دکتر سید مهدی میرغضنفری : پزشک، دکتری تخصصی ؛ (PhD) فیزیولوژی پزشکی، پژوهشگر طب سنتی ایرانی - عضو هیات علمی و معاون پژوهشی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش
تنظیم و گردآوری : مریم قره گزلو
تحریریه زندگی آنلاین : در سایت زندگی آنلاین مطلب گذشته به بررسی مزاج رحم و تأثیر آن بر قاعدگی‌های زنان پرداختیم. در ادامه مطلب به مسائل ناباروری و تدابیر طب سنتی در راستای بهبود اختلالات رحمی و تنظیم مزاج‌های رحم می‌پردازیم.
درمان اختلالات رحمی
زمانی که علت اختلال عملکرد رحمی شناخته شود درمان آن نیز ساده است. مهم‌ترین و اولین قدم در فرایند درمان در طب سنتی ایرانی اصلاح مزاج است. اولین قدم در اصلاح مزاج نیز پرهیز، رفع علت و اصلاح سبک زندگی است. رعایت شش اصل ضروری سلامت شامل خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، خصوصیات اقلیمی و محیطی و آب و هوا، فعالیت بدنی و استراحت، رخدادهای روانی، خواب و بیداری و پاکسازی بدن از مواد زائد برای تمامی افراد و حفظ و بازگرداندن سلامت بسیار حائز اهمیت می‌باشد.
بیشتربخوانید:
نسخه طب سنتی برای سلامت زنان
خلاصه‌ای از تدابیر مؤثر برای سرد و خشک‌ها
اگر شخصی دچار سردی و خشکی باشد باید از عوامل سرد کننده و خشک کننده پرهیز کند. مثلاً این افراد در فصول سرد باید بیشتر از سایرین ناحیه کمر و شکم خود را با شال، لباس‌های گرم یا استفاده از کرسی گرم نگه دارند. این افراد باید از نشستن و توقف در جاهای سرد خودداری کنند. پس از استحمام این افراد باید مراقب باشند تا در معرض هوای سرد قرار نگیرند. اتاق این افراد باید گرم باشد و بهتر است برای حفظ حرارت بدن از زیرانداز و روانداز گرم استفاده کنند.
عواملی چون غم، غصه و افسردگی نیز می‌توانند باعث افزایش سردی شوند و اشخاص با زمینه غلبه سردی باید از عوامل ایجاد کننده این حالات مانند دیدن فیلم‌های غمگین، گوش دادن به موسیقی‌های غمگین و یا خواندن رمان‌های غمگین دوری کنند.
پرهیز از مصرف نوشیدنی‌ها و غذاهایی که تشدید کننده سردی و خشکی هستند مانند سرکه، میوه‌های ترش مثل کیوی، و ماست و دوغ ترش می‌تواند برای این افراد در فصول سرد و خصوصاً شب هنگام بسیار آسیب زننده باشد.
کم‌تحرکی برای سردمزاجان می‌تواند ایجاد مشکل کند چراکه باعث افزایش سردی در بدن می‌شود. البته انجام ورزش‌های شدید نیز به این افراد توصیه نمی‌شود چراکه می‌تواند به خشکی بدن آنها دامن بزند. ورزش‌های ملایم و مفرح به این افراد توصیه می‌شود.
خواب زیاد باعث افزایش سردی بدن می‌شود بنابراین افراد با مزاج‌های سرد نباید برای ساعات طولانی بخوابند. بی‌خوابی نیز می‌تواند باعث افزایش خشکی در بدن شود و برای افراد با مزاج‌های خشک توصیه نمی‌شود. رعایت تعادل در خواب (6 تا 7 ساعت در روز) در حفظ سلامت مزاج بسیار مهم است.
درمان یبوست نیز در جهت پاکسازی بدن از مواد زائد نیز نقش مهمی در حفظ سلامت افراد و درمان بیماری‌ها بازی می‌کند. در بیشتر موارد با رفع علت ایجاد کننده سو مزاج مشکلات بیمار نیز برطرف می‌شود. درصورتی‌که مشکلات این افراد حل نشد توصیه‌هایی که باعث افزایش گرمی و تری بدن می‌شود برای این افراد مفید واقع خواهد شد.
سونای بخار، حمام گرم با رطوبت بالا، نشستن در آب ولرم رو به داغی مثل جکوزی یا وان برای سرد و خشک‌هایی که دچار تأخیر در عادت ماهانه هستند می‌تواند با افزایش گرمی و تری بسیار مفید باشد.
غذاهایی مثل گوشت قرمز و کباب، مغزهایی مثل بادام و پسته، نخودآب، غداهایی مثل حلیم که با گندم و گوشت قرمز تهیه می‌شوند، آبگوشت و زردک برای آنها بسیار مفید است.
خلاصه‌ای از تدابیر مؤثر برای سرد و ترها
در قدم اول این افراد باید از سردی‌ها و تری‌ها پرهیز کنند. به‌طور مثال توقف در مکان‌های سرد و رطوبتی به این افراد توصیه نمی‌شود. فصول نمناک مانند زمستان برای این افراد ممکن است مشکلات بیشتری ایجاد کند بنابراین رعایت تدابیر مزاجی در این فصول بسیار مهم می‌باشد. اتاق‌های نمور و نمناک و زیرزمین برای این افراد محیط‌های مناسبی نیستند.
غذاهای سرد و تر مانند ماست و دوغ، آش‌هایی مانند آش جو یا سوپ جو، کشک و حتی مصرف بیش از اندازه آب برای این افراد مفید نمی‌باشد.
ترسیدن زیاد (مثلاً دیدن فیلم‌های ترسناک)، خواب زیاد، و عدم تحرک کافی و فعالیت بدنی به سردی و تری در بدن این دسته از افراد دامن می‌زنند.
