تحريريه زندگی آنلاین
الگوي پنج مرحله‌اي براي تغييرات يك عادت نشان مي‌دهد كه تغيير نهايي عموماً از طريق اين پنج مرحله كليدي اتفاق مي‌افتد، از مرحله پيش از تفكر تا مرحله عمل. براي ثابت قدم بودن در اين راه بايد بتوانيم خوب متمركز شويم؛ به‌طوري كه آن تغيير يك بخش دائم و جاري از زندگي ما شود.
فقط 20درصد از مردم كه بايد رفتار و عادت ناسالم خود را تغيير دهند، به‌طور واقعي خود را آماده اين تغيير مي‌كنند؛ به همين احتمال موفقيت آنها كاهش مي‌يابد. به جزئيات اين مراحل توجه كنيد.
مرحله پيش از تفكر
افراد در اين مرحله آرزوي تغيير دارند، اما براي آينده هيچ برنامه‌اي ندارند. شايد به‌طور كامل از منافع و مزاياي اين تغييرات آگاه نيستند يا اينكه تلاش‌‌هاي قبلي‌شان نتيجه‌اي نداشته و حالا انرژي كافي براي اين‌كار را ندارند آنها تخمين مي‌زنند كه با اين تغييرات چه سودي عايد‌شان مي‌شود، اما هنوز هم روي هدف‌شان متمركز نيستند. وقتي كه در مرحله پيش از تفكر و تأمل هستيد، معمولاً از پزشك‌تان، از دوستان، از خانواده و همسرتان اين جمله را بارها و بارها مي‌شنويد كه «بايد حتماً تغيير كني» اما شما به طور جدي كاري را انجام نمي‌دهيد؛ زيرا به نظرتان مي‌رسد كه كار بسيار سختي است وقتي كه كسي راجع به آن با شما حرف مي‌زند، مثلاً مي‌گوييد كه بايد سيگار كشيدن را ترك كني، به هر نحوي كه شده مي‌خواهيد او را خاموش و موضوع بحث را عوض مي‌كنيد. معمولا جهش از مرحله پيش از تفكر به مرحله تفكر با يك اتفاق بزرگ و اساسي در زندگي همراه است و تولد يك فرزند، مرگ كسي كه عاشقش بوديد و . . . و اين اتفاق بزرگ به شما انگيزه مي‌دهد با به تغييرات از زاويه‌اي ديگر نگاه كنيد.
تفكر و تأمل
افراد در اين مرحله در مورد تغييرات فكر مي‌كنند اما هنوز هم نمي‌دانند كه چگونه بايد شروع كنند. آنها مي‌گويند كه در شش ماه آينده فلان رفتار را تغيير مي‌دهند و نسبت به آن ديد بازي دارند. آنها انگيزه‌هاي دروني براي تغيير رفتار را مي‌شناسند و در مورد اطلاعات جديد بسته فكر نمي‌كنند. اطلاعات مورد نيازشان را جمع‌آوري مي‌كنند، با انگيزه‌هاي اصلي‌شان ارتباط برقرار مي‌كنند، نقطه نظرات جديد را بيان مي‌كنند، از ديگران در مورد تجربيات‌شان سوال مي‌كنند و آگاهي خود را افزايش مي‌دهند. اين فرايندهاي مكاشفه‌اي مي‌تواند به ايجاد تغيير كمك كند و قدمي اصلي براي حركت به سمت جلو محسوب شود. هم هيجان زده‌ايد از اينكه همه چيز چطور مي‌شود و چه تغييراتي به وجود مي‌آيد و هم نگران هستيد از اينكه چه موانعي ممكن است سد راه‌تان شود. vاگر به شدت نياز به تغيير را احساس مي‌كنيد، اما هنوز هم دور خود حصار كشيد‌ه‌ايد؛ در مرحله تفكر هستيد. وقتي كه كسي راجع به موضوع مربوط به شما حرف مي‌زند، گوش‌هاي‌تان را تيز مي‌كنيد. شما مي‌خواهيد اعتماد به نفس كافي به دست آوريد تا تغييرات را جلوي چشمان خود تجسم كنيد. و بيشتر درك كنيد كه تلاش براي تغيير چه ارزشي خواهد داشت. حركت از مرحله تفكر به مرحله آمادگي يك جهش فوق‌العاده‌اي براي بهتر زندگي كردن است بايد تلاش كنيد كه حمايت بيشتر اطرافيان خود را جلب و احساس اطمينان بيشتري كنيد.
