زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : امین پایداره ؛ کارشناس  تغذیه

amin.paidare80@gmail.com

زیر نظر: دکتر سعید دعائی؛  متخصص تغذیه ؛ استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

تحریریه زندگی آنلاین : اختلال طیف اوتیسم(ASD)  یک بیماری عصبی - رشدی است که با چالش‌هایی در تعامل اجتماعی، ارتباطات و رفتارهای کلیشه‌ای و تکراری مشخص می‌شود. میزان شیوع تخمینی اوتیسم حدود 1 درصد در کودکان ایرانی می‌باشد. اختلال طیف اوتیسم (ASD) تحت تأثیر ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و تغذیه‌ای قرار دارد. رژیم غذایی و تغذیه ممکن است در مدیریت علائم، رفع بیماری‌های همراه (مانند مشکلات گوارشی) و بهبود کیفیت زندگی نقش داشته باشد.

رژیم غذایی بدون گلوتن / بدون کازئین (GFCF)

متابولیت‌های گلوتن و کازئین ممکن است بر عملکرد مغز تأثیر بگذارند. برخی کودکان اوتیسم پس از حذف این پروتئین‌ها، بهبود در تمرکز یا کاهش رفتارهای کلیشه‌ای نشان می‌دهند. همینطور بسیاری از کودکان اوتیسمی از مشکلات گوارشی (مانند یبوست یا اسهال) رنج می‌برند. حذف گلوتن و کازئین ممکن است التهاب را کاهش دهد و از طریق محور روده -مغز بر رفتار تاثیر بگذارد. رژیم غذایی بدون گلوتن / بدون کازئین ممکن است برای زیرگروهی از کودکان اوتیسم، به‌ویژه آن‌هایی که مشکلات گوارشی یا حساسیت‌های غذایی دارند، مفید باشد. در این رژیم لبنیات حیوانی و گندم و مشتقات آن و جو و جو دوسر و چاودارها حذف می‌شوند.

بیشتربخوانید:

تاثیر رژیم غذایی بر بهبود عملکرد رفتاری اوتیسم

 تنوع غذایی

بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم به دلایل حسی، شناختی و رفتاری با تنوع غذایی مشکل دارند. حساسیت‌های حسی شدید و نیاز به یکنواختی و پیش‌بینی‌پذیری و ترس از غذاهای ناشناخته (نئوفوبیا غذایی) از جمله دلایلی هستند که باعث کاهش انتخاب تنوع غذایی می‌شوند. کودکان اوتیستیک اغلب به غذاهای ثابت وابسته‌اند و تغییر در غذا می‌تواند باعث اضطراب شود. همچنین برخی بافت‌های غذایی (مثل نرم، لغزنده یا جویدنی) یا طعم‌های خاص ممکن است باعث ناراحتی شدید این کودکان شوند.

 مواد محرک‌زا

رنگ‌های مصنوعی (مثل تارترازین) و بنزوات سدیم با اختلالات رفتاری کودکان مرتبط هستند و جایگزین کردن رنگ‌های طبیعی (آب چغندر و زردچوبه) ممکن است باعث بهبود رفتاری بشود. علاوه بر این نوسان قند خون نیز تحریک‌پذیری را افزایش می‌دهد و ترکیب کربوهیدرات و پروتئین در هر وعده (مثلا سیب + کره بادام) و کاهش شکر افزوده می‌تواند در نوسانات قند خون به آنها کمک کند. همینطور رژیم غنی از مواد ضدالتهاب مثل آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند به بهبود خلق کمک کند.

ویتامین D

ویتامین D گیرنده‌هایی در مغز دارد که در تنظیم نورون‌ها، سنتز نوروترانسمیترها (مثل سروتونین و دوپامین) و تکامل سیناپس‌ها نقش دارند. کمبود این ویتامین با اختلال در ارتباط اجتماعی و رفتارهای تکراری مرتبط است. همچنین کاهش ویتامین D با التهاب سیستمیک و اختلال در سد خونی - مغزی همراه است، که در اوتیسم شایع می‌باشد.