در مقابل هر عامل گرم و خشک کننده‌ای برای این افراد مناسب است. مکان‌های گرم و خشک مانند اتاق‌های نورگیر، مجاورت با آتش، استراحت و خواب در کنار بخاری، استفاده از رنگ‌های گرم، انجام ورزش‌های سرعتی که با تعریق زیاد باعث دفع رطوبت‌های زائد می‌گردد، و توقف در سونای خشک به این گروه از افراد توصیه می‌شود. مصرف غذاهای گرم و خشک و غذاهای کم حجم و پرانرژی مثل چنجه و یا دل مرغ کباب شده بدون نان و برنج زیاد، بادام، پسته، غذاهای سرخ شده، تفت داده شده و بوداده شده مانند گندمک و برنج برای این افراد مناسب است.
بیشتربخوانید:
ناباروری های مردانه!
خلاصه‌ای از تدابیر مؤثر برای گرم و خشک‌ها
پرهیز از شرایطی که باعث گرم‌تر و یا خشک‌تر شدن مزاج می‌شود برای افراد بسیار مهم است.
این افراد نباید در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار گیرند. رنگ‌های گرم مانند زرد و قرمز، چه در لباس و چه در محیط اطرافشان باعث تحریک و افزایش حرارت درونی‌شان می‌شود. دیدن فیلم‌های هیجانی (اکشن) برای این افراد مناسب نیست.
در صورت امکان هرروز استحمام کنند چون رطوبت حمام برای تعديل مزاج این افراد مفید است. غوطه‌وری در آب (استخر، جکوزی خنک، وان، بخار آب یا بخور خنک) بسیار مورد توصیه است. سونا، مخصوصاً سونای خشک برای این گروه توصیه نمی‌شود. از بیدار ماندن زیاد، فعالیت‌های طولانی و سنگین، قرارگیری در معرض استرس و عصبی شدن و این قبیل امور افزایش دهنده حرارت مزاج، مخصوصاً در فصول و اقلیم‌های گرم بشدت بپرهیزند.
این افراد حتی‌الامکان سرخ‌کردنی مخصوصاً در فصول گرم سال مصرف نکنند. به‌طورکلی از مصرف افراطي خوراکی‌هایی مثل فلفل، سیر، پیاز، دارچین و زنجبیل که طبع تندی دارند، اجتناب کنند. گوشت قرمز کم بخورند و گوشت شتر را حتی‌المقدور مصرف نکنند. از زیاده‌روی در مصرف تندی جات، شوری جات و شیرینی‌های قنادی پرهیز کنند. با اینکه عسل خواص بسیاری دارد ولی برای دارندگان مزاج گرم و خشک خصوصاً در فصول گرم توصیه نمی‌شود. مصرف عسل در فصول سرد براي اين گروه معمولاً اشكالي ندارد. سس‌ها و رب‌ها مخصوصاً سس‌های تند برای این گروه بسیار مضر است. مصرف تخم‌مرغ (زرده) را مخصوصاً در تابستان به کمترین حد خود برسانند.
مصرف سبزی‌ها (کاهو) و میوه‌های فصل تابستان که اکثراً خنک هستند، به گرم و خشک‌ها توصیه می‌شود. سبزی خوردن‌ها معمولاً دارای طبع گرم بوده و انواع تند آنها (ترخون، تره، شاهی) باید احتیاط شوند.
افراد داراي مزاج گرم و خشك با مصرف خنکی جات مانند: خوراکی‌های ملس (بین‌ترش و شیرین) یا ترش، آبِ میوه‌های خشک، آب‌زرشک، آب تمشک، آب انار، عرق کاسنی و شاه‌تره، خاکشیر و کاهو می‌توانند زندگی سالم و آرام‌تری داشته باشند.
خلاصه‌ای از تدابیر مؤثر برای گرم و ترها
پرهیز از شرایط و مصرف خوردنی‌هایی که گرمی و تری را افزایش می‌دهند اولین قدم در اصلاح مزاج این افراد است.
از مکان‌های گرم و شرایط دم‌دار مخصوصاً حمام یا سونای مرطوب به‌شدت بپرهیزند. به علت داشتن بدن عضلانی، نیاز به ورزش زیادی دارند؛ عدم تحرك باعث تجمع سريع مواد زائد در بدن اين گروه می‌شود.
خون دادن و حجامت برای این گروه بسیار توصیه می‌شود. کلاً تقویت و تشدید دفعیات مختلف (عرق، ادرار، اسهال) برای ایشان خوب و سلامت بخش است.
در مورد مصرف گرمی جات گرم و ترها نیز مانند افراد دارای مزاج گرم و خشک هستند و باید از گرمی‌ها مخصوصاً در فصول و اقلیم‌های گرم پرهیز کنند یعنی زیاده‌روی نکنند.
خوراکی‌هایی كه غذائیت بالایی دارند، مانند: گوشت قرمز، گوشت شتر و بوقلمون، نان و برنج زیاد، جگر مخصوصاً در فصل بهار و تابستان کمتر مصرف کنند. به‌طورکلی از غذاهای دارای نشاسته مانند ماکارونی، سیب‌زمینی، و تخم‌مرغ بپرهیزند.
مصرف کره، خامه، شیرینی‌ها، شوری جات و تندیجات را به حداقل برسانند. مصرف انواع آش، سوپ و خورشت سبزی و کلاً غذاهای سبک گیاهی و آبکی پخته و بخارپز به افراد این گروه توصیه می‌شود.
