دکتر سید مهدی میرغضنفری : پزشک، دکتری تخصصی (PhD) فیزیولوژی پزشکی، پژوهشگر طب سنتی ایرانی - عضو هیات علمی و معاون پژوهشی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش
گردآوری و تنظیم : مریم قره گزلو
تحریریه زندگی آنلاین : رحم قسمتی از دستگاه تناسلی زنان است که شبیه یک گلابی برعکس و در ناحیه لگن واقع‌شده است. رحم در بین روده‌ها و مثانه قرار دارد. حالت کیسه‌مانند دارد که به‌وسیله یک دهانه انتهای آن به واژن متصل می‌شود.
در طب سنتی ایرانی به دهانه رحم فَم رحم و به واژن عُنُق رحم گفته می‌شود. اُنثَیَین همان تخمدان‌ها هستند. در دو طرف رحم لوله‌های فالوپ قرارگرفته‌اند که به آن متصل شده‌اند و در پایین به‌وسیله گردن رحم به واژن اتصال پیداکرده است. در طب سنتی به لوله‌های فالوپ اولیه منی گفته می‌شود.
از دیدگاه جنین‌شناسی، بافت مثانه و رحم دارای ریشه و ساختار نسبتاً شبیه هستند که باعث مشابهت‌ها و تأثیرگذاری این دو عضو روی‌هم می‌شود. نکته مثبت این مشابهت در درمان برخی مشکلات یک عضو با مداخله روی عضو مجاور می‌باشد.
لانه گزینی سلول تخم (حاصل لقاح اسپرم و تخمک) در رحم انجام می‌شود و جنین در آن رشد می‌کند. رحم دارای عضله‌ای بسیار قوی است که در حالت عادی حدود 5.2 تا 4 سانتی‌متر ضخامت دارد اما در حین بارداری به‌تدریج رشد کرده و به‌طور چشمگیری حجیم خواهد شد. درواقع همین عضله‌های قوی هستند که در حین زایمان می‌توانند به خارج شدن جنین کمک کنند.
سطح داخلی رحم قسمتی است به نام آندومتر که این لایه به دنبال تغییر در میزان هورمون‌های زنانه طی سیکل ماهانه، متناوباً ساخته و حجیم‌شده و ریزش پیدا می‌کند که همان خونریزی ماهانه خواهد بود. همین تغییرات هورمونی و ساخته‌شدن دیواره‌های آندومتر است که محیط را برای لانه گزینی جنین آماده می‌کند.
بیشتربخوانید:
ناباروری های مردانه!
اهمیت رحم در بدن زنان
رحم در بدن زنان جزو اعضای رئیسه یا حیاتی نیست اما یکی از اعضای شریفه است به این معنی که از اهمیت بالایی برخوردار است. درست است که اگر این عضو در بدن نباشد شخص همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد اما نبود آن خصوصاً در بانوان جوان‌تر ضررهای زیادی به آن شخص وارد خواهد کرد.
اصطلاحاً در طب سنتی ایرانی گفته می‌شود که رحم یک عضو عصبانی (پر عصب) است؛ یعنی اعصاب فراوانی به آن مرتبط هستند، بنابراین بشدت تحت تأثیر و کنترل اعصاب است. اینکه گاهی می‌شنویم شخصی به دنبال استرس یا شوک شدیدی، ناگهان در سن پایین یائسه می‌شود، می‌تواند به همین علت و تأثیر شدید اعصاب و هورمون‌ها بر تخمدان‌ها و بافت رحم باشد.
رحم با مغز مشارکت دارد یعنی بر هم تأثیر متقابل دارند. از دیدگاه طب سنتی ایرانی برخی بیماری‌ها در بدن مشارکتی هستند. به‌طور مثال گاهی شخصی دچار سردرد می‌شود که علت آن می‌تواند در سر و مغز باشد اما گاهی علت سردرد ممکن است به علت وجود مشکلاتی در معده و یا رحم باشد؛ بنابراین در مشارکت مغز با معده یا رحم شخص دچار سردرد می‌شود. یعنی مشکل اصلی در معده یا رحم است اما علامت و بروز بیماری در مغز خودش را نشان می‌دهد.
