زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر منصوره منصوری ،  متخصص ارولوژی

تحریریه زندگی آنلاین : بیماری بازگشت ادرار از مثانه به کلیه یا ریفلاکس ادراری در واقع پس زدن ادرار از مثانه به سمت حالب و کلیه ها است . بطور طبیعی جریان ادرار از کلیه به سمت حالب ها و سپس رو به پایین و ورود آن به مثانه است و جریان ادرار معکوس این مسیر،غیرعادی است.این بیماری معمولا در کودکان تشخیص داده میشود و مهمترین علامت  و عوارض آن عفونت ادراری است.

لایم بیماری بازگشت ادرار

 شایعترین علامت بیماران دچار بازگشت ادرار، عفونت ادراری است . عفونت ادراری معمولا با علایم زیر بروز میکند:

احساس فوریت ادراری قوی و پایدار

حس سوزش در طی ادرار کردن

تکرر ادرار با حجم کم ادرار

کدر شدن رنگ ادرار

تب

درد در پهلو یا زیر شکم

بیشتربخوانید:

هر چند علایم فوق در بالغین نشاندهنده عفونت ادراری است ولی معمولا در اطفال این علایم دیده نمیشوند. علایم عفونت ادراری در کودکان غیر اختصاصی است و بیشتر به صورت تب ، فقدان اشتها و بی قراری است. به تدریج که کودک مبتلا به بیماری  بازگشت ادرار بزرگ میشود در حالیکه بیماری وی تشخیص داده نشده و درمان نشده علایم زیر در وی دیده میشود:

شب ادراری

یبوست

افزایش فشارخون

دفع پروتئین در ادرار

بیماری ممکن است قبل از تولد و در طی سونوگرافی و با دیدن هیدرونفروز کلیه های جنین مورد شک قرار گرفته و پس از تولد نوزاد با عکسبرداری مثانه تشخیص داده شود.

علل بیماری بازگشت ادرار

 بازگشت ادرار اولیه:

در این حالت کودکی که متولد میشود با نقص در دریچه انتهای لوله حالب که بطور معمول از بازگشت ادرار از مثانه به حالب جلوگیری میکند ،متولد میشود . بعلت این نقص ، وقتی در مثانه در حین ادرار کردن ، فشار داخلی مثانه بالا میرود ادرار از مثانه به حالبها و کلیه پس میزند .شایعترین نوع بازگشت ادرار ، نوع اولیه است . به تدریج که کودک بزرگ میشود بعلت طویلتر و صاف تر شدن حالب ها ، عملکرد دریچه انتهای حالب هم بهتر میشود و ممکن است بازگشت ادرار خودبخود رفع شود یا تدریجا کمتر شود.

 بازگشت ادرار ثانویه:

علت این فرم از بیماری در واقع ناتوانی مثانه در تخلیه کامل ادراراست که خود میتواند بعلت انسداد در مسیر خروج ادرار از مثانه  یا نقص عصبی که باعث تضعیف عملکرد عضلانی مثانه شود و یا فشارمثانه را افزایش دهد.

عوامل خطرساز:

نژاد:

بچه های سفیدپوست بیش از سیاه پوستان مستعد بیماری بازگشت ادرار هستند.

جنس:

دختران بیش از پسران مستعد بازگشت ادرار ثانویه هستند ولی در نوع اولیه در پسران شایعتر است .

اختلال عملکرد مثانه ای – روده ای :

در این نوع اختلال کودک معمولا ادرارش و مدفوعش را نگه میدارد و دیر به دیر و ناکامل تخلیه میکند و مستعد عفونت ادرار مکرر میشود که میتواند همراه با بازگشت ادرار باشد.

سن:

احتمال بیماری در شیرخواران و کودکان تا سن دو سالگی نسبت به کودکان بزرگتر بیشتر است .

بیشتربخوانید:

5روش ساده برای پیشگیری و درمان سنگ کلیه

سابقه خانوادگی:

بازگشن ادرار اولیه در کودکانی که سابقه فامیلی دارند بیشتراست بویژه در کودکانی که والدین انها این بیماری را در کودکی داشته اند . همچنین وجود بیماری در برادر و خواهر ، استعداد بیماری را افزایش میدهد.

عوارض بیماری بازگشت ادرار:

 مهمترین نگرانی در این کودکان نکرانی از آسیب کلیوی است هر چه درجه بازگشت ادرار شدیدتر باشد شانس آسیب کلیوی بیشتر است.

اسکار کلیه:

عفونت های ادراری درمان نشده منجر با اسکار کلیوی میشوند که در واقع آسیب دایمی به بافت کلیه است. اسکارهای کلیوی منجر به فشار خون و نارسایی کلیوی میشوند.