روزه‌داری و حذف بااحتیاط بعضی از وعده‌های غذایی (مخصوصاً ناهار) برای این افراد بسیار مفید است. تا کاملاً گرسنه نشده‌اند غذا نخورند. مصرف خوراکی‌هایی که غذائیت زیاد نداشته، شخص را چاق نمی‌کنند و فقط شکم را پر و سیر می‌کنند به اين گروه توصيه می‌شود؛ مانند آش و خورشت‌های سبک، کرفس، کلم، هویج، زیتون، کاهو، کلم بروکلی، اسفناج و کدو که به‌اصطلاح معده را گول می‌زنند و «مُزَوِّره» نامیده می‌شوند.
مصرف عرقیات خنک مانند عرق کاسنی، شاه‌تره، کاهو و... بسیار مفید است.
خوراکی‌های آبکی مانند هندوانه، سبزی‌ها و سالادها به شرطی که زیاده‌روی نشود، برای این افراد توصیه می‌شود.
مصرف بیشتر میوه‌های فصل که‌ترش هستند و استفاده از ترشیجات در آش و خورشت‌ها به این گروه توصیه می‌شود.
بیشتربخوانید:
جراحی آندومتریوز و كیست آندومتریوما قبل از IVF (بخش اول)
تدابیر موضعی برای درمان اختلالات رحمی
یکی از روش‌هایی که در قدیم برای رساندن دارو به یک عضو استفاده می‌شده است استفاده از داروهای موضعی می‌باشد. در مورد داروهای موضعی مناسب رحم از واژه‌هایی مثل آبزن، حمول، و فرزجه استفاده می‌شده است. آبزن یعنی یک یا چند گیاه دارویی را جوشانده یا داروی طبیعی را در آب ریخته و مدتی که ماند، محلول را صاف کرده و داخل آن بنشینند. البته آبزن‌ها تنها مختص زنان نیستند بلکه مردان با مشکلاتی همچون تورم پروستات یا بواسیر نیز می‌توانند از آبزن‌ها استفاده کنند.
آبزن‌ها را باید در لگن‌های نسبتاً عمیقی ریخت به‌طوری که هنگام نشستن در آن، آب تا نزدیکی ناف شخص بالا بیاید. بدین صورت، محلول کاملاً به فضای واژن و رحم دسترسی یافته و اثرات درمانی آن، حاصل خواهند شد.
حمول، شیاف‌های واژینالی هستند که دارو را به رحم می‌رسانند. همانطور که برخی داروها از طریق شیاف‌های مقعدی وارد بدن می‌شوند با کمک این شیاف‌ها می‌توان دارو را از طریق واژن به رحم رساند.
فرزجه نیز داروهای اختصاصی واژینال هستند. خانم‌های باکره به جای استفاده از فرزجه می‌توانند از آبزن‌ها بهره ببرند.
همانطور که گفته شد داروهای موضعی برای درمان مشکلات رحمی گاهی از طریق نشستن داخل محلول وارد بدن می‌شوند. گاهی نیز به بیمار توصیه می‌شود تا از طریق سرنگ (بدون سر سرنگ) در حالت خوابیده دارو را وارد بدن کرده و با ماندن در حالت خوابیده در حالی که لگن (با کمک یک بالشت) در قسمت بالاتری از بدن قرار گرفته و برای چند ساعت (به‌طور مثال شب هنگام و زمان خواب) اجازه دهند تا دارو در رحم بماند و تأثیر خود را روی این عضو بگذارند.
انتخاب گیاه دارویی یا فراورده دارویی مناسب برای درمان اختلالات رحمی با تشخیص پزشک، به مزاج شخص و مزاج رحم بیمار بستگی دارد.
هدف درمان برای افراد با رحم سرد و خشک، افزایش گرمی و تری رحم و کاهش سردی و خشکی آن است. روغن مالی ناحیه زیر ناف، پایین شکم و بالای استخوان عانه با روغن‌هایی که ماهیت گرم و تر دارند مانند روغن بادام شیرین یا روغن نارگیل و یا نشستن در آب جوشیده ولرم شده همراه این روغن‌ها و یا تزریق آنها به داخل واژن (برای جذب و تأثیر بیشتر برای افرادی که باکره نیستند) برای این افراد مناسب است.
افراد با مزاج سرد و خشک و گاهی گرم و خشک که در زمان نزدیکی به علت خشکی مخاط واژن دچار درد یا حتی زخم و خونریزی می‌شوند نیز می‌توانند از این درمان‌ها بهره ببرند.
استفاده از روغن زرد حیوانی نیز باعث برطرف شدن خشکی دهانه رحم و افزایش انعطاف‌پذیری آن شوند. این روغن خاصیت غذارسانی نیز دارد. جهت استفاده از این روغن باید اجازه دهند تا روغن کمی ولرم شود و به صورت موضعی از آن استفاده کنند.
استفاده موضعی از روغن شحم و پیه که هر دو بسیار چرب هستند نیز برای درمان خشکی بیش از حد رحم و واژن مناسب هستند.
دم‌کرده گیاهانی که مزاج گرم دارند مانند بابونه برای گرم کردن رحم افرادی که دارای رحم سرد و خشک هستند بسیار مفید است. به‌طور مثال دو قاشق غذاخوری بابونه را در دو لیوان آب برای مدت ده دقیقه آب بجوشانند. سپس درب آن را گذاشته و اجازه دهند تا دم بک شد. سپس محلول را صاف کرده و داخل آن بنشینند و یا به روشی که گفته شد آن را داخل رحم تزریق کنند. برای رطوبت بخشی نیز می‌توان روغن‌های گفته شده را به این محلول اضافه کرد.
در افراد با رحم‌های گرم و خشک مهم است که رطوبت به رحم رسانده شود و محیط رحم خنک شود. استفاده از گل بنفشه، گل پنیرک و یا گل ختمی به این افراد توصیه می‌شود.