رحم یک عضو مؤثر در بدن است و ارتباطات عصبی زیادی دارد پس هم مغز روی فعالیت‌های رحم تأثیر می‌گذارد و هم رحم روی برخی عملکردهای مغز اثر خواهد گذاشت. بنابراین هم مشکلات روانی و مرتبط با اعصاب و اعراض نفسانی می‌توانند به‌شدت روی عملکرد تخمدان‌ها و رحم تأثیر بگذارند و هم برعکس، مشکلات رحمی ممکن است منجر به بروز مشکلاتی ازجمله سردرد، سرگیجه، سنگینی سر، اختلال خلقی و ... شوند.
بیشتربخوانید:
جراحی آندومتریوز و كیست آندومتریوما قبل از IVF (بخش اول)
مزاج رحم
همان‌طور که گفته شد رحم بافت پر عصبی دارد. از دیدگاه طب سنتی ایرانی عصب مزاج سرد و خشکی دارد بنابراین این اعصاب می‌تواند مزاج رحم را تا حدی به سمت سردی ببرد اما رحم عضلات بسیار قوی دارد که مزاج آن، گرم و تر است بنابراین درنهایت مزاج رحم رو به‌اعتدال است لیکن با توجه به موقعیت آناتومیک آن در بدن و مواردی دیگر، استعداد سرد شدن را بیشتر دارد.
طبق یک قاعده کلی، احشای شکم و لگن (روده‌ها، معده، پروستات در آقایان و رحم و تخمدان در زنان و...) و پایین‌تنه مستعد سردی هستند و علت اینکه از زمان‌های قدیم استفاده از شال برای کمر خصوصاً در فصول سرد چه برای بانوان و چه آقایان، نشستن زیر کرسی، پوشیدن گرم‌کن و جوراب‌های گرم جز توصیه‌های طبی و سنت مردم بوده است این موضوع می‌باشد.
هر عضوی در بدن، اعتدال مزاجی و عملکردی مخصوص به خود را دارد و اگر از این حالت خارج شود، یعنی دچار سوء مزاج شده و درنتیجه، عملکردهای آن به درجاتی و یا کاملاً، مختل خواهد شد. رحم نیز از این قاعده مستثنا نمی‌باشد.
حفظ اعتدال مزاج اهمیت ویژه‌ای هم دارد، چراکه رحم جایگاه رشد و نمو جنین است و برای حفظ سلامت جنین لازم است محیط او نیز از سلامت کافی برخوردار باشد. رحمی که خیلی گرم، سرد، خشک و یا رطوبتی شده باشد، یا امکان پذیرش و رشد جنین را ندارد و شخص دچار ناباروری می‌شود و یا در صورت پذیرش اولیه جنین، احتمال بالای سقط وجود دارد. حتی در صورت اتمام دوره بارداری و زایمان موفق، نوزاد واجد درجاتی از تنش‌ها و مشکلات خواهد بود چون در محیطی نامناسب (ازنظر میزان حرارت و رطوبت) رشد کرده است. بنابراین حفظ تعادل مزاجی رحم هم برای سلامت مادر و هم جنین بسیار مهم و حائز اهمیت است.
روش‌های مختلفی برای پی بردن به مزاج یا سوءمزاج رحم وجود دارد. به‌طور مثال، می‌توان از رنگ، حجم و حالت ترشحات رحم استفاده کرد. رحم‌های خشک‌ترشحات به نسبت کمتر و سوزش و خارش بیشتر و رحم‌های تر، ترشحات نسبتاً بیشتری دارند. رنگ ترشحات در مزاج‌های سرد و خشک بدن و رحم یا با غلبه سودا رو به سبز تیره و قهوه‌ای می‌روند. در مزاج‌های سرد و تر بدن یا رحم، معمولاً ترشحات آبکی و لزج بوده و روبه سفیدی، بی‌رنگی و پنیری شکل می‌روند. در مزاج‌های گرم و خشک، ترشحات به‌احتمال‌زیاد، زردرنگ بوده که می‌توانند بوی بدی نیز داشته و همراه با تحریک و خارش موضعی باشند. در افراد با بدن یا رحم گرم و تر، رنگ ترشحات ممکن است رو به قرمزی بروند به‌تدریج شخص گاهی گمان می‌کند دچار لکه بینی یا آغاز فرآیند خونریزی ماهانه شده است.
