زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مسعود رضوانی؛ دانشجوی کارشناسی ارشد گیاهان دارویی

در طب سنتی دسته‌بندی غذاها، دسته بندی همین اخلاط اربعه (خلط‌‌های چهار‌گانه) می‌‌باشد. در ابتدا بحث دسته‌بندی غذا‌‌ها ذکر این نکته لازم است که هر انسانی با هر مزاجی که دارد به تمامی ‌‌اخلاط نیاز دارد. در مبحث غذاها دیدگاه رایج اشتباه دیگری که در بین عوام است دیدگاه مقابله است. یعنی اینکه افراد فکر می‌‌کنند در صورتی که مزاج غالب آنها گرم و تر است می‌‌بایست برای مقابله با آن از مواد غذایی با مزاج سرد و خشک استفاده کنند. در این‌باره دیدگاه حکما این بوده است که در حالت صحت و سلامت فرد باید مماثلت کند یعنی مواد غذایی هم مزاج با مزاج خویش به میزان مناسب و معتدل میل کند. در حقیقت در انتخاب یک غذا چندین مزاج را باید در نظر بگیریم.

فصل‌‌ها
همانگونه که در ابتدای این مقاله نیز ذکر شد فصول مختلف دارای مزاج‌‌های مختلف می‌‌باشد. فصل بهار دارای مزاج گرم و تر است. فصل تابستان دارای مزاج گرم و خشک، فصل پاییز دارای مزاج سرد و خشک و فصل زمستان د ارای مزاج سرد و تر می‌‌باشد. لذا افرادی که بطور مثال دارای مزاج سوداوی هستند در پاییز بیشتر دچار بیماری می‌‌شود و یا در صورت بیماری با تشدید بیماری روبرو می‌‌گردند. که این دسته افراد می‌‌بایست با تدابیر ویژه‌ای سعی بر متعادل نمودن مزاج بدن خود نموده تا از بروز بیماری و یا تشدید بیماری در این فصل سال پیشگیری کنند.

اهمیت آشنایی با مزاج فصل‌‌ها 

همانگونه که پیش از این نیز دکر شد یکی از مهمترین دلایل اهمیت با مزاج فصل‌‌ها، مقابله با غالب شدن گرمی‌‌و سردی زیاد با فصل هم مزاج با بدن فرد است. اگر شخصیت افراد را بر اساس مزاج‌ها تنظیم کرده و زندگی با فهم مزاج‌ها همراه باشد، نتایج بسیار خوبی را به همراه خواهد داشت. از دلایل دیگر اهمیت مزاج فصل‌‌ها می‌‌توان به حالات روحی و روانی افراد در فصول مختلف اشاره کرد. بطور مثال افراد گرم مزاج دارای خشونت بیشتری نسبت به افراد سرد مزاج می‌‌باشند همچنین نسبت به افراد سرد مزاج سریع‌تر عصبانی می‌‌شوند. دیده می‌‌شود که این دسته افراد گرم مزاج زمانی که در یک فصل با مزاج گرم (بهار و تابستان) قرار دارند بسیار پرخاشگرتر می‌‌گردد و یا با کوچکترین مسئله‌ای عصبانی می‌‌شوند. و یا مثالی دیگر اینکه ما برای کاری نیاز به فردی با جسارت و هوش و ذکاوت بالا داریم. جسارت، هوش و ذکاوت از ویژگی‌های افراد گرم مزاج می‌‌باشد. ما باید آگاه باشیم که این جسارت، هوش و ذکاوت در افراد گرم مزاج در فصول با مزاج گرم به حداکثر میزان خود می‌‌رسد و این دسته افراد می‌‌توانند قابل اعتماد‌ترین افراد، برای انجام کار ما می‌‌باشند.

فصل خریف (پاییز) با مزاج سرد و خشک

در ابتدای امر این نکته شایان ذکر است که با اینکه در اکثر کتب طب سنتی و طب ایرانی از فصل پاییز به عنوان فصل سرد و خشک نام برده شده است اما عرض جغرافیایی هر منطقه، ارتفاع منطقه، نوع خاک منطقه، میزان بارندگی و رطوبت و.... می‌‌توانند مزاج یک فصل را در منطقه‌ای خاص تغییر دهند اما بطور نسبی و معمول مزاج این فصل از سال سرد و خشک در نظر گرفته می‌‌شود.

فصل سرما و مزاج گرم و تر 

فصل پاییز مناسب‌ترین فصل سال برای افراد با مزاج گرم و تر بوده (مخالف مزاج سرد و خشک) و از طرف دیگر نامناسب‌ترین فصل سال برای افراد با مزاج سرد و خشک می‌‌باشد که می‌‌تواند موجب بروز بیماری و تشدید علائم برخی بیماری‌ها، به ویژه بیماری‌های سرد و خشک گردد. پس با یک استدلال ساده می‌‌توان نتیجه گرفت از آنجایی که افراد زمانی‌که با کهولت سن مواجه می‌‌گردند بدن آنها دچار سردی غالب می‌‌شود لذا این فصل از سال چندان مناسب حال آنها نخواهد بود و کهنسالان در فصل پاییز به مراقبت و توجه بیشتری نیاز دارند. حکما علت بروز و ظهور زیاد بیماری را در فصل پاییز وجود مواد زاید باقی‌مانده در بدن از فصل تابستان، ضعف قوت، کاهش تحلیل و دفع مواد زاید به علت سردی هوا و... دانسته اند. برخی بیماریهای شایع در این فصل عبارتند از خارش پوست، اگزما، شوره سر، ترک پوست، دردهای مفاصل، برخی ورم‌‌ها، درد و بزرگی طحال، برخی از انواع تب‌‌ها، ادرار قطره‌ای، سخت ادراری، کم‌خونی، جنون، وسواس، افسردگی، ورم لوزه‌‌ها، دردهای سیاتیکی، انسدادهای گوارشی، سکته، بیماریهای ریوی و....
توصیه شده است برای نگاهداشت تندرستی در فصل پاییز می‌‌بایست از برخی کارها پرهیز کرد که از جمله می‌‌توان به پرهیز از نوشیدن آب سرد، پرهیز از قرار دادن سر در معرض هوای مستقیم، عدم مواجهه با گرمای سرظهر و سرمای بامداد و شبانگاه، استحمام با آب سرد، نزدیکی جنسی زیاد، مصرف مسهل‌‌های قوی، فصد و حجامت و هر کاری که خون را کم کند، کم‌خوری و پرهیز بی‌دلیل، تعریق بسیار و... را نام برد. همانگونه که در بحث غذا‌‌ها نیز ذکر شد، غذاها نیز دارای مزاج خاص خود می‌‌باشند. بنابراین در فصل پاییز نیز می‌‌بایست غذاهای مناسب با این فصل را مصرف کرد و از مصرف غذاهای نا مناسب پرهیز کرد. بطور مثال از خوردن غذاهایی مانند بادمجان، گوشت گاو گوساله، کنسرو‌‌ها، سوسیس و کالباس، ترشی‌‌ها، ادویه‌‌های تند و تیز، سرخ کردنی‌ها، چیپس و پفک و... که موجبات خشکی بیشتر بدن را در این فصل مهیا می‌‌کنند می‌‌بایست اجتناب کرد. در مقابل به مصرف خورا کی‌هایی با مزاج گرم و تر مانند خربزه شیرین، گوشت سفید، هویج، زیتون، خرما، عسل، شیرینی‌‌های طبیعی، شربت عسل، مغز خشکبارها، آش‌‌های ساده و.....  بسیار توصیه گردیده است.