گل بنفشه و گل پنیرک را باید داخل آب سرد بریزند و اجازه دهند برای 20 دقیقه بماند سپس محلول را صاف کرده و استعمال شود. گل ختمی باید در آب جوش ریخته شود و پس از ولرم شدن محلول را صاف کرده و استعمال کنند. این گیاهان رطوبت بخش‌های خوبی هستند. برای رطوبت بخشی بیشتر می‌توان از روغن بادام شیرین، روغن بنفشه و یا روغن کدو نیز داخل این محلول‌ها یا به صورت جداگانه و با تزریق آنها به داخل رحم استفاده کرد.
همانطور که پیش‌تر گفته شد افراد با رحم گرم و خشک مستعد سوزش، خارش و ترشحات زردرنگ هستند و درمان‌های موضعی گفته شده می‌تواند در درمان این علائم مؤثر باشند.
گرم و ترها که رحم‌ها و واژن‌های گرم و تری دارند نیز می‌توانند از داروهایی که برای گرم و خشک‌ها استفاده می‌شود استفاده کنند اما با رطوبت رسانی کمتر. بنابراین استفاده از روغن بنفشه، روغن کدو و یا روغن گشنیز که ماهیت خنکی دارند می‌توانند به صورت موضعی به آنها کمک کند. نشستن در محلول گلاب با دم‌کرده بابونه برای این افراد کافیست. اضافه کردن کمی سرکه که اثرات خشک کنندگی دارد و حرارت بابونه را تعدیل می‌کند به این آبزن برای گرم و ترها توصیه می‌شود. خونگیری‌های عمومی و یا موضعی (حجامت، زالودرمانی و ...) نیز برای کاهش گرمی و تری و امتلا دم در ناحیه رحم در گرم و ترها توصیه می‌شود.
توجه کنید که برای بررسی وجود حساسیت نسبت به روغن‌های گفته شده بهتر است مقدار کمی از روغن را در ابتدا توسط گوش پاکن در قسمت ابتدایی واژن تست کنید نیم ساعت صبر کنید تا در صورت عدم وجود حساست و یا تحریک داخل واژن استفاده کنید.
بادکش گذاری برای درمان علامتی کوتاه مدت و گذرا برای افرادی که دچار خونریزی‌های شدید هستند می‌تواند مؤثر باشد. بادکش بالاتنه چون فشار را از پایین به سمت بالای بدن منتقل می‌کند می‌تواند به صورت مقطعی باعث کاهش خونریزی شود. بادکش زیر پستان‌ها يا، زیر بغل، بادکش بین دو کتف و سرشانه‌ها و پشت بازوها می‌تواند به این افراد کمک کند و با برداشتن فشار از روی لگن و انتقال آن به بالاتنه خونریزی را به صورت موقت کاهش دهد. همچنین کسانی که عادت ماهانه آنها با تأخیر همراه است می‌توانند از بادکش گذاری به‌عنوان یک درمان کوتاه مدت، علامتی و گذرا استفاده کنند. بادکش گذاری عضلات پشت ران و پشت ساق پا و یا بادکش لغزان از پهلوها به سمت میان دو راه (بین پاها) می‌تواند کمک کند تا فشار از بالای بدن به پایین بدن منتقل شود و مواد از بالای بدن به سمت رحم و روده برده شود و دفع بیشتر مواد خصوصاً از طریق رحم را به همراه خواهد داشت. توجه داشته باشید در طب سنتی ایرانی برای درمان هر نوع بیماری ابتدا شناخت علت، سپس اصلاح مزاج همراه با سبک زندگی متناسب با مزاج و بعد از آن دارودرمانی و در نهایت استفاده از اقدامات دستی مانند حجامت، فصد و ... باید به ترتیب گفته شده رعایت شود.
بیشتربخوانید:
جراحی آندومتریوز و كیست آندومتریوما قبل از IVF (بخش دوم)
ناباروری
در مقام مثال می‌توان رحم را شبیه به یک زمین کشاورزی دانست که سلول اولیه جنین یا تخم که حاصل لقاح است مانند بذری است که در این زمین کاشته می‌شود. سلول اولیه تخم در زمین رحم باید کاشته شود. اگر کیفیت یک زمین کشاورزی به اندازه کافی خوب نباشد، مثلاً خیلی خشک و بی آب بوده و یا کاملاً گل‌ولای باشد؛ آفتاب بسیار سوزانی داشته باشد و یا بسیار سرد و دچار یخبندان باشد؛ در هیچ‌یک از این چهار حالت نمی‌توان انتظار داشت تا دانه گندمی که در آن کاشته شده، بروید و رشد کند. رحم نیز همین‌گونه است؛ اگر بسیار خشک یا تر بوده یا اگر بیش از حد گرم یا سرد باشد و یا به زبان دیگر دچار سو مزاج شود، نمی‌توان انتظار بارداری طبیعی داشت. معمولاً افراد با سو مزاج رحمی دچار اختلال قاعدگی نیز هستند اما در صورتی که فرد دچار اختلال قاعدگی نیز نباشد ممکن است دچار ناباروری شود. یک اصل خیلی مهم در طب سنتی وجود دارد که قوه مدبره در بدن ابتدا توجه به بقای شخص می‌کند و در جایگاه بعدی به بقای نسل می‌پردازد. یعنی اولویت طبیعت بدن حفظ سلامت شخص و عمر طولانی و با کیفیت آن فرد است و اگر شخص سالم باشد سپس به ایجاد میل جنسی، باروری و بقای نسل می‌پردازد. بنابراین بسیاری از افرادی که دچار کاهش میل جنسی و به‌طور کلی اختلال عملکرد جنسی، و مشکلات باروری هستند در واقع دچار سو مزاج هستند و بدن درگیر رفع مشکلات اصلی خود در کبد، مغز، معده، رحم و ... می‌باشد و حتی در صورت ادامه نسل و بارداری ممکن است به علت پایین بودن کیفیت اسپرم و تخمک و به تبع آن جنین، شخص فرزند سالم و حتی نسل سالمی نیز نداشته باشد. این اصل در حیوانات نیز به‌طور طبیعی رعایت می‌شود و همواره قوی‌ترین حیوان پس از غلبه بر رقبای خود موفق به جفت‌گیری می‌شود تا ژن قوی قادر به تداوم نسل باشد. در انسان‌ها نیز به‌صورت غریزی، افراد به انتخاب همسران سالم‌تر و قوی‌تر تمایل دارند و خود شخص نیز زمانی میل جنسی دارد و باروری زمانی اتفاق می‌افتد که سالم باشد. کسی که بدن و اعضای سالمی ندارد، هم ممکن است تمایلات جنسی نداشته باشد و هم دچار اختلال عملکرد جنسی مانند زود انزالی یا اختلال نعوظ باشد.