سوزش، تحریک‌پذیری و احساس خشکی واژن در حالت عادی یا هنگام رابطه جنسی، معمولاً در رحم‌های با مزاج خشک -که در بدن‌های با مزاج خشک محتمل‌تر است- شایع‌تر بوده و بی‌حسی، عدم تحریک و احساس شلی و افتادگی رحم واژن در رحم‌های تر (شایع‌تر در رطوبتی مزاجان) بیشتر دیده می‌شود.
بیشتربخوانید:
جراحی آندومتریوز و كیست آندومتریوما قبل از IVF (بخش دوم)
وظیفه رحم در بدن چیست؟
رحم یکی از مجاری طبیعی دفع مواد زائد از بدن و پاکسازی آن می‌باشد. یکی از اصول شش‌گانه حفظ سلامت در طب سنتی ایرانی، اقتباس (نگه‌داری مواد مفید در بدن) و استفراغ (فراغت بدن از مواد زائد) است. برای حفظ سلامت انسان، دفع مواد زائد باید به‌طور طبیعی و دائم انجام شود. ادرار، مدفوع، تعریق، عطسه، سرفه و عادت ماهانه در خانم‌ها، ازجمله روش‌های طبیعی پاکسازی بدن از مواد زائد می‌باشند.
سؤالی که گاهی مطرح می‌شود این است که چرا در بانوان قاعدگی رخ می‌دهد و اما در مردان خیر؟ از دیدگاه طب سنتی ایرانی، مزاج جنس مؤنث نسبت به جنس مذکر، به نسبت، سردتر و رطوبتی‌تر می‌باشد و سردی و رطوبت در بدن، تا حدودی ضعف در هضم، جذب و دفع غذاها ایجاد می‌کند که این امر منجر به کاهش تولید انرژی و افزایش تشکیل مواد زائد و فضولات در بدن شده و لازم است به‌صورت خونریزی ماهانه از بدن دفع شوند. در مردان که به نسبت، مزاج گرم‌تر و خشک‌تر و فعالیت بدنی بیشتری نسبت به زنان دارند، شکل‌گیری مواد زائد نیز نسبتاً کمتر است. البته در مردان با توجه به شرایط جسمی، گاهی نیاز است تا مقداری خون حاوی مواد زائد به کمک قصد یا حجامت از بدن خارج شود. با توجه به وظیفه پاکسازی کنندگی بدن توسط رحم، زنان در دوره بلوغ و باروری -که معمولاً از سنین نوجوانی (11تا 31 سالگی) آغازشده و در میان‌سالی (5±05 سالگی) با یائسگی پایان می‌یابد- کمتر دچار مشکلات و بیماری‌هایی همچون سکته و چربی یا فشارخون بالا می‌شوند.
دومین وظیفه رحم، پذیرش، حمل، تغذیه و رشد دادن جنین است. بافت آندومتر رحم (که هرماه پرخون شده و آماده پذیرش جنین می‌شود) و عروق بسیار زیاد این عضو، نقش به سزایی در رشد و پرورش جنین دارد. حکمت توقف عادت ماهانه در طول بارداری حفظ قوای بدن برای تغذیه جنین در این دوره است. در دوره بارداری که عادت ماهانه قطع می‌شود، طبیعتاً تجمع مواد زائد در بدن بیشتر شده و شخص باردار باید بیش‌ازپیش به طبیعی بودن مسیر دفعی‌ات خود توجه داشته باشد. بنابراین مطلقاً نباید یبوست گرفته، با مصرف ملین‌های مجاز همچون انجیر و آلو، و مصرف سبزی و میوه‌جات، هرروز به‌راحتی اجابت مزاج داشته باشند. همچنین، با انجام ورزش‌های ملایم ویژه بارداری و تعریق مناسب و نیز استحمام طبی، بدن را پاکسازی نمایند. اعتدال مزاج رحم و سالم ماندن آن، هم در سلامت زنان و هم در صورت بارداری برای باروری سالم و حفظ سلامتی جنین مهم است.
بررسی وضعیت سلامتی رحم
برای بررسی سلامت هر عضوی باید عملکرد آن را مورد ارزیابی قرار بدهیم. مثلاً برای بررسی عملکرد مغز باید میزان تمرکز، قدرت تفکر، رفتار، حافظه و خواب شخص را موردبررسی قرار دهیم یا برای بررسی سلامت معده و روده هضم، جذب و دفع مواد موردبررسی و ارزیابی قرارگرفته می‌شوند.
