به قلم : ساناز حشمتی‌پور
تحریریه زندگی آنلاین : تصمیم‌گیری در هر شرایط و در هر مساله‌ای می‌تواند آینده ما و مسیر رسیدن به اهداف‌مان را تغییر دهد. به گفته پزوهشگران کسانی که هوش هیجانی بالاتری دارند، از قدرت تصمیم‌گیری بهتری برخوردارند. مهارت تصمیم‌گیری نیز مانند سایر مهارت‌ها نیاز به آموزش و تمرین دارد و وظیفه ما است که به عنوان والدین به بچه‌ها بیاموزیم که چطور درست تصمیم بگیرند و چطور به تصمیم‌شان عمل کنند. پیامد درست تصمیم نگرفتن می‌تواند اضطراب، نگرانی و احساس سرخوردگی را در افراد افزایش دهد. تصمیم‌گیری به اهمیت مسئله بستگی دارد، یعنی هر چقدر مسئله‌ای حساس‌تر و غیرقابل تغییر‌تر باشد، تصمیم‌گیری در مورد آن سخت‌تر میشود.
همانطور که در بالا گفته شد، تصمیم‌گیری مسیر رسیدن به اهداف را تغیر خواهد داد. پس باید به عنوان یک مهارت به کودکان‌مان مشورت و در نهایت تصمیم‌گیری را بیاموزیم، البته آموزش این مهارت باید با توجه به سن کودکان و از سنین خردسالی و با تصمیمات کوچک شروع شود.
هیچ‌گاه به جای کودک‌تان تصمیم نگیرید
یادتان باشد در مسیر تصمیم‌گیری به کودک آموزش دهید و با او مشورت نمایید و کودک را آگاه کنید، اما همواره اجازه دهید او خودش تصمیم بگیرد. تصمیم‌گیری‌های کوچک در زندگی به او کمک می‌کنند تا در تصمیمات بزرگ آینده‌اش موفق‌تر عمل کند.
به کودکان‌تان بیاموزید هر تصمیمی پیامد مخصوص به خودش را دارد. به او فرصت آزمون و خطا بدهید، ولی او باید بداند که هر تصمیمی می‌گیرد، باید پای آن بایستد و مدام نمی‌تواند تصمیمش را تغییر دهد، البته نباید در آموزش این مهارت سخت‌گیری کرد، سخت‌گیری بی‌مورد نه تنها این مهارت را در کودکان تقویت نمی‌کند، بلکه زمینه اضطراب را در آنها افزایش می‌دهد.
به آنها کمک کنید تا تصمیمات‌شان را اولویت‌بندی کنند
پس از آنکه در مورد همه چیز خوب فکر کردند و از بزرگ‌ترها مشورت گرفتند، نوبت به تصمیم‌گیری میشود. به بچه‌ها بیاموزیم که گاهی تصمیم‌گیری‌ها بر روی آینده و سرنوشت‌شان تاثیر دارد. با طرح قصه می‌توان این موضوع و همچنین آینده‌نگری را به فرزندان آموخت. بچه‌ها باید بدانند گاهی تصمیمات خیلی بزرگ‌تر و مهم‌تر در زندگی ما وجود دارند.
پس باید دقیق بدون احساس و هیجان تصمیم بگیریم و یادمان باشد با بزرگ‌ترها مشورت کنیم، ولی تصمیم نهایی را زیر نظر پدر و مادر خودمان بگیریم.
بچه ها باید بدانند کم‌کم هر روز بزرگ‌تر می‌شوند و باید از تصمیمات کوچک شروع کنند تا در آینده در تصمیم‌گیری به مشکل نخورند.
یادآوری کنیم
بعضی فرصت‌ها با تصمیم‌گیری به دست می‌آیند و شاید دیگر تکرار نشوند، مثل یک انتخاب.