گاهی کیفیت اسپرم و یا تخمک به قدری ضعیف است که لقاح صورت نمی‌گیرد و یا در صورت لقاح ممکن است به علت ضعیف بودن سلول تخم و یا از طرف دیگر، نامناسب بودن شرایط رحم، لانه گزینی اتفاق نیفتد و یا در هفته‌ها و ماه‌های ابتدایی بارداری، جنین سقط شود. بنابراین سو مزاج هم باعث بروز مشکلات برای خود شخص می‌شود و هم ممکن است باعث عدم ادامه یافتن نسل او شود. امروزه شاهد زوج‌های زیادی هستیم که با وجود استفاده چندباره از روش‌های کمک باروری مانند آی یو آی یا آی وی اف باروری اتفاق نمی‌افتد چرا که مزاج شخص اصلاح نشده است و این افراد هم در عملکرد جنسی و هم در باروری دچار اختلال هستند که در این صورت یا باروری اتفاق نمی‌افتد و یا در صورت باروی معمولاً جنین سقط می‌شود. در زنان با مزاج سرد و خشک رحم نیز مانند یک زمین خشک و دچار یخبندان است که امکان کشت در آن وجود ندارد و دچار ناباروری هستند. در زنانی که مزاج سرد و تر دارند رحم هم محیطی سرد و رطوبتی دارد، مانند زمینی که آبی راکد و متعفن مدت‌ها در آن مانده باشد، یا مانند یک مرداب یا باتلاق پر از گل‌ولای که خیلی از گیاهان نمی‌توانند در آن رشد کنند. این رحم نیز نمی‌تواند سلول تخم را بپذیرد و باروری معمولاً اتفاق نمی‌افتد. افراد گرم و خشک معمولاً به علت خشکی رحم دچار ناباروری می‌شوند. البته حرارت زیاد نیز می‌تواند در ناباروری این افراد مؤثر باشد. رحم این افراد مثل کویری بسیار گرم و خشک است که امکان رویش گیاهی در آن وجود ندارد.
در گرم و ترها، پرخونی و التهاب نسبی بافت رحم و آندومتر، می‌تواند مانع از بروز یا ادامه بارداری شود. در این افراد احتمال خونریزی جفت و کنده شدن آن به دلیل تمایل قوه مدبره به دفع مواد زائد بیشتر است.
درمان اختلالات رحمی
زمانی که علت اختلال عملکرد رحمی شناخته شود درمان آن نیز ساده است. مهم‌ترین و اولین قدم در فرایند درمان در طب سنتی ایرانی اصلاح مزاج است. اولین قدم در اصلاح مزاج نیز پرهیز، رفع علت و اصلاح سبک زندگی است. رعایت شش اصل ضروری سلامت شامل خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، خصوصیات اقلیمی و محیطی و آب و هوا، فعالیت بدنی و استراحت، رخدادهای روانی، خواب و بیداری و پاکسازی بدن از مواد زائد برای تمامی افراد و حفظ و بازگرداندن سلامت بسیار حائز اهمیت می‌باشد.
خلاصه‌ای از تدابیر مؤثر برای سرد و خشک‌ها
اگر شخصی دچار سردی و خشکی باشد باید از عوامل سرد کننده و خشک کننده پرهیز کند. مثلاً این افراد در فصول سرد باید بیشتر از سایرین ناحیه کمر و شکم خود را با شال، لباس‌های گرم یا استفاده از کرسی گرم نگه دارند. این افراد باید از نشستن و توقف در جاهای سرد خودداری کنند. پس از استحمام این افراد باید مراقب باشند تا در معرض هوای سرد قرار نگیرند. اتاق این افراد باید گرم باشد و بهتر است برای حفظ حرارت بدن از زیرانداز و روانداز گرم استفاده کنند.
عواملی چون غم، غصه و افسردگی نیز می‌توانند باعث افزایش سردی شوند و اشخاص با زمینه غلبه سردی باید از عوامل ایجاد کننده این حالات مانند دیدن فیلم‌های غمگین، گوش دادن به موسیقی‌های غمگین و یا خواندن رمان‌های غمگین دوری کنند.
پرهیز از مصرف نوشیدنی‌ها و غذاهایی که تشدید کننده سردی و خشکی هستند مانند سرکه، میوه‌های ترش مثل کیوی، و ماست و دوغ ترش می‌تواند برای این افراد در فصول سرد و خصوصاً شب هنگام بسیار آسیب زننده باشد.
کم‌تحرکی برای سردمزاجان می‌تواند ایجاد مشکل کند چراکه باعث افزایش سردی در بدن می‌شود. البته انجام ورزش‌های شدید نیز به این افراد توصیه نمی‌شود چراکه می‌تواند به خشکی بدن آنها دامن بزند. ورزش‌های ملایم و مفرح به این افراد توصیه می‌شود.
