زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

نوجوان! تغذیه را جدّی بدان!

 در شماره قبل مجله، فاكتورهای غذایی كه  در سلا مت سیستم عصبی و قدرت یادگیری نوجوانان موثرند مورد بررسی قرار گرفتند و در این ارتباط انرژی، پروتئین، كربوهیدرات ها، ویتامین های گروه ا، روی و ید را مورد بررسی قرار دادیم; یكی دیگر از مواد مغذی كه در سلا مت سیستم عصبی و قدرت یادگیری نوجوانان موثر است ویتامین ٴ است. این ویتامین كه عمدتا در منابع گیاهی از قبیل سبزی های دارای برگ سبز و سایر سبزی ها مانند گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای، فلفل فرنگی و میوه هایی مثل مركبات (پرتقال، لیموشیرین، گریپ فروت، لیموترش، نارنگی و نارنج)، كیوی و توت فرنگی موجود است تاثیر مهمی در حفظ سلا مت اعصاب به عهده دارد زیرا در تولید دو انتقال دهنده عصبی (نوروترنسمیتر) به نام های سروتونین و نوراپی نفرین موثر است كه این دو ماده موجب انتقال پیام های عصبی از یک سلول عصبی به سلول عصبی دیگر می شود. وجود این انتقال دهنده های عصبی برای فعالیت و سلا مت سیستم عصبی ضروری است. كمبود ویتامین ٴ موجب ایجاد اختلا ل در تولید این دو فاكتور شده و در نتیجه مشكلا ت عصبی بروز خواهد نمود. از آنجایی كه نوجوانان ایام حساسی از زندگی خود را سپری می كنند و در دوران انتقال از كودكی به جوانی هستند و نیز به علت آنكه تغییرات وسیع هورمونی در بدن آنان رخ می دهد دچار تغییرات عصبی و خلقی می شوند، لذا استفاده از مواد غذایی كه در آرامش و سلا مت اعصاب موثر است برای آنان اهمیت بسزایی دارد. ضمنا نوجوانان به علت آنكه دوران تحصیلی را سپری می كنند نیاز به موادی دارند كه در قدرت یادگیری و موفقیت تحصیلی آنان تاثیرگذار است، بنابراین استفاده از سبزیجات و میوه های تازه و آب آنها كه منابع خوبی از ویتامین ٴ هستند برای نوجوانان ضروری است.

البته لا زم است نوجوانان از آب میوه های تازه استفاده نمایند كه منبع خوبی از ویتامین می باشند، آب میوه های آماده فراوری شده مقداری از ویتامین ٴ خود را از دست می دهند. ضمنا در برخی از آب میوه های آماده به جای عصاره میوه از اسانس استفاده می شود. البته مصرف میوه های تازه به آب میوه ارجحیت دارد زیرا میوه های تازه علا وه بر آنكه حاوی ویتامین ها می باشند از نظر فیبر غذایی نیز غنی هستند و می توانند در حفظ سلا مت این گروه سنی تاثیر قابل توجهی داشته باشند. آهن یک ماده معدنی است كه نقش های بسیار مهم و حیاتی در حفظ سلا مت انسان به عهده دارد و یكی از وظایف آن تاثیر در قدرت یادگیری است. در تحقیقات مختلفی كه در مدارس انجام شده است نشان داده شده كودكانی كه مبتلا  به كم خونی فقر آهن بوده اند به طور محسوسی قدرت یادگیری شان كاهش یافته و پس از مكمل یاری آهن و درمان كم خونی، افزایش چشمگیری در قدرت تمركز و یادگیری و حافظه آنان پدید آمده بود. این امر بخصوص برای نوجوانانی كه مدارج تحصیلی را طی می كنند بسیار حائز اهمیت است و اختلا لا ت تغذیه ای می تواند مانع پیشرفت آنان در كسب علم و در نتیجه عدم موفقیت و افت تحصیلی در آنان بشود. از منابع غنی آهن می توان جگر، دل و قلوه، گوشت قرمز كم چربی (گوسفند و گوساله) گوشت سفید مانند مرغ، و ماهی را نام برد.