آمادگي
فرد در اين مرحله خود را آماده مي‌كند تا كاري انجام دهد. اين مرحله، مرحله تصميم‌گيري با اطمينان بيشتر است. شما برنامه‌ريزي مي‌كنيد و قدم‌هاي كوچك را برمي‌داريد، اما هنوز هم بايد كارهايي انجام دهيد تا به يك هدف معنادار برسيد. مرحله آماده‌سازي يعني مرحله ساختن اعتماد به نفس و اطمينان و مقابله با موانع و ضعيف كردن آنها. به شما خود را آماده مي‌كنيد. تا با تغييرات مختلف روبه‌رو شويد. يك روز خاص با برنامه تغييرتان را شروع مي‌كنيد و براي رسيدن به اين تغيير دلخواه بهتر است كه حتماً دوستان و نزديكان شما را حمايت كنند لازم است كه به امورتان كمي نظم بدهيد. مثلا يك تقويم داشته باشيد، تاريخ شروع تغيير را ثبت كنيد و هر كار مهم ديگري كه قرار است انجام دهيد را در آن بنويسيد.
شما در مرحله آماده‌سازي و به‌طور فعال در حال جمع‌آوري اطلاعات و حمايت ديگران هستيد تا نخستين گام‌ها را برداريد و با انگيزه‌تريد تا مهارت‌هاي بيشتري را ياد بگيريد. سعي مي‌كنيد در برنامه‌ها و فعاليت‌هايي شركت كنيد كه شما را به سمت جلو سوق مي‌دهند.
حركت از مرحله آماده‌سازي به مرحله عمل، يعني حركت شفاف و مشخص هميشه نخستين قدم مهم‌ترين قدم است.
نگهداشت و تداوم
افراد در اين مرحله در حالت عمل مي‌مانند و اين اتفاق تا شش ماه ادامه دارد؛ يعني اينكه به‌طور موفقيت‌آميزي از آن عادت بد دوري و با موانع مقابله مي‌كنند؛ موانعي كه دوباره آنها را به سمت آن عادت بد سوق مي‌دهد. با تمرين و تلاش آنها به اعتماد به نفش و اطمينان بيشتري مي‌رسند و ظرفيت‌شان افزايش مي‌يابد. رفتارهاي جديد آنها كم‌كم يك بخش لاينفك از زندگي‌شان مي‌شود و احتمال فروپاشي آنها و برگشتن به عادات ناسالم قبلي بسيار كمتر مي‌شود.
در اين مرحله، چيزهاي زياد مي‌توانند آنها را تحريك كنند، مثل استرس، بحران‌ها، عدم همدردي و دلسوزي اطرافيان، خستگي، از دست دادن حمايت عاطفي و روحي اطرافيان. اتفاق‌هاي اصلي زندگي مثل تغيير شغل، شكست‌هاي عشقي، تغيير محل زندگي، تولد و مرگ در خانواده نيز از عوامل تحريك كننده فروپاشي رفتار جديد در فرد است. وقتي كه به اندازه كافي مرحله عمل را پشت سر مي‌گذاريد، اين سوال هنوز هم وجود دارد كه آيا دوباره به گذشته برمي‌گرديد يا نه؟ تنها اشتباه بزرگي كه احتمال دارد از شما سر بزند اين است كه توانايي خود را براي تغيير كردن كنار بگذاريد.
دست‌كم در شش ماه گذشته، به‌طور پيوسته و مداوم تلاش كرده‌ايد تا به تغيير دلخواه‌تان برسيد. حالا ديگر اين تغيير بخش عادي زندگي‌تان شده است.
حركت از مرحله نگهداشت به پايان با گسترش برخي مهارت‌ها صورت مي‌گيرد. اين مرحله معمولاً تا دو سال طول مي‌كشد به زودي به جايي مي‌رسد كه قبلاً تصورش را هم نمي‌كرديد.
مرحله پايان
افراد در مرحله نگهداشت رفتار سالم خود را تا دو سال نگه مي‌دارند و بعد از آن وارد مرحله پايان مي‌شوند. در اين مرحله آن رفتار نامناسب كاملاً تغيير مي‌كند. افراد در اين مرحله تلاش مي‌كنند به آرزوهاي بزرگ‌تر خود برسند و اهداف‌شان را گسترده‌‌تر كنند و موفقيت بيشتري به دست آورند. گاه حتي با وجود ورود در اين مرحله باز هم ممكن است فرد به مرحله قبل برگردد و بايد احساس درست و واضحي از جايگاهي كه هستيد، داشته باشيد. دو سال زمان كافي براي تغيير يك رفتار يا عادت است يعني اينكه شما به اندازه كافي با رفتار جديد سازگار شده‌ايد و ياد گرفته‌ايد كه چگونه با روش‌هاي جديد زندگي كنيد. شما بزرگ‌ترين تصميم زندگي‌تان را گرفته‌ايد، يعني آنقدر مهارت به دست آورده‌ايد كه تصميم خود را عملي سازيد و بايد به خاطر موفقيت خود جشن بگيريد. گاه با افرادي برخورد مي‌كنيم كه انتخابي اشتباه مي‌كنند، تصميم نادرست مي‌گيرند، واكنش‌هاي بدون فكر از خود بروز مي‌دهند يا اينكه براي رسيدن به هدف‌شان هيچ تلاشي نمي‌كنند. اين افراد آماده نيستند و نمي‌توانند به موفقيت برسند و به همين دليل به زندگي ناسالم خود ادامه مي‌دهند.
