زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر داریوش نیکبخت - متخصص و آسیب‌شناس گفتار و زبان و اناتومیست

تحریریه زندگی آنلاین : سندروم تورت (Tourette Syndrome) یا TS یک مشکل در سیستم عصبی است که باعث می‌شود افراد "تیک" داشته باشند. تیک‌ها کشش، حرکات یا صداهای ناگهانی هستند که افراد به‌طور مکرر انجام می‌دهند. افرادی که تیک دارند نمی‌توانند بدن خود را از انجام این کارها باز دارند. به عنوان مثال، یک فرد ممکن است مرتباً چشمک بزند. یا ممکن است شخصی ناخواسته صدای خرخر از خود درآورد. داشتن تیک اندکی شبیه به داشتن سکسکه است. حتی اگر تمایلی به سکسکه کردن نداشته باشید، به هر حال بدن شما این کار را انجام می‌دهد. گاهی اوقات مردم می‌توانند برای مدتی جلوی انجام یک تیک خاص را بگیرند، اما این کار سختی است و در نهایت فرد مجبور به انجام تیک می‌شود.

بیشتربخوانید:

سندروم پاهای بی‌قرار

انواع تیک‌ها

دو نوع تیک وجود دارند - حرکتی و صوتی:

تیک‌های حرکتی

تیک‌های حرکتی حرکات بدن هستند. نمونه‌هایی از تیک‌های حرکتی شامل چشمک زدن، بالا انداختن شانه‌ها، یا تکان دادن دست است.

 تیک‌های صوتی

تیک‌های صوتی صداهایی هستند که فرد با دهان خود تولید می‌کند. از جمله تیک‌های صوتی می‌توان به زمزمه کردن، صاف کردن گلو، یا داد زدن یک کلمه یا عبارت اشاره کرد.

تیک‌ها می‌توانند ساده یا پیچیده باشند:

تیک‌های ساده

تیک‌های ساده فقط چند قسمت از بدن را درگیر می‌کند. از نمونه تیک‌های ساده می‌توان به چپ کردن چشم‌ها یا بو کشیدن اشاره کرد.

 تیک‌های پیچیده

تیک‌های پیچیده معمولاً چندین قسمت مختلف بدن را درگیر می‌کنند و می‌توانند دارای الگو باشند. مثالی از تیک پیچیده این است که هنگام حرکت تند دست، سر را تکان می‌دهد و سپس به بالا می‌پرد.

بیشتربخوانید:

روش های خانگی درمان پرش پلک چشم

 علائم

علائم اصلی سندروم تورت تیک‌ها هستند. علائم معمولاً از 5 تا 10 سالگی کودک شروع می‌شوند. اولین علائم اغلب تیک‌های حرکتی هستند که در ناحیه سر و گردن رخ می‌دهند. تیک‌ها معمولاً در مواقع استرس زا یا هیجانی بدتر می‌شوند و وقتی فرد آرام است یا بر روی فعالیتی متمرکز است بهتر می‌شوند. انواع تیک و تعداد دفعات تیک با گذشت زمان در فرد تغییر زیادی می‌کند. حتی اگر علائم ظاهر شوند، از بین بروند و دوباره ظاهر شوند، این مشکلات باز هم مزمن در نظر گرفته می‌شوند.

در بیشتر موارد، تیک‌ها در دوران بلوغ و اوایل بزرگ‌سالی کاهش می‌یابند و گاهی اوقات به‌طور کامل از بین می‌روند. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به سندم تورت تیک در بزرگ‌سالی را تجربه می‌کنند و در بعضی موارد، تیک در بزرگ‌سالی بدتر می‌شود. اگرچه رسانه‌ها اغلب افراد مبتلا به سندروم تورت را با داد زدن‌های غیرارادی فحش و ناسزا (کوپرولالیا) یا تکرار مداوم کلمات افراد دیگر (اکولالیا) نشان می‌دهند، اما این علائم نادر بوده و برای تشخیص سندروم تورت لازم نیستند.

تشخیص

برای تشخیص سندروم تورت هیچ آزمایش خاصی مانند آزمایش خون وجود ندارد. متخصصان درمانی علائم فرد را برای تشخیص سندروم تورت و سایر اختلالات مرتبط با تیک بررسی می‌کنند. اختلالات مرتبط با تیک از نظر نوع تیک موجود (حرکتی یا صوتی یا ترکیبی از هر دو) و مدت زمان علائم با یکدیگر متفاوت هستند. سندروم تورت در صورتی تشخیص داده می‌شود که فردی هر دو تیک حرکتی و صوتی را داشته باشد و علائم تیک حداقل به مدت یک سال ادامه داشته باشد.

