دکتر محمد رضا صفری‌نژاد، جراح و متخصص بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری
التهاب مثانه در خانمها یک بیماری نسبتا شایعی است که در آن سوزش و تکرر ادرار شدید به همراه درد در مثانه اتفاق می‌افتند. این بیماری ممکن است سال‌ها گریبانگیر خانمها شده و در زندگی روزمره آنها مشکل ایجاد کند. علائم ادراری بسیار آزار دهنده بوده و درمان آن نیز نسبتا مشکل است. اسم علمی این بیماری در حقیقت التهاب بافت بینابینی مثانه می‌باشد که ما در این مبحث بطور خلاصه از آن به عنوان التهاب مثانه یاد می‌کنیم.
تشخیص التهاب مثانه در زنان
متاسفانه این بیماری تست تشخیصی قطعی ندارد. تشخیص این بیماری با آگاهی و ظن قوی پزشک و بعضی اقدامات پاراکلینیک می‌باشد. چون علائم این بیماری شبیه به علائم بسیاری دیگر از بیماری‌های دستگاه ادراری است، ابتدا باید بیماری‌های قابل درمان که سبب علائم مشابه می‌شوند را رد کرد. شایع‌ترین این بیماری‌ها، عفونت ادراری و سرطان مثانه است. در خانمها یک علت شایع درد لگنی آندومتریوز (وجود مخاط رحم بصورت نابجا در داخل لگن) است. تشخیص التهاب مثانه یا سندرم مثانه دردناک بر اساس موارد زیر خواهد بود:
وجود درد که بتوان آن را به مثانه منتسب کرد به همراه تکرر ادرار و احساس فوریت در ادرار کردن فقدان سایر بیماری‌ها که بتوانند علائم فوق را ایجاد نمایند از اقدامات تشخیصی برای این بیماری می‌توان از موارد زیر نام برد: آزمایش ادرار، کشت ادرار، سیستوسکوپی، نمونه‌برداری از جدار مثانه، و متسع ساختن جدار مثانه زیر بیهوشی.
التهاب مثانه یا سندرم مثانه دردناک چیست؟
التهاب مثانه یا سندرم مثانه دردناک حالتی که در آن یک احساس درد یا ناراحتی عود شونده در مثانه و لگن ایجاد می‌شود. از خصوصیات این بیماری عود و درمان مشکل آن می‌باشد. طوریکه عده‌ای از خانمها سال‌ها از این بیماری در رنج هستند. علائم از فردی به فرد دیگر حتی در خود فرد متغیر است.
یعنی گاها علائم تشدید و گاها تخفیف پیدا می‌کنند. علائم ممکن است بصورت احساس فوریت ادرار کردن (با احساس ادرار کردن فرد نمی‌تواند خود را برای مدتی نگهدارد تا به محل مناسب جهت دفع ادرار برسد، بلافاصله باید مثانه خود را خالی کند)، تکرر ادرار، احساس سوزش حین ادرار کردن، و یا ترکیبی از علائم فوق را داشته باشد. شدت درد با پر و خالی شدن مثانه تغییر می‌یابد.
معمولا علائم در دوران پریود تشدید می‌شوند. گاها در حین رابطه زناشوئی درد شدید ایجاد می‌شود. چون علائم و شدت بیماری التهاب مثانه متغیر هستند، بسیاری از محققین معتقد هستند که این تنها یک بیماری نیست، بلکه ترکیبی از چند بیماری است.
در التهاب مثانه جدار مثانه دچار التهاب شدید می‌شود و با هر بار عود بیماری، این التهاب باعث می‌شود که جدار مثانه حالت سفتی به خود گرفته و از خاصیت ارتجاعی آن کم شود و رفته رفته به نقطه‌ای می‌رسد که دیگر جدار مثانه مثل چرم کلفت، سفت و غیر قابل ارتجاع می‌گردد. اگر مثانه این خانمها با آندوسکوپ دیده شود، نقاط ریز خونریزی دهنده پراکنده در مخاط مثانه را می‌توان رویت کرد و فقط در 10 درصد بیماران مبتلا به التهاب مثانه دیده می‌شود. این بیماری در مردان نیز دیده می‌شود، ولی در خانمها خیلی شایع است. در آمریکا 3/3 میلیون خانم به این بیماری مبتلا هستند. در حقیقت از هر 100 نفر خانم سه نفر به آن مبتلا می‌شود.
