زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

وسواس های غذایی

امروزه تاثیر مهم و مفید تغذیه در حفظ سلامت، پیشگیری از بیماری‌ها و طول عمر انسان بر هیچكس پوشیده نیست. تلاش‌های پیگیر و خستگی‌ناپذیر متخصصان تغذیه برای افزایش آگاهی و باورهای تغذیه‌ای مردم نقش مفید و موثری در اصلاح عادات غذایی افراد و پیروی آنان از الگوی غذایی صحیح و ارتقای سلامت جامعه در برداشته است. به این ترتیب كه بسیاری از افراد، توجه و دقت زیادی به تغذیه فرد و خانواده، به خصوص اطفال می‌كنند كه البته نتایج ثمربخش آن بر سلامت خانواده مشهود است.

با این وجود، لازم است توجه خوانندگان عزیز مجله را به مسأله‌ای جلب نماییم كه امروزه مبتلا به برخی از افراد است و می‌تواند اثرات زیانباری بر سلامت جامعه داشته باشد و آن اینكه برداشت اشتباه و نامناسب بعضی اشخاص از آموزش‌های تغذیه‌ای و یا تاثیر تبلیغات غلط برخی شركت‌ها و یا افراد سودجو و غیرمتخصص در زمینه تغذیه، متأسفانه در بعضی خانواده‌ها وسواس و دغدغه‌ای نامطلوب در مورد تغذیه ایجاد می‌كند كه عواقب سوء آن سلامت خانواده‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد.

- یكی از دغدغه‌های بی‌مورد برخی افراد ترس از كمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی و پناه بردن به منابع دارویی برای جبران آنهاست. ویتامین‌ها و مواد معدنی (مینرال‌ها) تأثیر مهمی در افزایش مقاومت بدن و پیشگیری از بیماری‌ها دارند؛ ولی لازم به ذكر است كه:

1- خاصیت مهم این دسته از مواد مغذی در صورتی است كه توسط غذا به بدن انسان برسند؛ زیرا فاكتورهای موجود در غذا به تأثیر مثبت ویتامین‌ها و مینرال‌ها در بدن كمك می‌كنند.
2- چون برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن ذخیره می‌شوند، مصرف بیش از حد لزوم این مواد مغذی می‌تواند ایجاد مسمومیت و عوارض مختلف كند و سلامت شخص را به طور جدی به خطر اندازد.
3- منابع دارویی معمولا دارای عوارض جانبی در بدن هستند و مصرف بیش از حد یا طولانی مدت آنها می‌تواند اختلالات مهمی در انسان ایجاد كند.

مصرف قرص و دارو فقط در موارد ضروری و با دستور پزشك مجاز است. نتیجه آنكه برای بهره‌گیری هر چه بیشتر از خواص تغذیه‌ای مواد مغذی، باید منابع غذایی این مواد را مورد مصرف قرار داد. گروه‌های غذایی حاوی مواد مغذی مفیدی هستند كه در حفظ سلامت انسان اثرات قابل توجهی دارند. استفاده كافی و مناسب (طبق توصیه‌های متخصصان تغذیه) از گروه‌های مختلف غذایی، به جای منابع دارویی، می‌تواند سلامت انسان را تأمین نموده و موجب شادابی، نشاط و طول عمر بیشتر شود.
بعضی از افراد به خصوص ورزشكاران به علت وسواس در به دست آوردن نیروی بیشتر و عضله‌سازی، از پودرها یا مواد آماده پروتئینی استفاده و گاه در مصرف این مواد نیز افراط می‌كنند.

مصرف پروتئین كافی به میزان توصیه شده توسط مجامع علمی تغذیه‌ای، برای انسان ضروری است، ولی چنانچه در این مورد افراط شود، عوارض و اختلالات نامطلوبی از جمله موارد زیر در پی دارد:

1- موجب افزایش اسیداوریك خون شده و ایجاد نقرس می‌كند.

2- مصرف پروتئین زیاد (پروتئین با دوز بالا) مانع جذب كلسیم می‌شود؛ بنابراین در دوران كودكی و نوجوانی به رشد لطمه می‌زند، در بزرگسالی استحكام استخوان‌ها را دچار اختلال می‌نماید و در دوران میانسالی و سالمندی به پیشرفت عارضه پوكی استخوان كمك می‌كند.