 درمان‌ها

اگرچه درمانی برای سندروم تورت وجود ندارد، اما روش‌های درمانی برای کمک به کنترل کردن تیک وجود دارند. بسیاری از افراد مبتلا به سندروم تورت تیک‌هایی دارند که مانعی در زندگی روزمره آن‌ها ایجاد نمی‌کنند و بنابراین نیاز به هیچ درمانی ندارند. با این حال، اگر تیک‌ها باعث درد یا آسیب شوند، در مدرسه، کار یا زندگی اجتماعی ایجاد تداخل کنند و یا باعث استرس شوند داروها و درمان‌های رفتاری برای آن وجود دارند.

 بیشتربخوانید:

از اختلال "مانیا" چه می‌دانید؟

 سایر نگرانی‌ها و مشکلات

سندروم تورت غالباً با سایر مشکلات (که اصطلاحاً به آن‌ها مشکلات هم‌زمان گفته می‌شود) رخ می‌دهد. تقریباً 9 نفر از هر 10 کودک مبتلا به سندروم تورت، 86٪ دارای حداقل یک تشخیص مشکل روانی، رفتاری یا رشدی دیگر نیز بوده‌اند. دو مشکل شایع، اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD) و وسواس فکری عملی (OCD) هستند.

اگر فرد مبتلا به سندروم تورت بیماری دیگری نیز دارد فهمیدن آن بسیار مهم است و آن بیماری هم باید به‌طور صحیح پیگیری شود.

عوامل خطر و دلایل آن

پزشکان و دانشمندان علت دقیق سندروم تورت را نمی‌دانند. تحقیقات نشان می‌دهند که این مشکل یک بیماری ژنتیکی ارثی است. این بدان معناست که از طریق ژن‌ها از والدین به کودک منتقل می‌شود.

چه کسی به این بیماری دچار می‌شود؟

مطالعات بر روی کودکان دارای تشخیص ابتلا به سندروم تورت و بدون آن، تخمين زده‌اند که از هر 162 کودک 1 نفر مبتلا به سندروم تورت است. بر اساس گزارش والدین، در ایالات متحده، از هر 360 کودک 6 تا 17 سال، 1 نفر مبتلا به سندروم تورت تشخیص داده شده است. سندروم تورت می‌تواند افراد از هر گروه نژادی و قومی را تحت تأثیر قرار دهد. پسران سه تا پنج برابر بیشتر از دختران به این بیماری مبتلا می‌شوند.

 تفاوت تورت و اختلال نقص توجه و بیش فعالی

سندرم تورت و اختلال نقص توجه و بیش فعالی دو مشکل جداگانه هستند، اما در چند مورد مشترک هستند. آن‌ها اغلب در یک سن شروع می‌شوند و در برخی موارد کودکان می‌توانند هر دو بیماری را داشته باشند. اما برخی تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها وجود دارد.

 بیشتر بخوانید:

تیک‌های کودکانه

 چه شباهت‌هایی با هم دارند؟

علامت اصلی سندرم تورت حرکات یا صداهای تکراری است که به آن‌ها تیک می‌گویند و فرد نمی‌تواند آن‌ها را کنترل کند. آن‌ها می‌توانند ساده باشند، مانند پلک زدن مداوم چشم، بو کشیدن، خرخر کردن یا سرفه. همچنین می‌توانند پیچیده باشند، مانند بالا انداختن شانه، حالات صورت، حرکت سر یا تکرار کلمات یا عبارات. تیک‌ها معمولاً در روز چندین بار اتفاق می‌افتند. گاهی اوقات، کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است علائمی داشته باشند که بسیار شبیه به تیک است.

 اگر به سرشان بزند ممکن است بی‌قرار شوند، به خود بپیچند یا صداهای تصادفی ایجاد کنند. گاهی کودکانی که از نوعی داروهای بیش فعالی به نام محرک‌ها استفاده می‌کنند نیز ممکن است دچار تیک شوند. داروها باعث ایجاد تیک‌ها نمی‌شوند، اما ممکن است آن‌ها را آشکار سازند و اغلب خودبه‌خود از بین می‌روند. علائم هر دو بیماری تقریباً در یک سن ظاهر می‌شوند. علائم بیش فعالی در سنین 3 تا 6 سالگی ظاهر می‌شود. اکثر بچه‌ها در دوران ابتدایی تشخیص داده می‌شوند. سندرم تورت به‌طور متوسط در حدود 7 سالگی شروع می‌شود.