خواب زیاد باعث افزایش سردی بدن می‌شود بنابراین افراد با مزاج‌های سرد نباید برای ساعات طولانی بخوابند. بی‌خوابی نیز می‌تواند باعث افزایش خشکی در بدن شود و برای افراد با مزاج‌های خشک توصیه نمی‌شود. رعایت تعادل در خواب (6 تا 7 ساعت در روز) در حفظ سلامت مزاج بسیار مهم است.
درمان یبوست نیز در جهت پاکسازی بدن از مواد زائد نیز نقش مهمی در حفظ سلامت افراد و درمان بیماری‌ها بازی می‌کند. در بیشتر موارد با رفع علت ایجاد کننده سو مزاج مشکلات بیمار نیز برطرف می‌شود. درصورتی‌که مشکلات این افراد حل نشد توصیه‌هایی که باعث افزایش گرمی و تری بدن می‌شود برای این افراد مفید واقع خواهد شد.
سونای بخار، حمام گرم با رطوبت بالا، نشستن در آب ولرم رو به داغی مثل جکوزی یا وان برای سرد و خشک‌هایی که دچار تأخیر در عادت ماهانه هستند می‌تواند با افزایش گرمی و تری بسیار مفید باشد.
غذاهایی مثل گوشت قرمز و کباب، مغزهایی مثل بادام و پسته، نخودآب، غداهایی مثل حلیم که با گندم و گوشت قرمز تهیه می‌شوند، آبگوشت و زردک برای آنها بسیار مفید است.
خلاصه‌ای از تدابیر مؤثر برای سرد و ترها
در قدم اول این افراد باید از سردی‌ها و تری‌ها پرهیز کنند. به‌طور مثال توقف در مکان‌های سرد و رطوبتی به این افراد توصیه نمی‌شود. فصول نمناک مانند زمستان برای این افراد ممکن است مشکلات بیشتری ایجاد کند بنابراین رعایت تدابیر مزاجی در این فصول بسیار مهم می‌باشد. اتاق‌های نمور و نمناک و زیرزمین برای این افراد محیط‌های مناسبی نیستند.
غذاهای سرد و تر مانند ماست و دوغ، آش‌هایی مانند آش جو یا سوپ جو، کشک و حتی مصرف بیش از اندازه آب برای این افراد مفید نمی‌باشد.
ترسیدن زیاد (مثلاً دیدن فیلم‌های ترسناک)، خواب زیاد، و عدم تحرک کافی و فعالیت بدنی به سردی و تری در بدن این دسته از افراد دامن می‌زنند.
در مقابل هر عامل گرم و خشک کننده‌ای برای این افراد مناسب است. مکان‌های گرم و خشک مانند اتاق‌های نورگیر، مجاورت با آتش، استراحت و خواب در کنار بخاری، استفاده از رنگ‌های گرم، انجام ورزش‌های سرعتی که با تعریق زیاد باعث دفع رطوبت‌های زائد می‌گردد، و توقف در سونای خشک به این گروه از افراد توصیه می‌شود. مصرف غذاهای گرم و خشک و غذاهای کم حجم و پرانرژی مثل چنجه و یا دل مرغ کباب شده بدون نان و برنج زیاد، بادام، پسته، غذاهای سرخ شده، تفت داده شده و بوداده شده مانند گندمک و برنج برای این افراد مناسب است.
خلاصه‌ای از تدابیر مؤثر برای گرم و خشک‌ها
پرهیز از شرایطی که باعث گرم‌تر و یا خشک‌تر شدن مزاج می‌شود برای افراد بسیار مهم است.
این افراد نباید در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار گیرند. رنگ‌های گرم مانند زرد و قرمز، چه در لباس و چه در محیط اطرافشان باعث تحریک و افزایش حرارت درونی‌شان می‌شود. دیدن فیلم‌های هیجانی (اکشن) برای این افراد مناسب نیست.
در صورت امکان هرروز استحمام کنند چون رطوبت حمام برای تعديل مزاج این افراد مفید است. غوطه‌وری در آب (استخر، جکوزی خنک، وان، بخار آب یا بخور خنک) بسیار مورد توصیه است. سونا، مخصوصاً سونای خشک برای این گروه توصیه نمی‌شود. از بیدار ماندن زیاد، فعالیت‌های طولانی و سنگین، قرارگیری در معرض استرس و عصبی شدن و این قبیل امور افزایش دهنده حرارت مزاج، مخصوصاً در فصول و اقلیم‌های گرم بشدت بپرهیزند.
این افراد حتی‌الامکان سرخ‌کردنی مخصوصاً در فصول گرم سال مصرف نکنند. به‌طورکلی از مصرف افراطي خوراکی‌هایی مثل فلفل، سیر، پیاز، دارچین و زنجبیل که طبع تندی دارند، اجتناب کنند. گوشت قرمز کم بخورند و گوشت شتر را حتی‌المقدور مصرف نکنند. از زیاده‌روی در مصرف تندی جات، شوری جات و شیرینی‌های قنادی پرهیز کنند. با اینکه عسل خواص بسیاری دارد ولی برای دارندگان مزاج گرم و خشک خصوصاً در فصول گرم توصیه نمی‌شود. مصرف عسل در فصول سرد براي اين گروه معمولاً اشكالي ندارد. سس‌ها و رب‌ها مخصوصاً سس‌های تند برای این گروه بسیار مضر است. مصرف تخم‌مرغ (زرده) را مخصوصاً در تابستان به کمترین حد خود برسانند.
مصرف سبزی‌ها (کاهو) و میوه‌های فصل تابستان که اکثراً خنک هستند، به گرم و خشک‌ها توصیه می‌شود. سبزی خوردن‌ها معمولاً دارای طبع گرم بوده و انواع تند آنها (ترخون، تره، شاهی) باید احتیاط شوند.
