مهندس مسعود خبازی؛ كارشناس صنایع غذایی
شناخت آب
آب به عنوان حلال و محیط انتقال مواد در بدن، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و بدون آن فعالیت‌های زیستی جانداران انجام نمی‌گیرد. بیشترین میزان آب بدن در سلول‌ها می‌باشد و تنها 5 درصد در خون موجود است. آب در بدن، مواد خوراکی و موادی را که باید دفع شوند جابجا می‌کند. اکسیژن هوا به وسیله هموگلوبین خون از شش‌ها به سلول‌های بدن می‌رسد.
غذایی که مصرف می‌کنیم در محیط آبی گوارش می‌شود و فرآورده‌های گوارشی آن به وسیله خون به تمام سلول‌های بدن می‌رسند. اگر آب نباشد بدن یک حجم شکننده وسخت است. آب خاصیت ضربه‌گیری دارد و با ایجاد حالت ارتجاعی از اندام‌های داخلی محافظت می‌کند. آب تنها ماده ای است که درطبیعت در شرایط عادی به سه حالت جامد، مایع و بخار یافت می‌شود. همچنین بیشترین واکنش‌های شیمیایی، کاربرد آزمایشگاهی و صنعتی نیز در محلول‌های آبی صورت می‌گیرند.
منشاء آب
حضرت علی (ع) می‌فر مایند: «آب بهترین نوشیدنی در دنیا وآخرت است».
در سوره واقعه آیات 68و69 آمده است:
آیا به آبی که می‌نوشید اندیشیده‌اید؟«آیا شما آن را از ابر نازل میکنید یا ما نازل می‌کنیم»؟
این آیات وجود انسان را در برابر یک سلسله سوال‌ها قرار می‌دهد. در واقع می‌گوید: آیا هرگز در باره این آبی که مایه حیات شما است وپیوسته آن را می‌نوشید، فکر کرده‌اید؟ چه کسی به آفتاب فرمان می‌دهد بر سطح اقیانوس‌ها بتابد و از میان آب‌های شور و تلخ، تنها ذرات آب خالص و شیرین و پاک از هر گونه آلودگی را جدا ساخته و به صورت بخار به آسمان بفرستد؟ که این بخارها به صورت قطرات باران نرم و ملایم، آهسته و پی در پی بر سرزمین‌ها فرود آید. در آیات فوق فقط به آب نوشیدنی تکیه شده و از تاثیر آن در مورد حیات حیوانات و گیاهان سخنی به میان نیامده، که علت آن اهمیت فوق العاده آب برای حیات خود انسان است. البته در آیات دیگر به موضوع زراعت اشاره شده است.
در ادامه در آیه 72 سوره واقعه آمده است:
«اگر بخواهیم، این آب گوارا وشیرین را به صورت تلخ و شور قرار می‌دهیم، پس چرا شکر این نعمت بزرگ را به جا نمی‌آورید»؟
در روایتی از پیامبر اکرم (ص) می‌خوانیم: هنگامی که حضرت آب می‌نوشید، می‌فرمود: «حمد برای خداوندی که به رحمتش ما را از آب شیرین وگوارا سیراب کرد وآن را به خاطر گناهانمان شور و تلخ قرار نداد ».
خواص آب‌ها از منظر آیات وروایات
قبل از اینکه روایاتی دیگر در مورد آب بیان کنیم، جالب است بدانیم که این سخنان و سفارش‌ها حدود 1400سال پیش در محیطی که از تمدن و بهداشت خبری نبود و بشر هنوز میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا را كشف نكرده بود و به نقش و اهمیت غدد اصلی بدن و ترشحات آنها آگاهی نداشت، از سوی پیشوایان دینی بیان شده که خود گواه روشنی است بر اینکه سخنانی این چنین بزرگ و سازنده، که هیچ گاه رنگ کهنگی به خود نمی گیرد،جز از طریق وحی الهی ممکن نیست.
آب باران
در قرآن کریم سوره( ق) آیه 9 آمده است:
و از آسمان آبی مبارک نازل کردیم.
در بحارالانوار آمده است که آب باران، آبی مبارک است، بخصوص آب باران در ماه نیسان (نیسان: ماه دوم از فصل بهار است) که بعد از گذشت 23 روز از نوروز آغاز و تا سی روز ادامه می‌یابد. باران بهاری همان گونه که موجب حیات وتحول در نباتات و حیوانات می‌گردد، در انسان نیز منشاءتحول وسلامتی است.