 برخی از کودکان هر دو مشکل را دارند. بیش از 60 درصد مبتلایان به سندرم تورت دارای بیش فعالی نیز هستند. آن‌ها همچنین ممکن است دارای مشکلات مرتبط مانند اختلال وسواس اجباری (OCD)، اختلالات یادگیری و افسردگی نیز باشند. محققان دریافته‌اند که ممکن است بین سندرم تورت و اختلالاتی مانند بیش فعالی و وسواس اجباری ارتباط ژنتیکی وجود داشته باشد. آن‌ها دارای زیست شناسی مشابه هستند که باعث می‌شود با احتمال بیشتری با هم اتفاق بیفتند.

تفاوت‌های آن‌ها چگونه است

تیک‌های سندرم تورت با حرکات یا صداهایی که کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است ایجاد کنند متفاوت هستند.

 آن‌ها اغلب صداها و حرکات صورت و شانه تکراری و سریع دارند که هر بار به یک شکل اتفاق می‌افتد. کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب هیچ حرکت شبیه به تیکی ندارند. در عوض، آن‌ها در تمرکز یا جمع کردن حواسشان مشکل دارند. ممکن است به راحتی حواسشان پرت شود یا در نظم مشکل داشته باشند. کودکان مبتلا به سندرم تورت اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگ‌سالی از دست تیک‌های خود راحت می‌شوند – به این صورت که کمتر اتفاق می‌افتند و گاهی اوقات به‌طور کلی از بین می‌روند. در حالی که علائم ADHD اغلب تا بزرگ‌سالی ادامه می‌یابد. همچنین سندرم تورت نادر است. مرکز کنترل بیماری‌ها بررسی کرده است که حدود 138000 کودک در ایالات متحده به این بیماری مبتلا هستند، در حالی که تا به حال حدود 6.4 میلیون کودک مبتلا به ADHD تشخیص داده شده‌اند. محققان معتقدند ژنتیک با هر دو بیماری ارتباط زیادی دارد. اما سایر علل احتمالی بیش فعالی می‌تواند شامل آسیب مغزی، وزن کم هنگام تولد، سیگار کشیدن و یا نوشیدن الکل در دوران بارداری باشد.

تشخیص و درمان

پزشک شما می‌تواند بگوید آیا علائم فرزند شما مربوط به بیش فعالی، سندرم تورت، هر دو یا چیز دیگری است. هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص این دو بیماری وجود ندارد. پزشک در مورد علائم و زمان شروع آن‌ها سؤال می‌کند و ممکن است آزمایش خون و معاینه پزشکی انجام دهند تا ببینند آیا چیز دیگری می‌تواند باعث این مشکل شده باشد.

درمان کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب شامل ترکیبی از دارو و رفتار درمانی است. داروهای محرک بیشترین داروهایی هستند که برای این بیماری تجویز می‌شوند، اما داروهای دیگر مانند اتموکستین، گوانفاسین، کلونیدین و داروهای ضد افسردگی نیز می‌توانند کمک کننده باشند. در رفتار درمانی بیش فعالی، بچه‌ها رفتارهای مثبت را می‌آموزند یا توسعه می‌دهند که آن‌ها را با رفتارهایی که باعث ایجاد مشکل می‌شوند جایگزین می‌کنند.

اگر فرزند شما مبتلا به سندرم تورت است، احتمالاً پزشک توصیه می‌کند که برای کمک به تیک‌های او از دارو استفاده کنید.

این داروها ممکن است شامل برخی از انواع داروهای بیش فعالی، داروهای ضد تشنج، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد روان‌پریشی که دوپامین شیمیایی مغز را مسدود می‌کنند و تزریق بوتاکس باشند. داروها تیک‌ها را به‌طور کامل از بین نمی‌برند، اما می‌توانند به کنترل آن‌ها کمک کنند.

کودکان مبتلا به سندرم تورت می‌توانند رفتار درمانی نیز را امتحان کنند. یک روش که تغییر عادت نامیده می‌شود، به آن‌ها کمک می‌کند یاد بگیرند که چه موقع تیک در شرف رخ دادن است و سپس رفتار جدیدی را یاد بگیرند که به جای آن انجام دهند.

این روش شبیه به مداخله رفتاری جامع تیک (CBIT) است، که بچه‌ها را آموزش می‌دهند تا وقتی احساس ضرورت برای تیک می‌کنند، رفتار دیگری را جایگزین کنند و فعالیت‌های روزانه خود را برای کاهش تیک تغییر دهند. اگر فرزند شما هم بیش فعالی و هم سندرم تورت دارد، پزشک او ممکن است ابتدا بیش فعالی را درمان کند. این کار می‌تواند استرس او را کاهش داده و توجه را بهبود بخشد، که گاهی اوقات می‌تواند توانایی کودک را در کنترل تیک‌های خود تقویت کند.