افراد داراي مزاج گرم و خشك با مصرف خنکی جات مانند: خوراکی‌های ملس (بین‌ترش و شیرین) یا ترش، آبِ میوه‌های خشک، آب‌زرشک، آب تمشک، آب انار، عرق کاسنی و شاه‌تره، خاکشیر و کاهو می‌توانند زندگی سالم و آرام‌تری داشته باشند.
خلاصه‌ای از تدابیر مؤثر برای گرم و ترها
پرهیز از شرایط و مصرف خوردنی‌هایی که گرمی و تری را افزایش می‌دهند اولین قدم در اصلاح مزاج این افراد است.
از مکان‌های گرم و شرایط دم‌دار مخصوصاً حمام یا سونای مرطوب به‌شدت بپرهیزند. به علت داشتن بدن عضلانی، نیاز به ورزش زیادی دارند؛ عدم تحرك باعث تجمع سريع مواد زائد در بدن اين گروه می‌شود.
خون دادن و حجامت برای این گروه بسیار توصیه می‌شود. کلاً تقویت و تشدید دفعیات مختلف (عرق، ادرار، اسهال) برای ایشان خوب و سلامت بخش است.
در مورد مصرف گرمی جات گرم و ترها نیز مانند افراد دارای مزاج گرم و خشک هستند و باید از گرمی‌ها مخصوصاً در فصول و اقلیم‌های گرم پرهیز کنند یعنی زیاده‌روی نکنند.
خوراکی‌هایی كه غذائیت بالایی دارند، مانند: گوشت قرمز، گوشت شتر و بوقلمون، نان و برنج زیاد، جگر مخصوصاً در فصل بهار و تابستان کمتر مصرف کنند. به‌طورکلی از غذاهای دارای نشاسته مانند ماکارونی، سیب‌زمینی، و تخم‌مرغ بپرهیزند.
مصرف کره، خامه، شیرینی‌ها، شوری جات و تندیجات را به حداقل برسانند. مصرف انواع آش، سوپ و خورشت سبزی و کلاً غذاهای سبک گیاهی و آبکی پخته و بخارپز به افراد این گروه توصیه می‌شود.
روزه‌داری و حذف بااحتیاط بعضی از وعده‌های غذایی (مخصوصاً ناهار) برای این افراد بسیار مفید است. تا کاملاً گرسنه نشده‌اند غذا نخورند. مصرف خوراکی‌هایی که غذائیت زیاد نداشته، شخص را چاق نمی‌کنند و فقط شکم را پر و سیر می‌کنند به اين گروه توصيه می‌شود؛ مانند آش و خورشت‌های سبک، کرفس، کلم، هویج، زیتون، کاهو، کلم بروکلی، اسفناج و کدو که به‌اصطلاح معده را گول می‌زنند و «مُزَوِّره» نامیده می‌شوند.
مصرف عرقیات خنک مانند عرق کاسنی، شاه‌تره، کاهو و... بسیار مفید است.
خوراکی‌های آبکی مانند هندوانه، سبزی‌ها و سالادها به شرطی که زیاده‌روی نشود، برای این افراد توصیه می‌شود.
مصرف بیشتر میوه‌های فصل که‌ترش هستند و استفاده از ترشیجات در آش و خورشت‌ها به این گروه توصیه می‌شود.
تدابیر موضعی برای درمان اختلالات رحمی
یکی از روش‌هایی که در قدیم برای رساندن دارو به یک عضو استفاده می‌شده است استفاده از داروهای موضعی می‌باشد. در مورد داروهای موضعی مناسب رحم از واژه‌هایی مثل آبزن، حمول، و فرزجه استفاده می‌شده است. آبزن یعنی یک یا چند گیاه دارویی را جوشانده یا داروی طبیعی را در آب ریخته و مدتی که ماند، محلول را صاف کرده و داخل آن بنشینند. البته آبزن‌ها تنها مختص زنان نیستند بلکه مردان با مشکلاتی همچون تورم پروستات یا بواسیر نیز می‌توانند از آبزن‌ها استفاده کنند.
آبزن‌ها را باید در لگن‌های نسبتاً عمیقی ریخت به‌طوری که هنگام نشستن در آن، آب تا نزدیکی ناف شخص بالا بیاید. بدین صورت، محلول کاملاً به فضای واژن و رحم دسترسی یافته و اثرات درمانی آن، حاصل خواهند شد.
حمول، شیاف‌های واژینالی هستند که دارو را به رحم می‌رسانند. همانطور که برخی داروها از طریق شیاف‌های مقعدی وارد بدن می‌شوند با کمک این شیاف‌ها می‌توان دارو را از طریق واژن به رحم رساند.
فرزجه نیز داروهای اختصاصی واژینال هستند. خانم‌های باکره به جای استفاده از فرزجه می‌توانند از آبزن‌ها بهره ببرند.
همانطور که گفته شد داروهای موضعی برای درمان مشکلات رحمی گاهی از طریق نشستن داخل محلول وارد بدن می‌شوند. گاهی نیز به بیمار توصیه می‌شود تا از طریق سرنگ (بدون سر سرنگ) در حالت خوابیده دارو را وارد بدن کرده و با ماندن در حالت خوابیده در حالی که لگن (با کمک یک بالشت) در قسمت بالاتری از بدن قرار گرفته و برای چند ساعت (به‌طور مثال شب هنگام و زمان خواب) اجازه دهند تا دارو در رحم بماند و تأثیر خود را روی این عضو بگذارند.
انتخاب گیاه دارویی یا فراورده دارویی مناسب برای درمان اختلالات رحمی با تشخیص پزشک، به مزاج شخص و مزاج رحم بیمار بستگی دارد.