علت التهاب مثانه در زنان
هنوز علت اصلی این بیماری مشخص نشده است. بعضی از علائم این بیماری شبیه به علائمی هستند که در عفونت ادراری دیده می‌شوند، ولی در آزمایش ادرار این بیماران عفونت وجود ندارد. این بیماران به درمان با آنتی بیوتیک پاسخ نمی‌دهند. دانشمندان بشدت در حال بررسی برای پیدا کردن علت این بیماری و درمان موثر برای آن هستند.
امروزه بیشتر عقیده بر این است که یک التهابی در بدن این بیماران وجود دارد که در سیستم ادراری خود را به شکل التهاب مثانه نشان می‌دهد. بسیاری از خانمهائی‌که دارای التهاب مثانه یا سندرم مثانه دردناک هستند، دارای سایر بیماری‌های التهابی مثل سندرم روده تحریک‌پذیر و دردهای عضلانی نیز می‌باشند. عده‌ای معتقد هستند که این بیماری دارای زمینه ارثی نیز است. در بعضی خانواده‌ها مثلا مادر و دو دختر گرفتار این بیماری می‌باشند.
درمان التهاب مثانه در زنان
تاکنون برای این بیماری درمان اختصاصی یافت نشده است و نیز نمی‌توان پیش‌بینی کرد که کدام بیماران با درمان‌های موجود و به چه میزان خوب خواهند شد. علائم ممکن است با تغییر رژیم غذائی، درمان‌های بخصوص و یا خودبخود، تخفیف پیدا کنند. حتی وقتی علائم بهبود پیدا کردند چند روز، چند هفته، چند ماه و یا چند سال بعد مجدداً عود می‌کنند.
چون علت بیماری مشخص نیست درمان معطوف به تسکین علائم بیمار خواهد بود. بسیاری از بیماران با ترکیبی از درمان‌ها برای مدت طولانی خوب خواهند بود. درمان‌های رایج عبارتند از: متسع کردن مثانه: در این روش زیر بیهوشی مثانه بشدت متسع می‌شود. اینکار با افزایش حجم مثانه و مداخله در انتقال سیگنال‌های درد، سبب بهبود درد بیمار می‌شود. تا 48 ساعت پس از اتساع مثانه، علائم بیمار بدتر می‌شوند ولی رفته رفته در عرض 4 هفته بعدی علائم بهبودی ظاهر می‌شوند.
وارد کردن بعضی مواد داروئی به داخل مثانه: در این روش مثانه توسط یک داروی مشخصی پر شده و مدت 15 دقیقه دارو در داخل مثانه نگهداشته شده و سپس خالی می‌شود. یک داروی بخصوصی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای این موضوع مورد تائید قرار گرفته است. ابتدا در داخل مثانه یک سوند گذاشته می‌شود و سپس این دارو از طریق سوند وارد مثانه می‌شود. این درمان هر هفته به مدت 8-6 هفته انجام می‌شود و در صورت نیاز می‌توان دوره درمان را تکرار کرد. بسیاری از بیمارانی که از این دارو سود می‌برند، 4 هفته بعد از خاتمه درمان 8-6 هفته‌ای شروع به بهبودی می‌کنند. این بیماری درمان خوراکی نیز دارد که آن هم توسط سازمان غذا و داروی آمریکا مورد تائید قرار گرفته است. در 4 ماه اول بیمار ممکن است بهبودی در علائم مشاهده نکند.
کاهش تکرر ادرار ممکن است 6 ماه طول بکشد. بیمار باید تشویق شود که حداقل 6 ماه دارو را مصرف نماید. اگر بعد از 6 ماه هنوز بهبود نیافت، دارو قطع می‌شود.