فشار خون بالا:

آسیب به کلیه ها بعلت ناتوان شدن کلیه ها در دفع آب اضافه بدن و مواد زاید باعث افزایش فشار خون میشود.

نارسایی کلیوی:

ایجاد اسکار در کلیه منجر به اختلال در عملکرد کلیه بصورت نارسایی حاد یا مزمن کلیوی شود.

روش های تشخیصی بیماری ریفلاکس (بازگشت ادرار) :

 آزمایش ادرار:

 بررسی نمونه ادراری و کشت ادراربا هدف تشخیص عفونت ادراری انجام میشود.

سونوگرافی کلیه ها و مثانه :

 این بررسی تشخیصی به منظور تشخیص اختلالات ساختاری در کلیه و مثانه انجام میشود. در هر کودکی که با عفونت ادراری همراه با تب مراجعه میکند قدم بعدی انجام سونوگرافی است .در صورت وجود ورم در کلیه یا لوله حالب ، نیاز به تصویربرداری از مثانه با ماده حاجب وجود دارد.با توجه به بی ضرر بودن انجام این روش تشخیصی در دوران بارداری در صورتیکه ورم در کلیه و یا حالب در سونوگرافی دوران جنینی دیده شود، با توجه به شک به بیماری بازگشت ادرار، نیاز به بررسی تکمیلی پس از تولد وجود دارد.

تصویربرداری از مثانه :

 در این شیوه تصویربرداری از مثانه با اشعه ایکس در دو حالت انجام میگیرد. ابتدا مثانه با ماده حاجب از طریق سوند پر میشود سپس یکبار با مثانه پر و یکبار در شرایطی که بیمار ادرار میکند از مثانه تصویربرداری میشود. در صورت وجود بیماری بازگشت ادرار، ماده حاجب در حالب و یا کلیه بسته به شدت بیماری رویت میشود.

بیشتربخوانید:

گرما هوا خطر بروز این بیماری افزایش می‌دهد

دفع سنگ کلیه با نوشیدنی های خانگی

اسکن هسته ای:

 در اسکن هسته ای هدف اصلی بررسی عملکرد کلیه ها و اینکه ایا کلیه ها بعلت عفونت ادراری قبلی دچار اسکار و آسیب غیر قابل برگشت شده اند یا خیر.

 تعیین درجه شدت یا گرید ریفلاکس( بازگشت ادرار) :

 در خفیف ترین درجه ریفلاکس( گرید یک ) بازگشت ادرار فقط در حد حالب است و در شدیدترین  نوع آن (گرید پنج ) بازگشت ادرار تا کلیه ها پیش رفته است و باعث ورم شدید کلیه ها و حالب شده است.

شیوه های درمانی:

 انتخاب شیوه درمان بسته به شدت بیماری  و درجه ریفلاکس دارد. درمان به موقع عفونت ادراری و ممانعت از آسیب به کلیه ها در جلوگیری از عوارض بعدی بسیار مهم است.

درمان دارویی با آنتی بیوتیک:

 در مواردی که درجه ریفلاکس خفیف تا متوسط است درمان بصورت حمایتی و با مصرف آنتی بیوتیک در دز پیشگیرانه است. معمولا با افزایش سن و رشد کودک در درصد بالایی از بیماران  ریفلاکس خودبخود رفع میشود. این بیماران باید تا مادامی که آنتی بیوتیک مصرف میکنند تحت نظر پزشک باشند و با انجام ازمایش ادرار مکررو اسکن کلیه روند بهبود یا عدم بهبود آنان مورد مراقبت قرار گیرد.

اگر درجه ریفلاکس شدید باشد و یا در بیماری که درجه متوسط بیماری را دارد ولی علی رغم مصرف آنتی بیوتیک دچار عود مکرر عفونت ادراری میشود ، گزینه ترجیحی درمان جراحی است.

درمان جراحی:

 دردرمان جراحی هدف اصلی ترمیم دریچه بین حالب و مثانه است تا از بازگشت ادرار ممانعت شود.جراحی به دو شیوه جراحی باز و لاپاروسکپی قابل انجام است . هر دو شیوه با نتایج قابل قبول در ترمیم دریچه حالب به مثانه همراه بوده اند.

درمان جراحی اندوسکپی:

در این شیوه از طریق سیستوسکپی و به کمک سوزن مخصوص مواد حجم دهنده ویژه ای به نحوی در اطراف دریچه حالبی دچار ریفلاکس تزریق میشود که باعث استحکام دریچه و کاهش شدت ریفلاکس و رفع آن شود. نتایج درمان جراحی از درمان اندوسکوپی موفقیت آمیزتر بوده است ولی زمان بستری در بیمارستان در این شیوه کوتاهتربوده و نیاز به برش جراحی نیز وجود ندارد