در مورد سلامت رحم، بررسی نظم قاعدگی (سیکل‌های 82 یا سی‌روزه و به‌طور میانگین دوره خونریزی 3 تا 8 روزه)، حجم خون خارج‌شده از بدن (خروج حجم خون بسیار کم و به‌صورت لکه بینی یا دفع حجم خون بسیار زیاد که نیاز به تعویض مداوم پد بهداشتی وجود داشته باشد و شخص دچار ضعف شود هر دو غیرطبیعی بوده و نیاز به درمان دارد)، دفعات قاعدگی (بیش از یک‌بار در ماه و یا عدم خونریزی در طول ماه طبیعی نیست) و کیفیت خون خارج‌شده از بدن که در طب رایج مورد بی‌توجهی است (رنگ خون دفعی زیاد تیره نباشد، چسبندگی زیادی نداشته باشد، به‌راحتی خونریزی شخص شروع شود) بسیار مهم هستند. همچنین، خونریزی نباید زیاد طول بکشد و دردناک باشد، شخصی که عادت ماهانه می‌شود نباید دچار ضعف بیش‌ازحد شود و باید حین عادت، حال عمومی خوبی داشته باشد.
نکته بعدی قدرت باروری رحم است که شخص امکان بارداری سالم و بدون نیاز به مداخله را داشته باشد.
بیشتربخوانید:
کدام گروه از زنان بیشتر در خطر کرونا هستند؟
مادران باردار در شرایط کرونایی چگونه مراقب خود باشند؟
سلامت رحم ازنظر مزاجی
نکته مهم این است که رحم هر فردی با مزاجش مطابقت داشته و برای آن شخص، کوچکی یا بزرگی و میزان خشکی یا تری رحم طبیعی است. افراد منحصربه‌فردند و اعضای بدن هر فرد با مزاج او متناسب می‌باشند. درواقع مزاج کلی هر شخص چیزی نیست جز برآیند مزاج تک‌تک اعضای وی؛ حال‌آنکه اعضای مهم‌تر مثل قلب، مغز، کبد و تا حدی رحم، اثر بیشتری نیز روی مزاج شخص دارند.
افراد با مزاج خشک همان‌طور که بدن‌های لاغری دارند، رحم‌های کوچک‌تر و خشک‌تری نیز دارند. به همین ترتیب به علت خشکی مزاج، رحم این افراد بافت سفت‌تر و عروق ریزتری دارد. بنابراین خون‌رسانی به رحم در این افراد ضعیف‌تر است پس خونریزی ماهانه کوتاه‌تری هم خواهند داشت. گاهی خونریزی دو تا سه‌روزه در این افراد می‌تواند طبیعی تلقی شود. خشک‌مزاجان زودتر از افراد با مزاج‌تر -خصوصاً گرم و ترها- یائسه می‌شوند. به‌طورکلی خون در دوران قاعدگی در خشک‌مزاج‌ها غلیظ و چسبنده‌تر و کمتر است و احتمال یائسگی زودرس در آن‌ها خصوصاً در سرد و خشک‌ها بیشتر می‌باشد.
در مقابل، مزاج‌های تر همان‌گونه که بدن‌های درشتی دارند، رحم‌های بزرگ‌تر و انعطاف‌پذیرتری نیز دارند. در این افراد و خصوصاً گرم و ترها، تعداد روزهای خونریزی ماهانه و حجم خونریزی معمولاً بیشتر است. یائسگی معمولاً در این افراد دیرتر به وقوع می‌پیوندد و گاهی ممکن است شخصی با مزاج گرم و تر تا سنین 8-75 سالگی هم پریود شده و برای او طبیعی محسوب شود.
البته در بحث قاعدگی باید عوامل ژنتیکی و نژادی، و عوامل محیطی چون اقلیم را نیز در نظر گرفت. برای مثال در اقلیم‌های گرم و شرجی که رطوبت و گرما بیشتر است، هم در سنین پایین‌تر قاعدگی آغاز می‌شود و هم یائسگی دیرتر اتفاق می‌افتد.
