زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر فرشاد خسروی ؛ متخصص اختلال بلع 

تحریریه زندگی آنلاین : یکی از عوارضی که بزرگی غده تیروئید ممکن از به همراه داشته باشد اختلال بلع یا همان دیسفاژی است.غده‌ی تیروئید درصورتی‌که از اندازه‌ی طبیعی خود بزرگ‌تر شود، موجب ایجاد فشار در اندام‌های بلع شده و درنتیجه بلع را دچار اختلال می‌کند.این غده یک غده‌ی پروانه‌ای شکل در زیر گردن است. بزرگ شدن غده تیروئید می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات مختلف تیروئید و همچنین وضعیت‌های دیگر پزشکی باشد.اگرچه همه بیماران مبتلابه غدد تیروئید بزرگ‌شده (که به آن گواتر نیز گفته می‌شود) احساس فشردگی در اندام بلع را ندارند اما با  توجه به نتیجه‌ی مطالعات انجام‌شده، حدود ۳۳ درصد از افراد مبتلابه گواتر خوش‌خیم، دچار مشکلاتی چون اختلال در بلع و تنفس می‌شوند. عارضه‌هایی که موجب بزرگ شدن غده‌ی تیروئید می‌شود به شرح زیر است:

بیماری گریوز

این بیماری نوعی اختلال خود ایمنی بوده که موجب ترشح بیش‌ازحد هورمون‌های تیروئید می‌شود که معمولاً منجر به بزرگ شدن غده‌ی تیروئید می‌گردد.

تیروئیدیت

تیروئیدیت به معنای تورم یا التهاب تیروئید است که با توجه به علتی که منجر به التهاب تیروئید شده به چند دسته طبقه‌بندی می‌شود.

بیماری هاشیموتو

این بیماری نوعی التهاب مزمن تیروئید است که به علت اختلال در سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود که درنتیجه‌ی آن غده‌ی تیروئید متورم شده و دیگر نمی‌تواند به میزان کافی هورمون تولید کند.

ندول(گره‌های) تیروئیدی

نوعی اختلال است که در آن قسمتی از بافت تیروئید به‌صورت غیرطبیعی رشد می‌کند که البته خوش‌خیم بوده و خطری به دنبال ندارد.

پرکاری تیروئید(تیروئید بیش‌فعال) یا کم‌کاری تیروئید (تیروئید کم‌تحرک)

تولید بیش‌ازحد یا کمبود هورمون‌های تیروئید می‌تواند منجر به بزرگ شدن غده‌ی تیروئید شود.

کمبود ید

عدم دریافت ید به میزان کافی مانع از تولید هورمون‌های لازم در غده‌ی تیروئید شده و بر غده‌ی هیپوفیز که عملکرد تیروئید را تنظیم می‌کند تأثیر گذاشته که درنهایت منجر به بزرگ شدن تیروئید می‌شود.

بارداری

دوران بارداری گاهی با افزایش ترشح هورمون‌ها همراه است که ممکن است منجر به تورم غده تیروئید، نیز شود.

سرطان غده‌ی تیروئید و سایر وضعیت‌های پزشکی نیز ممکن است منجر به بزرگ شدن غده‌ی تیروئید شود.

بیشتربخوانید:

کم کاری تیروئید و رابطه آن با افسردگی و اضطراب

علائم کم کاری تیروئید

بزرگ شدن غده‌ی تیروئید چگونه منجر به اختلال بلع می‌شود؟

بلع فرایندی پیچیده است که نیاز به هماهنگی بین مغز، عضلات، عصب‌ها، اسفکترها و مری دارد که در ۳ مرحله انجام می‌شود.

مرحله اول

در مرحله اول، غذا (یا مایعات) توسط زبان و کام در دهان نگه‌داشته می‌شود.

مرحله دوم

در مرحله دوم، تصمیم مغز برای بلع منجر به ایجاد برخی عکس‌العمل‌های غیرارادی شده و سپس غذا وارد حلق می‌شود.

در این مرحله اسفکتر فوقانی مری برای ورود مواد غذایی بازشده همچنین حنجره و نای تنگ می‌شوند تا غذا وارد مسیر تنفسی نشود.

مرحله سوم

در مرحله سوم ، غذا وارد مری شده و اسفنکتر تحتانی مری نیز به‌منظور ورود غذا و مایعات به داخل معده باز می‌شوند.

