زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر معصومه صابریان ؛ متخصص داخلی، فوق تخصص آنکولوژی و هماتولوژی ؛ عضو انجمن انکولوژی ایران و اروپا

تحریریه زندگی آنلاین : لوزالمعده عضوی است که در پشت معده قرار گرفته است و غده‌ای است که بخشی از آن درون‌ریز بوده و انسولین تولید می‌کند که موجب جذب قند خون در سلول‌ها می‌شود و بخش برون‌ریز آن آنزیم‌هایی را برای هضم چربی‌ها، پروتئین‌ها و هیدرات‌های کربن غذا تولید می ‌کند. این مواد در دوازدهه به غذای خارج شده از معده اضافه می شوند. با توجه به نقش‌های مهمی که لوزالمعده در هضم غذا و تولید انسولین ایفا می‌کند، سالم بودن آن و درست کار کردن این عضو برای ما حیاتی است.

اگر مبتلا به سرطان لوزالمعده (پانکراس) هستید یا به کسی که سرطان لوزالمعده دارد نزدیک هستید، دانستن اینکه چه چیزی باید انتظار داشته باشید می تواند به شما در مقابله کمک کند.سرطان های اولیه لوزالمعده اغلب هیچ علامت یا علائمی ایجاد نمی کنند. زمانی که علائم ایجاد می کنند، اغلب بسیار بزرگ شده اند یا در خارج از پانکراس پخش شده اند.

بیشتربخوانید:

کاربردهای سونوگرافی شکم در تشخیص و درمان

علائم سرطان لوزالمعده

داشتن یک یا چند مورد از علائم زیر به معنای ابتلا به سرطان لوزالمعده (پانکراس)  نیست. در واقع، بسیاری از این علائم بیشتر به دلیل سایر شرایط ایجاد می شوند. با این حال، اگر هر یک از این علائم را دارید، مهم است که آنها را توسط پزشک بررسی کنید تا در صورت نیاز بتوان علت را پیدا و درمان کرد.

1.زردی چشم و پوست

یرقان (زرد شدن چشم و پوست) یکی از علائم سرطان لوزالمعده است. اکثر افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده (و تقریباً همه افراد مبتلا به سرطان آمپولار) زردی را به عنوان یکی از اولین علائم خود خواهند داشت.

زردی در اثر تجمع بیلی روبین، ماده ای به رنگ زرد مایل به قهوه ای تیره در کبد ایجاد می شود. به طور معمول، کبد مایعی به نام صفرا آزاد می کند که حاوی بیلی روبین است. صفرا از طریق مجرای صفراوی مشترک وارد روده می شود، جایی که به تجزیه چربی ها کمک می کند. هنگامی که مجرای صفراوی مشترک مسدود می شود، صفرا نمی تواند به روده ها برسد و میزان بیلی روبین در بدن جمع می شود.

سرطان هایی که از سر لوزالمعده شروع می شوند نزدیک مجرای صفراوی مشترک هستند. این سرطان‌ها می‌توانند روی مجرا فشار آورده و در حالی که هنوز نسبتاً کوچک هستند باعث زردی شوند، که گاهی اوقات می‌تواند منجر به یافتن این تومورها در مراحل اولیه شود. اما سرطان هایی که از بدنه یا دم لوزالمعده شروع می شوند، تا زمانی که از طریق پانکراس پخش نشوند، روی مجرا فشار نمی آورند. در این زمان، سرطان اغلب فراتر از پانکراس گسترش یافته است.

وقتی سرطان پانکراس گسترش می یابد، اغلب به کبد می رود. این نیز می تواند باعث زردی شود.

بیشتربخوانید:

کشف جدیدترین علائم سرطان لوزالمعده

علائم دیگری از یرقان و همچنین زردی چشم و پوست وجود دارد:

ادرار تیره:

گاهی اوقات، اولین علامت زردی، ادرار تیره‌تر است. با افزایش سطح بیلی روبین در خون، رنگ ادرار قهوه ای می شود.