بهترین منابع گیاهی آهن شامل حبوبات و سبزیجات است.مواد غذایی دیگر مانند زرده تخم مرغ، میوه های خشک، مغزها و غلا ت از منابع درجه ۲ آهن محسوب می شوند.یكی دیگر از مواردی كه در سلا مت نوجوانان باید مورد توجه خاص قرار گیرد قدرت مقاومت آنان در برابر میكروب ها، عفونت ها و به طور كلی بیماری ها است. بیماری، بخصوص برای افراد فعال و جوان، می تواند زیان ها و لطمات فراوانی بر پیكر جامعه وارد سازد، مضافا اینكه برای شخص نیز بسیار آزاردهنده و ملا ل آور است. یک نوجوان كه در حال رشد سریع بوده و فعالیت جسمی و فكری زیادی دارد نیازمند موادی است كه پاسخگوی رشد سریع و تقویت حافظه و قدرت یادگیریش باشد. هر نوع بیماری، بخصوص در این گروه سنی می تواند لطماتی گاه مهم و آزاردهنده برای آنان در پی داشته باشد. از طرفی بیماری های عفونی و تب موجب افزایش نیاز به برخی از مواد مغذی می شود; از سویی دیگر به هنگام بیماری معمولا  اشتها كاهش یافته و شخص نمی تواند مقدار كافی و لا زم غذا مصرف كند. مضافا اینكه در بعضی بیماری ها تحریم غذایی نیز وجود دارد و محدوده استفاده از انواع غذاها كاهش می یابد، بنابراین تنوع غذایی كمتر می شود. اشكال دیگری كه در هنگام بیماری در انسان رخ می دهد این است كه هضم و جذب و گاه متابولیسم مواد غذایی دچار اختلا ل شده و مواد مغذی به خوبی در بدن به مصرف نمی رسند كه ممكن است نوجوان را در معرض كمبودهای تغذیه ای و سوء تغذیه قرار دهد.

بیماری های عفونی تب دار موجب اتلا ف انرژی و مواد مغذی از بدن می شوند. بنابراین، تغییراتی كه به هنگام بیماری در وضعیت جسمی انسان رخ می دهد از یک طرف و ملا لت و كسالت روحی ناشی از درد و رنج بیماری و كمبود تحرک و بستری شدن از سویی دیگر، شخص را به سمت پیروی از برنامه غذایی ناكافی، نامتعادل و یكنواخت هدایت می كند كه منجر به عواقب ناگوار و گاه جبران ناپذیر بخصوص در نوجوانان می شود. یكی از پیامدهای مهم بیماری، بخصوص بیماری های طولا نی یا مكرر كه منجر به بدغذایی و استفاده از برنامه غذایی ناكافی و نامناسب می شود اختلا ل در رشد است كه چنانچه به سرعت پیشگیری و درمان نشود هرگز قابل جبران نخواهد بود. از عواقب مهم و زیانبار دیگر بیماری، كاهش قدرت ایمنی نوجوانان و آسیب پذیری آنان در برابر میكروب ها و عفونت ها است كه این امر به علت تغذیه نامناسب و ناكافی بخصوص در دوران بیماری های طولا نی یا مكرر ایجاد می شود.

یكی از مهمترین عوارض ناشی از بیماری برای نوجوانان، عدم موفقیت در تحصیل و افت تحصیلی است زیرا نوجوانان در صورت ابتلا ء به اختلا لا ت مختلف مجبورند مدتی را در بستر سپری كنند و چنانچه این امر به كرات یا به مدت طولا نی تكرار شود موجب عقب ماندگی آنها در تحصیل می شود، به اضافه اینكه عوارض ناشی از كمبودهای تغذیه ای حاصل از بیماری، موجب كاهش حافظه و قدرت یادگیری در آنان می شود. چنانچه بیماری مكرر باشد موجب رنجوری، ناتوانی و آسیب پذیری نوجوانان در آینده و بزرگسالی نیز خواهد شد. بنابراین لا زم است به تغذیه كودكان و نوجوانان توجه ویژه مبذول گردد تا قدرت ایمنی و مقاومت آنان در برابر بیماری ها افزایش یافته و كمتر مبتلا  به بیماری بشوند. یكی از موارد مهمی كه می تواند منجر به كاهش قدرت ایمنی نوجوانان بشود، رژیم های لا غری  اشتباهی است كه بخصوص دختران نوجوان برای حفظ تناسب اندام و پیشگیری یا مبارزه با چاقی از آن پیروی می كنند.