3- به طور كلی مصرف منابع دارویی مواد مغذی به علت آنكه اكثرا حاوی مقادیر زیادی از این اختلالات كلیوی منجر می‌شوند. پس برای به دست آوردن نیروی كافی بهتر است به جای مصرف منابع دارویی، از منابع غنی پروتئین به میزان كافی استفاده شود. قابل ذكر است كه علاوه بر پروتئین، سایر مواد مغذی مانند مواد انرژی‌زا (كربوهیدرات‌ها و منابع روغن‌های گیاهی)، ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز به افزایش نیروی جسمانی و حفظ سلامت انسان كمك می‌كند و می‌توانند تاثیر بیشتر و مفیدتری در افزایش نیروی جسمانی و حفظ سلامت انسان داشته باشد.

- در مواردی كه برخی بیماری‌های عفونی در منطقه‌ای شیوع دارد، بعضی از افراد در مورد مصرف میوه و سبزی دچار وسواس می‌شوند و از ترس ابتلا به بیماری، به طور كلی از مصرف سبزی، سالاد و میوه امتناع می‌ورزند و این وضع ممكن است به مدت طولانی ادامه یابد. این افراد توجه داشته باشند كه با مصرف نكردن این دسته از مواد غذایی، قدرت ایمنی بدن خود را كاهش می‌دهند و آمادگی بیشتری جهت ابتلا به بیماری‌ها پیدا می‌كنند.

نظر به اینكه سبزی‌ها و میوه‌ها ارزش تغذیه‌ای زیادی داشته و در حفظ سلامت انسان اهمیت زیادی دارند، مصرف آنها به دلایل زیر برای همه افراد ضروری است:

1- میوه‌ها و سبزی‌ها از منابع بسیار خوب و غنی ویتامین‌ها محسوب می‌شوند و می‌توانند نیاز انسان را به ویتامین‌ها تامین كنند.

2- یكی از بهترین منابع، فیبر غذایی هستند كه در حفظ سلامت انسان و پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها اثرات مهمی دارند.

3- حاوی برخی از مواد مغذی ضروری برای بدن از قبیل كلسیم، منیزیم، آهن و پتاسیم هستند و می‌توانند به تأمین نیازمندی انسان به برخی مواد معدنی كمك كنند.

4- سبزی‌ها و میوه‌ها حاوی مقدار قابل توجهی آب هستند و به خصوص در افرادی كه تمایل چندانی به مصرف آب ندارند، این ماده مفید و ضروری را تامین می‌كنند.

با توجه به مطالب فوق، افرادی كه از مصرف سبزی‌ها و میوه‌ها امتناع می‌ورزند، خود را از نعمت خواص بسیار سودمند این دسته از مواد غذایی محروم می‌كنند. در هنگام شیوع بیماری‌های عفونی، لازم است در شستشو و ضدعفونی كردن سبزی‌ها و میوه‌ها (یعنی میكرب‌زدایی و نیز انگل‌زدایی) دقت بیشتری صورت گیرد. به طور كلی میوه‌ها و به خصوص سبزی‌ها (چون با خاك در ارتباط هستند) ممكن است حاوی میكروب‌های مختلف و سبزی‌ها همچنین دارای تخم انگل باشند و اختلالات و بیماری‌های جدی ایجاد كنند؛ بنابراین لازم است همیشه نه فقط در موارد شیوع بیماری‌ها در میكروب‌زدایی و انگل‌زدایی این دسته از مواد غذایی دقت كافی شود، ولی به خاطر داشته باشیم كه هرگز نبایستی این گروه غذایی مفید را از برنامه غذایی خود حذف كنیم، مگر در شرایطی كه مسؤولان بهداشتی جامعه، مصرف آنها را ممنوع اعلام كنند و یا در مورد افراد ضعیف و آسیب‌پذیر طبق توصیه پزشك از بعضی مواد پرهیز شود.

- بعضی از افراد به علت ترس از آلودگی، از خوردن میوه با پوست امتناع می‌كنند. شستشو و ضدعفونی كردن میوه‌ها می‌تواند آلودگی پوست آنها را از بین ببرد.

- برخی افراد كه دستگاه گوارش ضعیفی دارند، تصور می‌كنند پوست میوه موجب بروز اختلال در دستگاه گوارش آنان می‌شود و در این مورد وسواس نشان می‌دهند و در مصرف پوست میوه خودداری كنند. این تصور صحیح نیست، زیرا پوست میوه‌ها به علت داشتن مقدار زیادی فیبر غذایی، برای سلامت انسان مفید است. ضمنا بخشی از مواد مغذی موجود در میوه‌ها در زیر پوست آنها وجود دارد كه با جدا كردن پوست، ارزش تغذیه ای میوه كاهش می‌یابد.