* ما باید خوب فکر کنیم و فکرمان را برای مادر و پدر، برای مشورت و کمک کردن بگوییم و تا جایی که ممکن است خوب فکر کنیم که نیازی نباشد تصمیم خودمان را عوض می‌کنیم، ولی اگر در نیمه کار دیدیم که ممکن است تصمیم ما آسیبی به ما وارد کند، با فکر کردن دقیق‌تر تصمیم بهتر و جدیدتری بگیریم.
یک مثال برای تصمیم‌گیری
شما امروز به خودتان قول می‌دهید که درس‌هایتان را با برنامه بخوانید. سپس باید برنامه‌ریزی و وقت‌شناسی داشته باشید.
همیشه یادمان باشد
قبل از تصمیم‌گیری فکر و مشورت داشته باشیم و بعد به تصمیم خودمان عمل کنیم. برای این آموزش باید خود در مورد این مهارت آگاهی و آموزش لازم را داشته باشیم.
تصمیم‌گیری‌ها انواع مختلفی دارند
تصمیم از روی احساسات
به تصمیمی گفته میشود که برخواسته از روی احساس و عواطف است و مسلما پشیمانی و ندامت به همراه خواهد داشت. در این نوع تصمیم‌گیری، دلسوزی، مهربانی و عواطف بر عقلانیت غالب هستند.
تصمیم با منطق
همانطور که از اسم این تصمیم مشخص است، این تصمیم با فکر و درایت گرفته شده، عواطف در آن نقش ندارد که عموما با خطا و پشیمانی همراه نیست، بر اساس دانش و اطلاعات گرفته میشود و بهترین نوع تصمیم‌گیری محسوب میشود.
تصمیم از روی اجبار
به تصمیمی اطلاق میشود که فرد بین چند تصمیم مجبور است یکی را انتخاب کند، مانند فردی که مجبور است از بین سه شغل پیشنهادی، یکی را برگزیند.
تصمیم‌گیری هیجانی
به تصمیماتی گفته میشود که بر اساس یک تکانه هیجانی مانند خشم و ترس یا غیره و در لحظه گرفته میشود و در نهایت این تصمیم چون بر اساس منطق و عقل نبوده، با پشیمانی همراه است و تصمیم درستی نخواهد بود.
تصمیم‌گیری مطیعانه
در این نوع تصمیم‌گیری فرد اعتماد به نفس کافی را ندارد و معمولا افرادی هستند که از کودکی نه تنها به آنها تصمیم‌گیری آموزش داده نشده، بلکه اجازه تصمیم‌گیری هم نداشته‌اند و همواره والدین برای آنها تصمیم گرفته‌اند. این افراد از پیامد انتخاب‌شان شانه خالی می‌کنند و تصمیم‌شان را بر عهده دیگران می‌گذارند.
مراحل تصمیم‌گیری
شناخت و تفکر در مورد مساله
برای تصمیم‌گیری باید ابتدا فرد با مساله آشنایی پیدا کند و به طور دقیق و واضح بداند قرار است در مورد چه چیزی تصمیم‌گیری کند.
شناخت تصمیم‌های مناسب در رابطه با مساله
فرد باید بتواند چند تصمیم در مورد موضوع مورد تصمیم را در نظر بگیرد.
ارزیابی و مشورت با افراد آگاه
در تصمیم‌گیری باید از افرادی که اطلاعات دارند و می‌توانند مارا یاری کنند، کمک جست. یادمان باشد همانطور که مشورت با افراد آگاه مسیر ما را هموارتر می‌کند، مشورت با افرادی که در مورد تصمیم ما اطلاعات یا علمی ندارند، ما را گمراه می‌‌نماید. پس انتخاب افراد برای مشورت بسیار مهم است.
انتخاب و تصمیم نهایی
در این مرحله فرد باید به درک و ارزیابی و علم درست رسیده باشد و با توجه به علایق و اهداف خود بهترین تصمیم را بگیرد.