بسیاری از نوجوانان بدون مراجعه به رژیم شناس، به طور خودسرانه یا تحت نظر افراد غیرمتخصص از رژیم های لا غری غلط پیروی می نمایند. و در این ارتباط برخی از مواد غذایی ضروری و مفید را از برنامه غذایی خود حذف می كنند، در نتیجه مواد مغذی لا زم جهت تامین رشد، سلا مت سیستم عصبی و حفظ قدرت ایمنی بدن، به مقدار كافی به آنها نمی رسد و دچار كمبودهای تغذیه ای و عوارض و اختلا لا ت ناگوار ناشی از آن می شوند كه یكی از پیامدهای آن آسیب پذیری در برابر بیماری ها و ابتلا ء به انواع اختلا لا ت و عوارض آزاردهنده و زیانبار و گاه وخیم است. ضمنا حذف برخی از مواد غذایی ضروری مانند لبنیات (به علت ترس از چاقی) موجب ایجاد اختلا ل در رشد جسمی و كوتاهی قد می شود كه پس از سپری شدن دوران رشد، دیگر قابل جبران نخواهد بود، در حالی كه استفاده از لبنیات كم چرب علا وه بر آنكه نیازهای تغذیه ای نوجوانان را جهت تامین رشد و حفظ سلا مت آنان تامین می كند موجب افزایش وزن و چاقی در آنان نمی شود. برخی دیگر از نوجوانان جهت كاهش وزن از مصرف كربوهیدرات ها بخصوص مواد نشاسته ای امتناع می ورزند. در صورت عدم یا كمبود مصرف كربوهیدرات ها عارضه ای به نام هیپوگلیسمی (افت قندخون) بروز می نماید كه در تعقیب آن، عوارض عصبی جدی گریبانگیر شخص خواهد شد كه یكی از تظاهرات مهم آن، ضعف حافظه و كاهش قدرت یادگیری و پیامد آن، عدم موفقیت تحصیلی است.

توجه داشته باشیم كه مصرف مواد نشاسته ای مانند نان، برنج، گندم، جو، ذرت، حبوبات و سیب زمینی جهت تامین انرژی و انجام اعمال حیاتی بدن ضروری است و هرگز نباید از برنامه غذایی روزانه حذف شود.

در صورت عدم یا كمبود مصرف كربوهیدرات ها به علت آنكه انرژی لا زم برای فعالیت سلول های عصبی تامین نمی شود اختلا لا ت عصبی بروز می كند. ضمنا چون كربوهیدرات ها یكی از مهمترین و ارزان ترین منابع تولید انرژی در بدن هستند، لذا در اثر كمبود مصرف آنها، انرژی لا زم برای انجام فعالیت های فیزیكی و نیز اعمال حیاتی داخل بدن تامین نمی شود، در نتیجه عوارضی از قبیل خستگی، ضعف و سستی، بی حالی، بی میلی به كار و كاهش كارآیی بروز می نماید. در اثر فقدان یا كمبود مصرف كربوهیدارت ها، سوخت چربی ها دچار اختلا ل شده و عارضه ای به نام كتوز ایجاد می شود كه عوارض ناگوار و خطرناكی در بردارد. یكی دیگر از اختلا لا تی كه به علت حذف كربوهیدرات ها در رژیم غذایی روزانه در نوجوانان بروز می نماید آن است كه پروتئین ها برای تامین انرژی ضروری بدن مصرف می شوند و در نتیجه قادر نیستند وظایف اصلی خود یعنی تامین رشد، ترمیم، تولید آنزیم ها، هورمون ها، آنتی بادی ها و غیره را در بدن انجام دهند كه این امر موجب بروز اختلا لا ت جدی و مهم در سلا مت نوجوانان می شود. نوجوانان عزیز توجه داشته باشند كه رژیم لا غری و اصولا  هر نوع رژیم غذایی دیگر، یک كار تخصصی است و بایستی حتما تحت نظر رژیم شناس تنظیم شود و این امر در دوران رشد اهمیت بیشتری دارد.

با پیروی از رژیم لا غری مناسب و صحیح برای نوجوانان دارای اضافه وزن یا چاق، تحت نظر رژیم شناس، و نیز انجام ورزش و تحرک جسمی كافی و مناسب، نوجوانان عزیز می توانند از تناسب اندام و سلا مت بیشتری برخوردار باشند.ضمنا لا زم به ذكر است كه پیاده روی، ورزش، كوهنوردی و امثال آن موجب آزاد شدن هورمونی به نام ءتٴ (عامل آزادكننده كورتیكو تروپین) در بدن شده و از پرخوری و مصرف بی رویه غذا در افرادی كه به مقدار زیاد و بیش از حد لا زم غذا می خورند و در واقع مبتلا  به پرخوری هستند پیشگیری می نماید در نتیجه به برخورداری از وزنی متعادل و اندامی متناسب كمک می كند.