دكتر حسن محمدحسینی اكبری؛ متخصص آسیب‌شناسی
حجامت در لغت به معنای گرفتن حجمی از خون است و شاید علت این نامگذاری نحوه انجام این عمل باشد كه از طریق گشایش و انبساط موضعی می‌باشد. در طب، نوعی خون‌گیری ویژه از پوست است كه به منظور حفظ سلامت، پیشگیری و یا درمان بیماری‌ها انجام می‌شود. ولی از نظر فیزیوپاتولوژی حجامت شامل دو قسمت التهاب و آسیب موضعی می‌باشد.
تاریخچه
اسناد معتبر نشانگر انجام عمل حجامت در مقدونیه و یونان است. در آن زمان اطبا متوجه این نكته شده‌اند كه وقتی جنگاوران در جنگ دچار آسیب‌هایی مانند اصابت شمشیر می‌شوند، در اثر تكرار این مجروحیت‌ها بسیاری از بیماری‌های قبلی آنها درمان می‌شود و در مواردی از برخی بیماری‌ها كه دیگران در اثر عوامل عفونی و سایر علل به آن دچار می‌شوند، در امان می‌مانند.
لذا انسان به‌تدریج دریافت كه با ایجاد زخم به‌وسیله تیغ یا سوزن می‌تواند به حفظ سلامت، پیشگیری از بیماری‌ها و درمان آنها كمك كند. دین اسلام نیز روش درمانی را مورد تایید قرار داده است.
در حدیثی از رسول اكرم (ص) آمده است: پنج مورد جزء سنت‌های پیامبران است: حیاء، حلم، حجامت، مسواك كردن و عطر زدن. همچنین حجامت در روایات فراوانی مورد تایید ائمه اطهار قرار گرفته است.
ابن‌سینا در كتاب قانون، حجامت را از اركان اصلی درمان به شمار می‌آورد و جرجانی در كتاب ذخیره خوارزمشاهی تاكید فراوانی بر انجام حجامت دارد.
در قرن 16 میلادی حجامت در اروپا یك روش درمانی رایج بوده است و پزشكان اروپایی مشهوری مانند Fallopio، Vidius و Dallacrore به این كار مبادرت می‌ورزیده‌اند. از اوایل قرن بیستم در آلمان در برخی از مراكز درمان طبیعی (Heilpraktiker) حجامت انجام می‌شود.
فیزیوپاتولوژی حجامت
حال ببینیم در عمل حجامت چه اتفاقی می‌افتد و آیا این اتفاق می‌تواند واقعا در بدن انسان تاثیر مثبت داشته باشد؟ همان‌گونه كه اشاره شد، حجامت شامل دو قسمت است: قسمت اول ایجاد نوعی التهاب مصنوعی توسط بادكش كردن و قسمت دوم ایجاد یك آسیب بافتی كنترل‌شده در پوست ملتهب می‌باشد.
در این حالت التهاب به‌وجودآورنده شامل تمام قوانین مربوطه خواهد بود؛ یعنی ناحیه ملتهب دچار پرخونی، گرما، قرمزی، سفتی، درد و بی‌حركتی خواهد شد و به دنبال آن واسطه‌های التهابی از سلول‌های ناحیه ملتهب آزاد می‌شود.
یكی از این واسطه‌ها، فاكتورهای كموتاكتیك است كه موجب جذب سلول‌های مختلف سیستم ایمنی از جمله لنفوسیت‌های T و B، نوتروفیل‌ها، ائوزینوفیل‌ها، بازوفیل‌ها، ماست‌سل‌ها و ماكروفاژها به ناحیه مذكور می‌گردد و پس از ایجاد زخم در ناحیه به وسیله تیغ یا سوزن تمام مراحل فوق تشدید می‌شود و باز هم فرآیند آزاد شدن واسطه‌ها از سلول‌های موجود و سلول‌های بسیج شده در ناحیه شدت می‌یابد.
از جمله موادی كه از سلول‌های ایمنی آزاد می‌گردند، اینترلوكین‌ها (IL) هستند كه حداقل اثرات 18 نوع آن به طور واضح در مقالات و كتب مرجع توضیح داده شده است. به عنوان مثال، مهم‌ترین اثرات IL1 و IL2 بسیج، تكثیر و تمایز سلول‌های ایمنی در تمام سیستم ایمنی است و از همین جا می‌توان به راز حجامت پی برد كه تحریك و ارتقای توان سیستم ایمنی از طریق ایجاد التهاب و آسیب موضعی عمدی توسط پزشك است.
البته این فقط یكی از اثرات حجامت است و باید محاسن و خطرات آن به تفصیل مورد بررسی قرار گیرد.
امروزه با توجه به اینكه حجامت با وسایل یك بار مصرف بهداشتی و توسط پزشك آموزش‌دیده انجام شود، نگرانی حجامت در شرایط بهداشتی و توسط پزشك آموزش دیده بدلیل انتقال بیماری‌هایی مثل ایدز و هپاتیت كاملا بی‌دلیل می‌باشد.
بنابراین با توجه به اثرات قطعی حجامت در طب سنتی و تایید معصومین (علیهم‌السلام) و وجود دلایل علمی كافی مبنی بر مفید بودن این روش طبی و همچنین انجام مطالعات و تحقیقات علمی متعدد در مورد اثرات آن، پیشنهاد می‌گردد پزشكان محترم از این روش برای حفظ سلامت، پیشگیری و درمان بیماری‌ها، پس از اخذ آموزش‌های كامل استفاده نمایند.