افرادی كه دستگاه گوارش حساسی دارند، می‌توانند ابتدا با مصرف مقدار كم میوه با پوست و افزایش تدریجی آن، دستگاه گوارش، خود را به مصرف میوه با پوست عادت دهند و از خواص تغذیه‌ای آن بهره ببرند.
- در برخی یافته‌های علمی تغذیه‌ای عنوان می‌شود كه مصرف برخی مواد مغذی در جذب بعضی دیگر از مواد اختلال ایجاد می‌كند؛ مثلا مصرف كلسیم جذب آهن را كاهش می‌دهد و یا آهن از جذب روی جلوگیری می‌كند، یا مصرف بعضی سبزیجات به علت داشتن اگزالات، جذب آهن و كلسیم را مختل می‌نماید. همچنین تركیبات اسیدفیتیك موجود در غلات مانع از جذب كلسیم و آهن غذا می‌شود.

چنانچه درباره این یافته‌ها توضیحات كافی داده نشود. در ذهن برخی افراد سوء تفاهم ایجاد كرده و آنها را در مورد مصرف بعضی مواد غذایی دچار وسواس می‌كند كه منجر به سوء تغذیه و اختلال در سلامت افراد می‌گردد؛ بدین معنا كه بعضی افراد كه از وجود كلسیم در شیر و لبنیات آگاهی دارند ممكن است از مصرف ماست همراه غذا خودداری كنند و یا شیر، پنیر و سایر لبنیات را با مواد غذایی حاوی آهن میل ننمایند. این امر موجب می‌شود كه این افراد از خواص بسیار مفید لبنیات محروم شوند كه نتیجه آن اختلال در رشد، اختلال در استحكام و سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها و از دست دادن شادابی و طراوت پوست و موها می‌شود. برخی دیگر با آگاهی از اینكه در نان، برنج و سایر غلات تركیبات فیتات وجود دارد، از مصرف نان و برنج خودداری می‌كنند و دچار این وسواس می‌شوند كه فیتات موجود در غلات، از جذب آهن و كلسیم غذا جلوگیری می‌كند. همچنین عده‌ای از مصرف سبزی و سالاد با غذا امتناع می‌ورزند و عقیده دارند كه اگزالات موجود در سبزی‌ها مانع جذب آهن و كلسیم غذا می‌شود. این نوع وسواس‌های غذایی نه تنها مفید نیست و به حفظ سلامت انسان كمك نمی‌كند، بلكه موجب بروز كمبودهای تغذیه‌ای شده و شخص را در معرض انواع بیماری‌ها قرار می‌دهد. این تصور كه برخی مواد مغذی از جذب بعضی دیگر از مواد جلوگیری می‌كند، درست است، اما در مواردی كه به مقدار خیلی زیاد و در دوزهای بالا مصرف شوند؛ مثل قرص و منابع دارویی اما مواد مغذی موجود در خوراكی‌ها چنانچه در حد طبیعی و متعادل مصرف گردد، به میزانی نیست كه باعث اختلال در جذب مواد مغذی دیگر شود و یا این اختلال در حد جزئی بوده و از عدم مصرف مواد مغذی بسیار كم خطرتر می‌باشد.

توجه داشته باشیم كه مصرف پنج گروه اصلی غذایی، یعنی گروه نان و غلات، شیر و لبنیات، گوشت، تخم‌مرغ، حبوبات و مغز دانه‌ها، سبزی‌ها و میوه‌ها به میزان توصیه شده در برنامه غذایی ضروری است، زیرا سه اصل «كفایت، تعادل و تنوع» را در تغذیه انسان تأمین می‌كنند و موجب حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری و نیز آرامش اعصاب و شادابی و نشاط می‌شوند. به خاطر داشته باشیم كه با تغذیه صحیح می‌توان از بیماری و ناتوانی پیشگیری نمود و از قرص و دارو بی‌نیاز شد.
لازم به ذكر است كه برخی افراد برای كسب سلامت بیشتر، در استفاده از بعضی مواد غذایی دچار وسواس شده و در مصرف آنها افراط یا تفریط می‌كنند كه این امر خود موجب ایجاد اختلال در تغذیه و سلامت می‌شود. در شماره بعدی مجله مواردی دیگر در مورد وسواس‌های غذایی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.