دكتر محمدحسین صالحی سورمقی؛ دکترای فارماکوگنوزی
برگ حنا توسط كارگران ماهر از مزارع به صورت دستی جمع‌آوری می‌شود. این برگ‌ها بر اساس كیفیت طبقه‌بندی و مرتب شده، توسط ماشین‌آلات و به طور كاملاً اتوماتیك خشك و در نهایت پودر و با دقت بسته‌بندی و مهر و موم می‌شوند. گاهی، یكی دو برگ تازه نیز داخل بسته‌ها انداخته می‌شود. رنگدانه‌های موجود در پودر حنا به محض افزودن چند قطره مایع مثل آب و یا آب لیمو فعال شده و از خود رنگ می‌دهند. با قرار دادن حنا بر روی موها و یا پوست، پس از مدتی قسمت به طور طبیعی رنگ می‌شود. این رنگ در مقایسه با سایر رنگ‌های طبیعی، ماندگاری بیشتری دارد و دارای خواص بی‌شماری است.
اگر می‌خواهید موهای سالم و زیبایی داشته باشید، یكی از روش‌های امن دستیابی به آن، استفاده از حنا است. در پاكستان، ایران، یمن، مراكش، هند، خاورمیانه، جنوب شرق آسیا و شمال آفریقا، از زمان‌های دور، مردم از حنا استفاده می‌كردند و در مناطق گرم آب و هوایی، با قرار دادن حنا بر روی دست و پاها سعی می‌كردند، آنها را خنك كنند. در برخی از فرهنگ‌ها نیز در جهیزیه عروس حتماً حنا وجود داشت و شب قبل از عروسی، دستان عروس و گاهی داما د را با حنا طراحی می‌كردند. در برخی آیین‌های مذهبی نیز از حنا استفاده می‌شود.
حنا علاوه بر زیبا كردن رنگ مو به عنوان یك گیاه درمانی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و مو را تقویت می‌كند. همچنین ضدقارچ است، شوره سر را كاهش می‌دهد، خشكی پوست را برطرف می‌كند و موجب درخشش و سلامت موها می‌شود. رنگ حنا مانند رنگ‌های شیمیایی نیست و تقریباً موها را قرمز رنگ می‌كند و با آن نمی‌توان موها را روشن كرد. رنگ آن بر روی موها به رنگ موها بستگی دارد؛ مثلاً اگر حنا را روی موهای سفید قرار دهید، نارنجی خواهد شد و روی موهای مشكی وقهوه‌ای، كمی تن قرمزی ایجاد خواهد كرد. قرار دادن حنا روی موهای بلوند موها را قرمز خواهد كرد. استفاده از حنا به عنوان رنگ مو، علاوه بر كاهش هزینه بسیار ایمن است و در مقایسه با رنگ موهای شیمیایی بی‌ضرر خواهد بود.
ویژگی‌های حنا
در محیط اسپری به رنگ مطلوب خواهد رسید. در محیط گرم و مرطوب رنگدانه‌ها شروع به فعالیت می‌كنند. برای رنگ گرفتن نیاز به زمان دارد. ماندگاری طولانی مدت دارد؛ بنابراین در هنگام استفاده از حنا حتماً دستكش بپوشید، زیرا لكه آن بر روی لباس و یا پرده حمام به سختی پاك خواهد شد. بیش از هزاران سال زنان مصری در سه ماه سوم بارداری شكم خود را با حنا طراحی می‌كردند. آنان معتقد بودند كه با اینكار زایمانی ایمن خواهند داشت و نوزاد سالم و شادی به دنیا خواهند آورد.
طول عمر و ماندگاری حنا بر روی پوست و مو به نوع و شیوه زندگی افراد بستگی دارد؛ مثلاً اگر شغل شما به گونه‌ای است كه دائم در استخرهای شنا، سونا و یا حمام هستید، ماندگاری آن كمتر خواهد بود و در مدت زمان كوتاهی از روی بدن محو خواهد شد. به عنوان یك قاعده كلی می‌توان گفت طرح‌های حنا بر روی صورت و گردن، ظرف مدت یك هفته از بین می‌روند؛ زیرا اپیدرم در این مناطق نازك‌تر است. طرح‌های حنا بر روی بازوها بیش از دو هفته دوام خواهند داشت؛ زیرا پوست این مناطق تیره است و كمتر در معرض شستشو قرار دارد. زمانی كه به طور طبیعی سلول‌های مرده پوست از بین می‌روند، حنا نیز از روی پوست محو خواهد شد.
حنا، خاصیت ضدمیكروبی دارد و مانع از دست رفتن آب بدن می‌شود. همچنین سفت‌‌كننده پوست است و به درمان مشكلات پوستی كمك می‌كند. از نازك شدن موها نیز پیشگیری كرده و برای درمان آرتروز و جذام مفید است. امروزه در تهیه بسیاری از رنگ موها و شامپوها و محصولات پوستی و رنگ‌های خالكوبی و مرطوب‌كننده‌ها از حنا استفاده می‌شود.
علاوه بر خواص درمانی از 2100 سال قبل از میلاد، از حنا برای تزئین و طراحی بدن استفاده می‌كردند. در عصر مغول برای تزئین بدن شاهان و ملكه‌ها، از حنا استفاده می‌شد. حنا خاصیت خنك‌كنندگی دارد و عاری از هر نوع ماده شیمیایی است. از جوشانده برگ‌های حنا برای رفع پیله‌دندان استفاده می‌شود، كافی است آن را در دهان قرقره كنید. این گیاه برای درمان بیماری‌های سر، چشم و دهان مفید است و تركیب آن با برگ گردو، سردرد را درمان می‌كند. در هند و چین از برگ‌های حنا، برای درمان یرقان استفاده می‌شود.
جوشانده ریشه آن مدر و برای نرم كردن سینه و برونشیت بسیار مفید است. جوش، كورك و جای زخم‌های كهنه را به راحتی می‌توان با حنا درمان كرد و گاهی برای خشونت صدا تجویز می‌شود. ریشه خشك‌شده حنا می‌تواند ناراحتی‌های چشمی را برطرف كند. در اندونزی از برگ‌های له‌شده آن برای درمان عفونت ناخن‌ها استفاده می‌شود و برای رفع خارش پوست نیز مفید خواهد بود. در فیلیپین، هم روغن و هم پودر آن برای التیام زخم و رفع خونمردگی به كار می‌رود. برخی معتقدند كه دم كرده برگ حنا، اضافه وزن را كاهش می‌دهد و تركیب آن با روغن زیتون و مالیدن آن روی موها، موجب رشد مجدد موهای ریخته می‌شود.
جوشانده برگ حنا به بهبود بیماری طحال، سنگ كلیه، مثانه و سختی ادرار كمك می‌كند و رشد ناخن‌ها را افزایش می‌دهد. درختچه این گیاه گرمسیری در مراكش، مصر، تونس، آسیا، هند و ایران می‌روید و معمولاً سالانه می‌توان 2 الی 3 مرتبه از آن برداشت كرد. حنا آرام‌بخش و خواب‌آور عمیق است و از تركیبات آن در داروها استفاده می‌شود.
