از جمله باکتری‌های مهم ایجاد کننده مسمومیت‌های غذایی است كه از طریق  تخم‌مرغ آلوده به بدن انسان منتقل می‌‌شود. آلوده شدن تخم‌مرغ با سالمونلا می‌‌تواند از طریق آلوده شدن سطح خارجی تخم‌مرغ در مرغداری‌ها و یا از طریق خود مرغ در زمان تشکیل تخم‌مرغ باشد.

کنسرو مواد غذایی را قبل از مصرف، باید به مدت 20 دقیقه در آب در حال جوش، جوشاند و سپس مورد مصرف قرار داد. توجه شود كه مدت زمان 2 دقیقه باید بعد از به جوش آمدن آب و از همان ابتدایی كه كنسرو درآب قرار داده می‌‌شود محاسبه شود.

كنسروهایی كه معیار بهداشتی لازم را ندارند و به صورت مناسب و به اندازه كافی جوشانده نمی‌شوند عامل ابتلا به یكی از مرگبارترین مسمومیت‌‌ها یعنی مسمومیت با سم بوتولیسم هستند.

مواد غذایی که به صورت منجمد نگهداری شده‌اند پس از خروج از انجماد در مقایسه با  مواد غذایی تازه بیش‌تر مستعد فسادپذیری هستند. بنابراین مواد غذایی پس از رفع انجماد باید به سرعت مصرف شوند واگر بری ذوب شدن یخ آن از فریز به یخچال انتقال داده می‌‌شوند باید توجه داشت كه از انتقال آب آن به سایر مواد غذایی جلوگیری شود.