امگا - ۳

(DHA + EPA)

 DHA به عنوان نوعی از اسید چرب امگا-3 جزئی ازغشای سلول‌های عصبی است و در انعطاف‌پذیری سیناپسی نقش دارد. کمبود آن با اختلال توجه و بیش‌فعالی مرتبط است. امگا-۳ تولید سیتوکین‌های التهابی مثل اینترلوکین 6 را کاهش می‌دهد، که در برخی کودکان اوتیستیک افزایش یافته است.

بیشتربخوانید:

رفتار با کودکان دچار اوتیسم چگونه باشد؟

 زینک (روی)

زینک برای عملکرد آنزیم‌های دخیل در متابولیسم نوروترانسمیترها مثل گلوتامات و GABA ضروری است. کمبود آن با تحریک‌پذیری و پرخاشگری مرتبط می‌باشد. کمبود زینک باعث کاهش اشتها و تمایل به غذاهای محدود می‌شود، که در اوتیسم شایع است.

 ویتامین B6 و منیزیم

B6 کوآنزیم ضروری برای تولید سروتونین، دوپامین و GABA است. کمبود آن با اختلالات خلقی و رفتارهای تکراری همراه می‌باشد. منیزیم به تنظیم تحریک‌پذیری عصبی کمک می‌کند و کمبود آن با اضطراب و بی‌قراری مرتبط است.

 پروبیوتیک‌ها

 ۵۰ درصد کودکان اوتیستیک اختلالات گوارشی (یبوست / اسهال) دارند. پروبیوتیک‌ها با تعدیل میکروبیوم روده، تولید اسیدهای چرب کوتاه ‌زنجیر را افزایش می‌دهند که بر رفتار تأثیر می‌گذارد. پروبیوتیک‌ها ممکن است به بهبود سد روده کمک کنند.

آنتی‌اکسیدان‌ها (ویتامین C، E و گلوتاتیون)

کودکان اوتیستیک سطح بالاتری از رادیکال‌های آزاد و سطوح پایین‌تری از گلوتاتیون دارند که منجر به آسیب عصبی می‌شود. آنتی‌اکسیدان‌ها مانند گلوتاتیون در دتوکسیفیکاسیون فلزات سنگین (مثل سرب و جیوه) نقش دارند که ممکن است در اوتیسم مؤثر باشند.

 نتیجه‌گیری

به عنوان نتیجه گیری می‌توان گفت که بهترین رویکرد تغذیه‌ای برای افراد اوتیستیک، رژیم شخصی‌سازی‌شده است که با نیازهای حسی، گوارشی و تغذیه‌ای آنها سازگار باشد. بر اساس شواهد علمی، ترکیب رژیم فاقد گلوتن‌ و فاقد کازئین‌ (در صورت وجود حساسیت)، کاهش شکر و افزودنی‌های مصنوعی، و تأکید بر غذاهای ضدالتهاب (مانند امگا - ۳ و آنتی‌اکسیدان‌ها) می‌تواند به بهبود علائم گوارشی، رفتاری و شناختی کمک کند. همچنین تکنیک‌های تغذیه‌ای ملایم (مثل Food Chaining و بازی با غذا) و مکمل‌های هدفمند (مثل ویتامین D، زینک و پروبیوتیک‌ها) در صورت کمبود، نقش مکمل مهمی دارند. موفقیت این رژیم به صبوری، انعطاف‌پذیری و همکاری تیم درمان بستگی دارد. در نهایت، هدف اصلی رژیم‌درمانی در مبتلایان به اوتیسم، ارتقای کیفیت زندگی، کاهش استرس وعده‌های غذایی و تأمین نیازهای تغذیه‌ای به شیوه‌ای پایدار و قابل پذیرش است.

بیشتربخوانید:

علائم اوتیسم و روش تشخیص آن در کودکان