در مناطق کوهستانی با اقلیم سرد و خشک، معمولاً قاعدگی در سنین بالاتر شروع‌شده و یائسگی نیز زودتر رخ می‌دهد که شاید به این دلیل باشد که به علت سرمای هوا، افراد نیاز دارند تا قوای بدنی‌شان بیشتر حفظ شود چون به‌هرحال خونریزی ماهانه، تا حدی قوای فرد را تحلیل می‌برد. افراد با مزاج گرم و تر معمولاً به دنبال دفع خون، دچار عارضه‌ای نمی‌شوند و حتی به علت دفع مواد و خون زائد، حال بهتری هم پیدا می‌کنند اما افراد با مزاج سرد و خشک و یا خشک ممکن است براثر خونریزی دچار ضعف شوند.
عوارض پیش و پس از قاعدگی در مزاج‌های مختلف
خون، گرم و تر است و با خروج خون از بدن، مقداری گرمی و تری از بدن کم می‌شود و بدن به نسبت رو به سردی و خشکی می‌رود؛ بنابراین سرد و خشک‌ها زودتر و بیشتر از سایر مزاج‌ها دچار عوارض بعد از خونریزی می‌شوند. چون گرمی مهم‌تر از تری است و خروج گرمی از بدن باعث افزایش سردی در بدن می‌شود، بعد از سرد و خشک‌ها، سرد وترها ممکن است دچار عوارض خونریزی ماهانه شوند. اگرچه در صورت غلبه تری در بدن این افراد، کاهش‌تری براثر خونریزی ماهانه می‌تواند برای این افراد مفید باشد اما درهرحال، خونریزی و خروج گرما از بدن می‌تواند باعث ضعف و سردی سردمزاجان شود.
در رتبه بعدی (سوم) گرم و خشک‌ها هستند. عادت ماهانه در این افراد به علت خروج گرمای اضافه از بدن می‌تواند مفید باشد اما با خروج رطوبت از بدن این افراد، به علت خشکی مزاجشان ممکن است دچار برخی عوارض غلبه خشکی شوند.
گرم و ترها در جایگاه چهارم ازلحاظ بروز عوارض احتمالی پس از خونریزی قرار می‌گیرند. در این افراد خونریزی ماهانه نوعی درمان است چون باعث دفع گرمی و تری اضافه از بدنشان می‌شود. برخلاف سایر مزاج‌ها که بعد از خونریزی و عادت ماهانه به علت افزایش سردی و یا خشکی ممکن است دچار عوارضی شوند، گرم وترها بااینکه قبل از شروع عادت ماهانه و به علت انباشت مواد زائد در بدن دچار مشکل می‌شوند، با شروع عادت ماهانه و دفع مواد زائد، حال بهتری پیدا می‌کنند. بنابراین علائم سندرم پیش از قاعدگی (emordnys laurtsneM- erP یا SMP) در گرم و ترها و در کل، مزاج‌های تر، شایع‌تر است. ورم و پف‌کردگی، تجربه علائمی شبیه به بارداری، حتی خونریزی از لثه و خون‌دماغ، گرگرفتگی، تحریک‌پذیری و عصبانیت ازجمله این علائم می‌باشند.
با همین استدلال، در سرد و خشک‌ها قبل از شروع قاعدگی به علت غلبه گرمی و تری ناشی از تجمع خون و کاهش علائم سردی و خشکی، این افراد ممکن است حال بهتری نیز پیدا کنند.
در جایگاه دوم ازنظر شدت SMP، سرد و ترها قرار دارند که به علت بروز علائم غلبه رطوبت و املا در بدن می‌باشد. گرم و خشک‌ها و سپس سرد و خشک‌ها کمتر دچار عوارض سندرم پیش از قاعدگی می‌شوند.
بنابراین می‌توان شدت‌های متفاوت عوارض پیش و پس از قاعدگی در افراد مختلف را به تفاوت‌های مزاجی آن‌ها ربط داد.
باید توجه داشت که موارد فوق در افراد بدون سو مزاج یا غلبه اخلاط صدق می‌کند. در صورت وجود غلبه اخلاط و یا سو مزاج‌ها ممکن است افراد علائم شدیدتری را تجربه کنند. به‌طور مثال شخصی که دچار سو مزاج سردی و خشکی است پس از قاعدگی مشکلات شدیدتری را نسبت به شخصی که مزاج سرد و خشک در حالت تعادلی دارد تجربه می‌کند و یا برعکس، شخصی که دچار غلبه گرمی و تری و املا باشد، سندرم پیش از قاعدگی بسیار شدیدتری را تجربه خواهد کرد.