بزرگ شدن بیش‌ازحد غده‌ی تیروئید منجر به فشرده شدن مری (و سایر ساختارهای مجاور آن، مانند نای) می‌شود که درنتیجه منجر به دیسفاژی و در بعضی موارد مشکلات تنفسی می‌شود.

بیمارانی که علائم فشردگی مری یا نای رادارند اغلب احساس می‌کنند غذا در گلو یا مسیر تنفس آن‌ها گیرکرده و احساس خفگی می‌کنند.

مطالعات انجام‌شده بر روی بیماران مبتلابه فشردگی گلو، نشان داده که اندازه ندول یا گره‌ی تیروئیدی در لوب چپ آن‌ها به‌طور مستقیم بر توانایی بلع تأثیر می‌گذارد.

بیشتربخوانید:

تغذیه و کم‌کاری غده تیروئید

علائم اختلال بلع

دیسفاژی یا اختلال بلع به معنای وجود مشکل در فرایند بلع است که ممکن است در طیفی از خفیف تا شدید متغیر باشد.

درصورتی‌که بزرگ شدن غده‌ی تیروئید منجر به اختلال بلع شود، همراه با رشد ندول‌ها و پیشرفت وضعیت تیروئیدی بیماردیسفاژی شدیدتر می‌شود.

برخی از علائم اختلال بلع ناشی از بزرگ شدن تیروئید شامل موارد زیر می‌شود:

احساس درد هنگام بلع

فشرده شدن گردن

احساس گلوبوس (احساس وجود یک توده در گلو)

خشن و خش‌دار شدن صدا

حالت تهوع

استفراغ

سوزش و تیرکشیدن مکرر قلب

بلع دشوار

از دست دادن بیش‌ازحد وزن

پنومونی مکرر (ورود مواد غذایی به ریه‌ها)

رفلاکس اسید معده

قادر نبودن به بلع تکه‌های بزرگ غذا

تشخیص و درمان اختلال بلع

ازآنجاکه اختلال بلع یا دیسفاژی به دلایل مختلف پزشکی ممکن است ایجاد شود، درنتیجه تشخیص دقیق علت آن، برای درمان ضروری است.

درصورتی‌که غده تیروئید به‌اندازه کافی بزرگ‌شده باشد و منجر به فشردگی گلو شود، پزشک با لمس کردن ناحیه گردن در هنگام بلع، قادر به تشخیص گواتر خواهد بود.

علاوه براین، برای تشخیص غده‌ی تیروئید بزرگ‌شده که منجر به اختلال بلع می‌شود می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

سونوگرافی

تست هورمون

آزمایش‌های آنتی‌بادی

اسکن تیروئید

بیوپسی

همچنین برای تشخیص اختلال بلع می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

آندوسکوپی

در این روش لوله نازک و انعطاف‌پذیری که مجهز به دوربین کوچکی است وارد مری شده تا وضعیت مری و حلق را ارزیابی کند.

ویدیوفلوروسکوپی

در این روش پس از بلعیدن ماده حاجب (سولفات باریم) با استفاده از پرتوایکس از فرایند بلعیده شدن باریم عکس‌برداری می‌شود تا چگونگی حرکت آن در مری مشخص شود.

مانومتر

در این روش قدرت و مدت‌زمان انقباضات و بسط یافتن اسفنکترهای مری اندازه‌گیری می‌شود.

درصورتی‌که علت اختلال بلع، بزرگ شدن تیروئید تشخیص داده شود، یکی از روش‌های درمان، برداشتن همه یا جزئی از غده تیروئید (تیروئیدکتومی) است.

مطالعات نشان می‌دهد که ۸۵ درصد از بیمارانی که دچار اختلال بلع ناشی از تیروئید بوده‌اند، پس از انجام عمل جراحی تیروئید، به‌طور قابل‌توجهی بهبودیافته‌اند.

در صورت وجود التهاب تیروئید، پزشک برای کاهش تورم تیروئید و مشکلات بلع، اقدام به تجویز دارو می‌کند. که بااین‌حال نحوه‌ی درمان اغلب به‌شدت اختلال بلع یا دیسفاژی، بستگی دارد.

ازجمله سایر وضعیت‌هایی که منجر به اختلال بلع می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

مصرف برخی داروهای خاص

رفلاکس اسید معده

فشارخون بالا

دیابت

سکته‌ی مغزی

مشکل تارهای صوتی

تومور

اختلالات عصبی

دیستروفی عضلانی