مدفوع روشن یا چرب:

بیلی روبین به طور معمول به رنگ قهوه ای مدفوع کمک می کند. اگر مجرای صفراوی مسدود باشد، مدفوع ممکن است به رنگ روشن یا خاکستری باشد. همچنین، اگر آنزیم‌های صفرا و لوزالمعده نتوانند به روده‌ها برسند تا به تجزیه چربی‌ها کمک کنند، مدفوع می‌تواند چرب شود.

خارش پوست:

هنگامی که بیلی روبین در پوست جمع می شود، ممکن است شروع به خارش و همچنین زرد شدن کند.سرطان پانکراس شایع ترین علت زردی نیست. علل دیگر مانند سنگ کیسه صفرا، هپاتیت و سایر بیماری های کبد و مجاری صفراوی بسیار شایع تر هستند.

 بیشتربخوانید:

چه عواملی در بروز سرطان سینه موثر است ؟

درد شکم یا کمر

از دیگر علائم سرطان لوزالمعده درد در ناحیه شکم یا کمراست. سرطان هایی که از بدنه یا دم لوزالمعده شروع می شوند می توانند نسبتاً بزرگ شوند و شروع به فشار بر سایر اندام های مجاور کنند و باعث درد شوند. سرطان همچنین ممکن است به اعصاب اطراف لوزالمعده گسترش یابد که اغلب باعث کمردرد می شود. درد در ناحیه شکم یا کمر نسبتاً شایع است و اغلب ناشی از چیزی غیر از سرطان پانکراس است.

3.کاهش وزن و کم اشتهایی

کاهش وزن ناخواسته در افراد مبتلا به سرطان پانکراس بسیار رایج است. این افراد اغلب اشتهای کمی دارند یا اصلا اشتها ندارند.

4.تهوع و استفراغ

اگر سرطان انتهای معده را تحت فشار قرار دهد، می‌تواند تا حدی آن را مسدود کند و عبور غذا را سخت کند. این می تواند باعث تهوع، استفراغ و درد شود که بعد از خوردن غذا بدتر می شود.

5.بزرگ شدن کیسه صفرا یا کبد

اگر سرطان مجرای صفراوی را مسدود کند، صفرا می تواند در کیسه صفرا جمع شود و آن را بزرگتر کند. گاهی اوقات پزشک می تواند این را (به عنوان یک توده بزرگ زیر سمت راست قفسه سینه) در طول معاینه فیزیکی احساس کند. در تست های تصویربرداری نیز قابل مشاهده است.

سرطان پانکراس همچنین گاهی اوقات می تواند کبد را بزرگ کند، به خصوص اگر سرطان در آنجا گسترش یافته باشد. پزشک ممکن است بتواند لبه کبد را در زیر قفسه سینه سمت راست در معاینه احساس کند، یا ممکن است کبد بزرگ در آزمایش های تصویربرداری دیده شود.

6.لخته شدن خون

گاهی اوقات، اولین سرنخ مبنی بر ابتلای فردی به سرطان لوزالمعده، لخته شدن خون در یک ورید بزرگ، اغلب در ساق پا است. این ترومبوز ورید عمقی یا DVT نامیده می شود. علائم می تواند شامل درد، تورم، قرمزی و گرما در پای آسیب دیده باشد. گاهی اوقات یک تکه از لخته می تواند پاره شود و به ریه ها برود که ممکن است تنفس را سخت کند یا باعث درد قفسه سینه شود. لخته خون در ریه ها آمبولی ریه یا PE نامیده می شود.

با این حال، داشتن لخته خون معمولاً به معنای ابتلا به سرطان پانکراس نیست. بیشتر لخته های خون در اثر عوامل دیگری ایجاد می شوند.

بیشتربخوانید:

سپر غذا در مقابل سرطان لوزالمعده

7.دیابت

به ندرت، سرطان های پانکراس باعث دیابت (قند خون بالا) می شوند زیرا سلول های سازنده انسولین را از بین می برند. علائم می تواند شامل احساس تشنگی و گرسنگی و نیاز به دفع مکرر ادرار باشد. اغلب، سرطان می‌تواند منجر به تغییرات کوچکی در سطح قند خون شود که علائم دیابت را ایجاد نمی‌کند، اما همچنان با آزمایش خون قابل تشخیص است.