بیشتربخوانید:
سرطان دهانه رحم؛ این ۵ علامت را جدی بگیرید
قاعدگی‌های غیرطبیعی
در ادامه به‌طور خلاصه به برخی از اختلالات شایع قاعدگی اشاره می‌کنیم.
خونریزی‌های شدید قاعدگی
افزایش خونریزی رحمی (هایپر منورِ، پلی منورِ، منوراژی) می‌تواند به‌صورت خروج حجم زیادی از خون بوده، یا با افزایش روزهای خونریزی قاعدگی با یا بدون حجم خونریزی زیاد همراه باشد، و یا ممکن است دفعات خونریزی ماهانه به بیش از یک‌بار در ماه افزایش‌یافته باشد.
اگر میزان خونریزی ماهانه را 05 یا 06 سی‌سی در نظر بگیریم، این افراد ممکن است بیش از 001 سی‌سی خون دفع کنند. در طب سنتی ایرانی به این نوع خونریزی‌های غیرطبیعی، "افراط طمع" گفته می‌شود. در زنان با مزاج گرم و تر به‌این‌علت که مستعد غلبه خلط دَم (خون) هستند احتمال افراط طمع بیشتر از سایر مزاج‌هاست. یکی از راه‌های دفع دم اضافه در بدن زنان، عادات ماهانه است و چون قوه مدبره تلاش می‌کند تا حتی‌المقدور از راه‌های طبیعی، مواد زائد بدن را دفع کند، خونریزی‌های ماهانه در این افراد شدت پیدا می‌کند.
در مردان با مزاج گرم و تر و غلبه دم که عادت ماهانه رخ نمی‌دهد امکان افزایش فشارخون، بروز جوش و دمل‌های خونی، خون‌دماغ و سکته وجود دارد و به همین علت نیاز مردان مستعد غلبه خلط دم به حجامت و قصد خون نسبت به زنانی که در سن باروری هستند بیشتر است.
بعد از زنان با مزاج گرم و تر، زنان با مزاج سرد و تر بیشتر در معرض ابتلا به خونریزی‌های شدید در دوران قاعدگی هستند. دلیل این است که امکان دچار شدن ترمزاجان به املاء و پرشدگی بدن از مواد زائد بیشتر از سایرین است، با این تفاوت که رطوبت بدن افراد گرم و تر از جنس دَم یا خون و رطوبت سرد و ترها از جنس بلغم است اما نکته اینجاست که گاهی طی برخی فرایندها در بدن بلغم می‌تواند به دَم تبدیل شود. بنابراین سرد و ترها هم می‌توانند دچار غلبه دم و به دنبال آن افزایش غیرطبیعی خونریزی‌های ماهانه شوند.در سرد و ترها گاهی علت افزایش خونریزی، سستی بافت رحم و آندومتر است که زود دچار ریزش شده و ممکن است باعث بروز خونریزی‌های شدید شود.
اگر شخصی با مزاج گرم و خشک دچار خونریزی‌های شدید و غیرطبیعی شود، علت آن می‌تواند افزایش حرارت در بدن باشد. افزایش حرارت زیاد توأم با خشکی می‌تواند باعث شکنندگی عروق و بافت رحم شود و این شکنندگی خونریزی دهنده است. همچنین در افراد گرم و خشک احتمال بیشتری برای غلبه صفرا نیز وجود دارد. وظیفه صفرا نفود به مجاری و مویرگ‌های ریز است و با سوزانندگی و گزندگی خود می‌تواند باعث بروز خونریزی شود.
در افراد سرد و خشک نیز امکان بروز خونریزی‌های شدید وجود دارد اما احتمال آن از سایر مزاج‌ها کمتر است چراکه سردی و خشکی مساوی با جمع شدگی، قبض، صلابت، سفتی و کم‌خونی است و همه این‌ها باعث می‌شود تا بافت آندومتری رحم ریزش پیدا نکند، بنابراین خونریزی یا اتفاق نمی‌افتد و یا خیلی کم اتفاق می‌افتد. اما اگر شخصی با مزاج سرد و خشک دچار خونریزی‌های شدید شود ممکن است علت آن فیبروم های رحمی ناشی از تجمع سودا (که سرد و خشک است) باشد.
