به قلم : دکتر امیر بهنام فر - فلوشیپ جراحی سرطان‌های دستگاه ادراری و تناسلی
تحریریه زندگی آنلاین : مثانه عضوی در ناحیه لگن است که وظیفه نگه‌داشتن ادرار را بر عهده دارد. ادرار در هنگام خروج از بدن از مثانه عبور کرده و از طریق پیشاب‌راه از بدن خارج می‌شود. زمانی که عضلات کف لگن و تاندون‌های این ناحیه تحت‌فشار قرارگرفته و یا ضعیف شود، مثانه از محل اصلی خود پایین‌تر آمده و به سمت دیواره قدامی واژن نزول می‌کند. در ناحیه لگنی، اعضایی همانند رحم، مثانه و روده‌ها به‌وسیله همان تاندون‌ها در محل طبیعی خود قرارگرفته‌اند و اگر لگن تحت‌فشار قرارگرفته و این تاندون‌ها ضعیف شود می‌تواند منجر به پایین آمدن مثانه یا افتادگی مثانه شود که بانام سیس توسل یا پرو پلاس قدامی نیز شناخته می‌شود.
بیشتربخوانید:
افتادگی مثانه از علت تا روش‌های درمان
علل و علائم افتادگی مثانه
کف لگن شامل عضلات، رباط‌ها و بافت‌های اتصالی است که از مثانه و سایر اعضای لگن حمایت می‌کنند. ارتباط بین عضلات کف لگن و رباط‌ها، به‌عنوان نتیجه‌ای از آسیب‌های زایمان یا فشار مزمن بر عضلات کف لگن، می‌تواند در طول زمان ضعیف شود. هنگامی‌که این اتفاق می‌افتد مثانه پایین‌تر از حد نرمال می‌افتد و به سمت مهبل کشیده می‌شود. علل احتمالی افتادگی مثانه عبارتند از:
*بارداری و زایمان طبیعی
*اضافه‌وزن یا چاقی
*بلند کردن مکرر اجسام سنگین
*فشار هنگام دفع
*سرفه مزمن یا برونشیت
علائم افتادگی مثانه
در موارد خفیف افتادگی مثانه، ممکن است فرد متوجه علائم نشود؛ اما وقتی علائم و نشانه‌ها رخ می‌دهد، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
*احساس فشار در لگن و واژن
*افزایش ناراحتی هنگام سرفه، کشش یا بلند کردن اجسام
*احساس خالی نشدن کامل مثانه بعد از ادرار کردن
*تکرر عفونت مثانه
*درد یا ریزش ادرار در طول مقاربت جنسی
*علائم و نشانه‌ها اغلب پس از مدت‌زمان طولانی ایستادن ظاهر می‌شوند و ممکن است هنگامی‌که شما دراز می‌کشید از بین بروند.
بیشتربخوانید:
همه چیز پیرامون سونوگرافی مقعدی
انواع افتادگی مثانه
افتادگی مثانه درجات مختلفی دارد که با توجه به‌شدت عارضه، پزشک برای بیمار روش درمانی مناسب را اتخاذ خواهد کرد.
*درجه 1: در این حالت مثانه به میزان کمی در نزدیکی واژن قرار دارد. افرادی که مبتلابه درجه‌یک افتادگی مثانه هستند درواقع در مراحل ابتدایی بیماری قرار دارند.
*درجه 2: مثانه به سمت پایین حرکت زیادی داشته است و در ورودی مجرای واژن قرارگرفته است.
*درجه 3: درجه سه یا حالت شدید زمانی است که مثانه از مجرای واژن کاملاً بیرون زده باشد.
تشخیص افتادگی مثانه
افتادگی مثانه با بررسی سابقه‌ی پزشکی و معاینه‌ی لگن قابل‌تشخیص است. پزشک می‌تواند تشخیص بدهد افتادگی مثانه تا چه حد جدی است و چه قسمت‌هایی از واژن دچار افتادگی شده است. سایر تست‌های تشخیصی برای بررسی کف لگن نیز وجود دارند:
*سیستوسکوپی
*ارودینامیک یا نوار مثانه
*عکس با اشعه X
*سونوگرافی
*ام آر آی
بیشتربخوانید:
برای رفع عفونت مثانه چی بخورم؟
انواع افتادگی مثانه
افتادگی مثانه درجات مختلفی دارد که با توجه به‌شدت عارضه، پزشک برای بیمار روش درمانی مناسب را اتخاذ خواهد کرد.
*درجه 1: در این حالت مثانه به میزان کمی در نزدیکی واژن قرار دارد. افرادی که مبتلابه درجه‌یک افتادگی مثانه هستند درواقع در مراحل ابتدایی بیماری قرار دارند.
*درجه 2: مثانه به سمت پایین حرکت زیادی داشته است و در ورودی مجرای واژن قرارگرفته است.
*درجه 3: درجه سه یا حالت شدید زمانی است که مثانه از مجرای واژن کاملاً بیرون زده باشد.