سرطان پانکراس با درمانی منفرد یا ترکیبی معالجه می‌شود:

جراحی

شیمی‌ درمانی

پرتودرمانی

مراقبت تسکینی

معمولاً جراحی برای درمان سرطان پانکراس انجام می‌شود، اما ممکنست برای کاهش یا جلوگیری از بروز علایم نیز انجام شود. شیمی درمانی و پرتودرمانی در اغلب موارد قبل یا پس از جراحی و حتی بدون عمل جراحی، برای کاهش رشد سرطان پانکراس انجام می­شود. مراقبت تسکینی برای کاهش درد و ناراحتی افرادی که سرطان پانکراس آن­ها قابل‌ درمان نیست به کار گرفته می شود.

بهترین درمان سرطان پانکراس بستگی دارد به اینکه چه میزان گسترش یافته باشد یا در چه مرحله stage باشد. درک مرحله بندی سرطان پانکراس آسان است. آنچه دشوار است تلاش جهت مرحله بندی سرطان پانکراس بدون انجام جراحی است. در عمل پزشکان نوع درمان سرطان پانکراس را بر اساس مطالعات تصویربرداری، یافته های جراحی و وضعیت جسمی کلی بیمار انتخاب مینمایند.

درمان سرطان پانکراس قابل رزکشن (خارج سازی):

اگر سرطان پانکراس قابل رزکشن باشد، جراحی و سپس شیمی درمانی یا رادیوتراپی یا هر دو با هم میتواند طول عمر را افزایش دهد. در افرادیکه سرطان پانکراس آنها قابل رزکشن بنظر می رسد ممکنست یکی از سه جراحی زیر برایشان  انجام شود:

عمل ویپل (پانکراتیکو دئودنکتومی):

جراح سر پانکراس و گاهی تنه آنرا و بخشی از معده و روده باریک و برخی غدد لنفاوی و کیسه صفرا و مجرای صفراوی مشترک را بر می دارد. اعضای باقیمانده مجدد برای امکانپذیر بودن فرایند هضم باقی گذاشته می شوند. عمل ویپل جراحی مشکل و پیچیده ایست. جراحان و بیمارستان هایی که جراحی های بیشتری انجام می دهند بهترین نتایج را دارند. در نیمی از موارد، زمانیکه جراح داخل شکم را میبیند، بدلیل مشاهده گسترش تومور، سرطان پانکراس قابل رزکشن را غیر قابل رزکشن تشخیص میدهد. عمل ویپل در این موارد تکمیل نمی شود.

عمل پانکراتکتومی دیستال:

دم و/یا بخشی از تنه پانکراس بغیر از سر خارج می شود. این جراحی ناشایع است، زیرا اغلب تومورهای برخاسته از تنه یا دم غیر قابل رزکشن هستند.

پانکراتکتومی کامل:

کل پانکراس و طحال با جراحی خارج میشوند. اگرچه زمانی مفید بنظر می رسید، این عمل امروزه شایع نیست.

شیمی درمانی یا پرتو درمانی یا هردو:

می توانند در کنار جراحی برای سرطان لوزالمعده قابل یا غیر قابل خارج سازی استفاده شوند تا:

سرطان پانکراس را قبل از جراحی کوچک نموده و شانس خارج سازی کامل را بهبود بخشند (درمان نئو ادجوان).

 از عود کنسر پانکراس پس از جراحی جلوگیری کنند یا آنرا به تاخیر اندازند (درمان ادجوان).

شیمی درمانی شامل داروهایی میشود که از طریق رگها به سراسر بدن مهاجرت می نمایند. شیمی درمانی (شیمی) سلولهای سرطان پانکراس در تومور اصلی را به اندازه سلولهای پخش شده در سراسر بدن می کشد. داروهای مورد استفاده عبارتند از:

5FU یا کپسیتابین

جمسیتابین

5FU  و جمسیتابین بصورت وریدی هنگام ویزیت آنکولوژیست (پزشک سرطان داده می شود). داروی خوراکی، کپسیتابین ممکنست جایگزین 5FU شود (بخصوص همراه پرتو درمانی).