کاهش یا عدم خونریزی ماهانه
الیگومنوره یا هیپومنوره از دیگر اختلالات قاعدگی در سنین باروری هستند. در این شرایط یا فواصل قاعدگی افزایش می‌یابد به‌طور مثال شخص سه یا چهار ماه یک‌بار دچار خونریزی می‌شود و یا فرد خونریزی ماهانه دارد ولی به‌صورت غیرطبیعی، خونریزی سبکی را تجربه می‌کند.
اگر میزان خونریزی ماهانه را 05 یا 06 سی‌سی در نظر بگیریم این افراد ممکن است به فرض 02 سی‌سی خون دفع کنند. ممکن است شخصی هر دو این شرایط را تجربه کند به این معنی که فواصل قاعدگی طولانی‌تر از حد معمول همراه با خونریزی‌های بسیار سبک برای یک یا دو روز به‌صورت لکه بینی داشته باشد.
آمنوره نیز یکی از اختلالات قاعدگی در زنان می‌باشد که به معنی عدم خونریزی ماهانه در خانم‌های سن باروری است.
در طب سنتی ایرانی به این حالات "حَبس طمع" گفته می‌شود.
بر اساس دسته‌بندی مزاجی، کم‌ترین میزان خونریزی را سرد و خشک‌ها تجربه می‌کنند و هرچه سردی و خشکی رحم بیشتر باشد و یا شخص دچار سو مزاج سرد و خشک شود، خونریزی‌های ماهانه کمتر و کمتر و فاصله بین دو عادت ماهانه بیشتر و بیشتر می‌شود. حتی در برخی افراد ممکن است شخص تنها در طول سال یک یا دو بار دچار خونریزی شود. احتمال بروز این شرایط در سرد و خشک‌ها بیشتر است چراکه این دسته از افراد به سو مزاج سرد و خشک حساس‌تر هستند.
بعد از سرد و خشک‌ها، سرد و ترها مستعد کاهش خونریزی ماهانه هستند که علت آن نیز سردی بدن است، بنابراین قوه مدبرِ برای جلوگیری از ضعف ناشی از خونریزی ممکن است اجازه خونریزی را ندهد.
در جایگاه سوم، گرم و خشک‌ها نیز ممکن است دچار کاهش خونریزی ماهانه شوند. دلیل آن نیز این است که خشکی می‌تواند باعث صلابت و سفتی رحم شده و مانع خونریزی شود.
در جایگاه چهارم، گرم و ترها قرار می‌گیرند که معمولاً، همان‌طور که قبل‌تر توضیح داده شد، مستعد خونریزی‌های شدید هستند و کمتر ممکن است دچار کاهش خونریزی شوند.
فیبروم های رحمی
فیبروم به تومورهای خوش‌خیم یا غیر سرطانی گفته می‌شود که غالباً در سنین باروری در رحم ظاهر می‌شوند. فیبروم های رحمی همچنین بانام‌های لیومیوما (amoymoiel) یا میوما (amoym) شناخته می‌شوند.
فیبروم می‌تواند گاهی آن‌قدر کوچک باشد که با چشم دیده نشود، اما در برخی موارد نیز به‌صورت توده‌هایی درمی‌آید که باعث بزرگ شدن رحم می‌شود. فیبروم ها ممکن است در دیواره عضله رحمی، داخل حفره رحم و یا به‌طرف خارج از رحم رشد کنند.
فیبروم ها در سرد و خشک‌ها و سپس سرد و ترها شایع‌ترند. علت آن این است که در افراد با مزاج سرد خون‌رسانی کمتر و رسوب دهندگی بیشتر است بنابراین احتمال تشکیل توده در این افراد بیشتر است.
فیبروم ها می‌توانند باعث افزایش خونریزی‌های ماهانه شوند و در سرد و خشک‌ها که به‌طورمعمول کم‌خون‌تر از سایر مزاج‌ها هستند باعثت تشدید کم‌خونی و متعاقباً ضعف ناشی از خونریزی شدید شوند.
البته گاهی نیز ممکن است شخص دچار فیبروم شود اما خونریزی نیز نداشته باشد.