در سوره فرقان آیه 48 آمده است:
«و از آسمان آبی طاهر و پاک وپاک کننده فرو فرستادیم»
حضرت علی (ع) می‌فرمایند :« از آب آسمان بنوشید، چرا که بدن را پاکیزه و بیماری‌ها را رفع می‌کند. »
آب‌هایی که به صورت باران، برف و تگرگ و مانند آن از آسمان فرو می‌بارند پاکیزه‌ترین آب‌ها در طبیعت هستند، زیرا آنها آب‌های مقطر هستند و خداوند این نوع آب‌ها را در قرآن به عنوان آب پاک و پاک‌کننده معرفی می‌نماید. اگرچه همین آب در فضای آلوده شهری و صنعتی کم و بیش به وسیله غبار وگازهای مسموم هوا آلوده می‌شود، ولی اگر بعد از باران اولیه جمع شود، بهترین آب پاک، طاهر و پاک‌کننده خواهد بود.
آب زمزم
از مهم‌ترین نقش‌های آب در زندگی انسان، درمان برخی از بیماری‌هاست. در این مورد تنها دو روایت درخصوص ویژگی آب زمزم بیان می‌کنیم:
حضرت علی (ع)به نقل از پیامبر (ص) می‌فرمایند:
آب زمزم به نیت هر دردی نوشیده شود شفاست.
همچنین می‌فرمایند:
آب زمزم بهترین آب روی زمین است.
آب گرم
هر وقت کسی از شما داخل حمام شد، سه کف (منظور آبی كه در كف دست جمع شود) از آب گرم بنوشد که شفافیت صورت را زیاد می‌کند و درد بدن را از بین می‌برد.
آب سرد
حضرت علی (ع) می‌فرمایند:
بر مریض تب دار آب سرد بریزید (پاشویه کنید) زیرا حرارت بدن را کاهش می‌دهد.
دو چیز سبب اصلاح و سلامت بدن می‌شود: خوردن انار، نوشیدن آب خنک.
همچنین امام صادق (ع)می فرمایند: در حمام آب سرد نخورید، چون معده را خراب می‌کند.
بهترین روش آب خوردن
امام صادق (ع) می‌فرمایند:
به سه نفس آب نوشیدن بهتر از یک نفس است، پسندیده نیست که انسان همانند شتر و چهارپایان آب بنوشد.
آبی که به آرامی و شبیه مکیدن نوشیده شود، دارای خواص زیر خواهد بود:
آب با ترشحات بزاق آغشته شده و در هضم غذا موثرتر خواهد بود.
موقع نوشیدن، آب با هوا مخلوط نمی‌شود و بنا بر این معده درد نمی‌گیرد.
نوشنده آب، احساس لذت بیشتری می‌کند.
نکاتی برای مصرف آب
حدود 60 درصد وزن بدن ما را آب تشكیل می‌دهد. بدن روزانه مقدار زیادی آب از طریق ادرار، مدفوع، تعریق و بازدم از دست می‌دهد. در برخی موارد سرعت از دست رفتن آب بیشتر می‌شود، مانند بیماری، زندگی در ارتفاعات، آب و هوای خشک، ورزش، مسافرت با هواپیما،عدم مصرف یک وعده غذا (مانند نخوردن صبحانه) و نوشیدن مقدار زیادی قهوه یا چای (باعث ادرار زیاد می‌شود ) بنابر این رعایت نکات زیر از کمبود آب بدن جلوگیری می‌كند:
هرگاه تشنه شدید، سریع آب بنوشید. تشنگی نشانه خوبی از کم آبی است، اما اطمینان بخش نیست.اگر بیمارید یا ورزش میکنید و یا در ارتفاع بالا بسر می‌برید، بیش از حد معمول به مایعات نیاز دارید؛ حتی اگر احساس تشنگی نکنید.
نوشیدن منظم آب
نوشابه، چای وقهوه را به جای آب مصرف نکنید.
روشن بودن رنگ ادرار، نشانه مناسب بودن آب بدن است.در صورت تیره بودن آن، کلیه‌ها مواد زائد را در حجم کمی از آب تغلیظ کرده‌اند.
روزانه 6 تا 8 لیوان آب (مایعات ) برای بدن لازم است. اگر حدود 30 دقیقه قبل از صرف غذا 1تا 2 لیوان آب بنوشید، به کم شدن اشتها وکنترل وزن خود کمک میکنید. اما بهتر است همراه غذا یا بلا فاصله پس از آن، از نوشیدن آب یا دیگر مایعات خودداری کنید. نوشیدن مایعات همراه غذا شیره معده را رقیق و کم تاثیر می‌كند و در نتیجه هضم غذا سخت خواهد شد.