در پرتو درمانی یک ماشین پرتوهای X پرانرژی را به پانکراس می تاباند تا سلولهای سرطان پانکراس را بکشد. رادیوتراپی بصورت روزانه (همراه یا بدون سایر درمانها) و معمولا طی هفته ها انجام میشود.

شیمی درمانی و پرتو درمانی هر دو به برخی سلولهای نرمال مانند سلولهای سرطانی آسیب میزنند. عوارض می تواند شامل تهوع، استفراغ، کاهش اشتها، کاهش وزن، خستگی و نیز ایجاد سمیت برای سلولهای خونی باشد. معمولا علایم طی چند هفته بعد از پایان پرتو درمانی متوقف میشود.

درمان سرطان لوزالمعده با پیشرفت موضعی (غیر قابل خارج سازی):

در سرطان پانکراس با پیشرفت موضعی، جراحی نمیتواند کل تومور را خارج سازد. و  جراحی خارج کننده تنها بخشی از سرطان پانکراس کمک کننده نیست و درمانهای غیر جراحی بهترین درمانند. درمان در این موارد شامل شیمی درمانی با یا بدون پرتو درمانی است. یا 5FU   یا جمسیتابین میتوانند طول عمر را در افراد با سرطان لوزالمعده با پیشرفت موضعی زیاد نمایند.

درمان سرطان پانکراس متاستاتیک:

در سرطان پانکراس متاستاتیک، جراحی تنها برای کنترل علایم (درد، زردی، انسدادخروجی معده) استفاده میشود. پرتودرمانی ممکنست برای کنترل علایم نیز بکار رود.

شیمی درمانی هم میتواند موجب بهبود علایم سرطان پانکراس و طول عمر شود.

جمسیتابین بیشترین شیمی درمانی استفاده شده برای درمان سرطان پانکراس متاستاتیک است.

سایر داروها شامل جمسیتابین با ارلوتینیب، جمسیتابین با کپسیتابین، جمسیتابین با سیس پلاتین و جمسیتابین با نب-پکلیتاکسل است.

اگر وضع سلامت شما خوب باشد، ممکنست رژیم FOLFIRINOX (5FU، لوکوورین، اگزالیپلاتین، ایرینوتکان) بگیرید.

سایر ترکیبات شامل جمسیتابین تنها، یا با سایر داروها (نب-پکلیتاکسل یا کپسیتابین) می شود.

ترکیب دارویی خط بعدی برای درمان سرطان پانکراس عبارتست از: اگزالی پلاتین/فلوروپیریمیدین، ایرینوتکان لیپوزومال همراه با 5FU  و لکوورین.

درمان پالیتیو سرطان پانکراس:

با پیشرفت سرطان پانکراس اولین اولویت درمان کاهش علایم (بخصوص درد) است نه افزایش طول عمر. درمانهای متعدد میتوانند در کنترل ناخوشی ناشی از سرطان پانکراس پیشرفته کمک کننده باشند:

استنت مجرای صفراوی: میتواند زردی را کم کند، در نتیجه از خارش و کاهش اشتهای ناشی از انسداد صفراوی بکاهد.

ضد درد های اوپیوئیدی: میتوانند درد را کم کنند.

ضد افسردگیها و مشاوره: میتوانند به درمان افسردگی شایع در سرطان پانکراس پیشرفته کمک نمایند.

کار آزماییهای بالینی سرطان پانکراس:

درمانهای جدید سرطان پانکراس دایم در حال تست شدن در کارآزماییهای بالینی هستند. شما می توانید در مورد مطالعات (کارآزماییهای) بالینی آخرین درمانهای سرطان پانکراس به سایت انجمن سرطان امریکا یا موسسه ملی سرطان (NCI) مراجعه نمایید.