درمان افتادگی مثانه
درمان‌های غیر جراحی
رحم بند یا شیاف مهبل وسیله‌ای است که در واژن قرار داده می‌شود تا مثانه را در جای خود نگه دارد. رحم بندها باید در فواصل زمانی مشخص بیرون آورده شده و تمیز شوند تا عفونت ایجاد نشود. بعضی از رحم بندها به نحوی طراحی و ساخته‌شده‌اند که فرد می‌تواند خودش رحم بند را خارج کرده و آن را تمیز کند. در مورد دیگر انواع رحم بند، پزشک باید رحم بند را خارج و آن را تمیز کند. معمولاً برای جلوگیری از ایجاد عفونت، به همراه رحم بند از پماد استروژن استفاده می‌شود.
ورزش‌های کگل
در افتادگی‌های خفیف تا متوسط، پزشک به بیمار توصیه می‌کند که حرکاتش را تغییر دهد، مثلاً اشیای سنگین بلند نکند و زور نزند. ممکن است پزشک انجام ورزش‌های کگل را توصیه کند. ورزش‌های کگل، ورزش‌هایی هستند که برای تقویت عضلات کف لگن استفاده می‌شوند. همچنین از ورزش‌های کگل به‌تنهایی یا به همراه دیگر روش‌های موجود برای درمان افتادگی‌های متوسط و خفیف مثانه استفاده می‌شود.
جراحی
معمولاً در افتادگی‌های شدید مثانه که به‌وسیله رحم بند درمان نمی‌شوند، بیمار به جراحی نیاز دارد. جراحی افتادگی مثانه از راه واژن انجام می‌شود و هدف از جراحی این است که مثانه در محل خود قرار گیرد. با ایجاد شکافی در دیواره‌ی واژن، مثانه در محل اصلی خود قرار داده می‌شود. سپس قسمت افتاده‌ی مثانه، بسته‌شده و دیواره واژن محکم می‌شود. بسته به روش مورداستفاده، جراحی تحت بیهوشی عمومی، منطقه‌ای و یا موضعی انجام می‌شود.
داروها
در افتادگی مثانه از داروهای جایگزین استروژن برای تقویت بافت واژن و بافت‌های اطراف آن استفاده می‌شود. درمان با داروهای جایگزین استروژن برای تمام افراد مناسب نیست (مانند افرادی که سرطان خاصی دارند). بدن خانم‌ها پس از یائسگی دیگر به‌طور طبیعی استروژن تولید نمی‌کند و درنتیجه عضلات واژن ضعیف می‌شوند. در افتادگی‌های خفیف مثانه، برای بهبود علائم افتادگی مانند ضعف واژینال یا بی‌اختیاری ادرار ، استروژن تجویز می‌شود.
بیشتربخوانید:
التهاب مثانه در زنان
درمان‌های دیگر
برای درمان افتادگی مثانه و تقویت عضلات لگن از درمان فیزیکی، مانند تحریک الکتریکی و بیوفیدبک نیز استفاده می‌شود.
تحریک الکتریکی: پزشک از یک پروب برای عضلات موردنظر در واژن یا کف لگن استفاده می‌کند. پروب به‌وسیله ای متصل است که جریان الکتریکی کمی را به عضله فرستاده و عضله را منقبض می‌کند. انقباض به تقویت عضله کمک می‌کند. روش دیگر تحریک الکتریکی این است که به‌صورت مغناطیسی اعصاب پودندال (عصب شرمی) را از خارج بدن تحریک می‌کنند. این کار عضلات کف لگن را فعال کرده و به درمان بی‌اختیاری ادرار کمک می‌کند.
بیوفیدبک: در بیوفیدبک از یک حسگر برای نمایش حرکات عضله واژن و کف لگن استفاده می‌شود. پزشک حرکاتی ورزشی برای تقویت عضلات داخل واژن یا کف لگن برای بیمار تجویز می‌کند. این حرکات ورزشی عضلات را تقویت کرده و علائم افتادگی مثانه را کاهش می‌دهد. در حین انجام حرکات ورزشی، حسگر موجود انقباضات عضلات را نمایش داده و پزشک با مشاهده تصاویر روی مانیتور متوجه می‌شود که حرکات ورزشی تا چه حد برای بیمار مفید هستند.
زمان مراجعه به پزشک
افتادگی شدید مثانه می‌تواند ناراحت‌کننده باشد و تخلیه مثانه را دشوار و منجر به عفونت آن می‌شود. در صورت مشاهده علائم یا نشانه‌هایی را که باعث ناراحتی می‌شود، به پزشک خود مراجعه کنید.
عوارض افتادگی مثانه
اگر این وضعیت وخیم شود اختلالات ادراری، ناراحتی‌ها و بی‌اختیاری‌های فشاری، نشت ادرار، خروج ادرار با عطسه و سرفه و زور زدن و… اتفاق خواهد افتاد.