هدف درمان برای افراد با رحم سرد و خشک، افزایش گرمی و تری رحم و کاهش سردی و خشکی آن است. روغن مالی ناحیه زیر ناف، پایین شکم و بالای استخوان عانه با روغن‌هایی که ماهیت گرم و تر دارند مانند روغن بادام شیرین یا روغن نارگیل و یا نشستن در آب جوشیده ولرم شده همراه این روغن‌ها و یا تزریق آنها به داخل واژن (برای جذب و تأثیر بیشتر برای افرادی که باکره نیستند) برای این افراد مناسب است.
افراد با مزاج سرد و خشک و گاهی گرم و خشک که در زمان نزدیکی به علت خشکی مخاط واژن دچار درد یا حتی زخم و خونریزی می‌شوند نیز می‌توانند از این درمان‌ها بهره ببرند.
استفاده از روغن زرد حیوانی نیز باعث برطرف شدن خشکی دهانه رحم و افزایش انعطاف‌پذیری آن شوند. این روغن خاصیت غذارسانی نیز دارد. جهت استفاده از این روغن باید اجازه دهند تا روغن کمی ولرم شود و به صورت موضعی از آن استفاده کنند.
استفاده موضعی از روغن شحم و پیه که هر دو بسیار چرب هستند نیز برای درمان خشکی بیش از حد رحم و واژن مناسب هستند.
دم‌کرده گیاهانی که مزاج گرم دارند مانند بابونه برای گرم کردن رحم افرادی که دارای رحم سرد و خشک هستند بسیار مفید است. به‌طور مثال دو قاشق غذاخوری بابونه را در دو لیوان آب برای مدت ده دقیقه آب بجوشانند. سپس درب آن را گذاشته و اجازه دهند تا دم بک شد. سپس محلول را صاف کرده و داخل آن بنشینند و یا به روشی که گفته شد آن را داخل رحم تزریق کنند. برای رطوبت بخشی نیز می‌توان روغن‌های گفته شده را به این محلول اضافه کرد.
در افراد با رحم‌های گرم و خشک مهم است که رطوبت به رحم رسانده شود و محیط رحم خنک شود. استفاده از گل بنفشه، گل پنیرک و یا گل ختمی به این افراد توصیه می‌شود.
گل بنفشه و گل پنیرک را باید داخل آب سرد بریزند و اجازه دهند برای 20 دقیقه بماند سپس محلول را صاف کرده و استعمال شود. گل ختمی باید در آب جوش ریخته شود و پس از ولرم شدن محلول را صاف کرده و استعمال کنند. این گیاهان رطوبت بخش‌های خوبی هستند. برای رطوبت بخشی بیشتر می‌توان از روغن بادام شیرین، روغن بنفشه و یا روغن کدو نیز داخل این محلول‌ها یا به صورت جداگانه و با تزریق آنها به داخل رحم استفاده کرد.
همانطور که پیش‌تر گفته شد افراد با رحم گرم و خشک مستعد سوزش، خارش و ترشحات زردرنگ هستند و درمان‌های موضعی گفته شده می‌تواند در درمان این علائم مؤثر باشند.
گرم و ترها که رحم‌ها و واژن‌های گرم و تری دارند نیز می‌توانند از داروهایی که برای گرم و خشک‌ها استفاده می‌شود استفاده کنند اما با رطوبت رسانی کمتر. بنابراین استفاده از روغن بنفشه، روغن کدو و یا روغن گشنیز که ماهیت خنکی دارند می‌توانند به صورت موضعی به آنها کمک کند. نشستن در محلول گلاب با دم‌کرده بابونه برای این افراد کافیست. اضافه کردن کمی سرکه که اثرات خشک کنندگی دارد و حرارت بابونه را تعدیل می‌کند به این آبزن برای گرم و ترها توصیه می‌شود. خونگیری‌های عمومی و یا موضعی (حجامت، زالودرمانی و ...) نیز برای کاهش گرمی و تری و امتلا دم در ناحیه رحم در گرم و ترها توصیه می‌شود.
توجه کنید که برای بررسی وجود حساسیت نسبت به روغن‌های گفته شده بهتر است مقدار کمی از روغن را در ابتدا توسط گوش پاکن در قسمت ابتدایی واژن تست کنید نیم ساعت صبر کنید تا در صورت عدم وجود حساست و یا تحریک داخل واژن استفاده کنید.
بادکش گذاری برای درمان علامتی کوتاه مدت و گذرا برای افرادی که دچار خونریزی‌های شدید هستند می‌تواند مؤثر باشد. بادکش بالاتنه چون فشار را از پایین به سمت بالای بدن منتقل می‌کند می‌تواند به صورت مقطعی باعث کاهش خونریزی شود. بادکش زیر پستان‌ها يا، زیر بغل، بادکش بین دو کتف و سرشانه‌ها و پشت بازوها می‌تواند به این افراد کمک کند و با برداشتن فشار از روی لگن و انتقال آن به بالاتنه خونریزی را به صورت موقت کاهش دهد. همچنین کسانی که عادت ماهانه آنها با تأخیر همراه است می‌توانند از بادکش گذاری به‌عنوان یک درمان کوتاه مدت، علامتی و گذرا استفاده کنند. بادکش گذاری عضلات پشت ران و پشت ساق پا و یا بادکش لغزان از پهلوها به سمت میان دو راه (بین پاها) می‌تواند کمک کند تا فشار از بالای بدن به پایین بدن منتقل شود و مواد از بالای بدن به سمت رحم و روده برده شود و دفع بیشتر مواد خصوصاً از طریق رحم را به همراه خواهد داشت. توجه داشته باشید در طب سنتی ایرانی برای درمان هر نوع بیماری ابتدا شناخت علت، سپس اصلاح مزاج همراه با سبک زندگی متناسب با مزاج و بعد از آن دارودرمانی و در نهایت استفاده از اقدامات دستی مانند حجامت، فصد و ... باید به ترتیب گفته شده رعایت شود.
