به قلم : دکتر منصوره منصوری ؛ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری
تحریریه زندگی آنلاین : تومور بدخیم مثانه در بالغین دومین سرطان شایع سیستم ادراری و کشنده‌ترین سرطان سیستم ادرار است. این سرطان اغلب در سنین بالای 60 سالگی بروز می‌کند و به علت تشخیص دیررس با مرگ‌ومیر بالایی همراه است.شیوع سرطان در مردان بیشتر از زنان است . شایع‌ترین محل شروع سرطان مثانه در سلول‌های اوروتلیال است که لایه پوشاننده داخل مثانه است .
علل سرطان مثانه
سرطان در مثانه وقتی توسعه می‌یابد که سلول‌ها در قسمتی از مثانه دچار رشد و تکثیر غیرعادی شوند که متفاوت از روند نرمال رشد و تکثیر سلولی باشد . این سلول‌ها اغلب دچار موتاسیون یا جهش می‌شوند که منجر به رشد خارج از کنترل و نهایتاً تومور را تشکیل می‌دهند.مهم‌ترین علل سرطان مثانه عبارت‌اند از :سیگار کشیدن یا مصرف تنباکو که عامل اصلی برای شکل‌گیری سرطان مثانه است. به‌طورکلی شانس ابتلا به سرطان مثانه با سیگار 2 تا 6 برابر بیشتر می‌شود و شدت و مدت سیگار کشیدن به‌صورت خطی با افزایش خطر مربوط است. قطع سیگار کشیدن شانس ابتلا به بیماری را کاهش می‌دهد و هر چه زمان قطع طولانی‌تر باشد احتمال ابتلا به سرطان نیز کمتر می‌شود.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی ، به‌ویژه داشتن مشاغلی که فرد را در معرض قیر،رنگ و آمین‌های آروماتیک قرار می‌دهد. این مواد سرطان‌زا در طی یک دوره طولانی ده تا بیست‌ساله چه از راه تنفس یا پوستی می‌توانند وارد بدن شوند.کارگران لاستیک‌سازی بیشترین خطر ابتلا به سرطان مثانه رادارند.
بیشتربخوانید:
همه چیز پیرامون سونوگرافی مقعدی
قرار گرفتن در معرض اشعه ( رادیاسیون )
تحریک مزمن پوشش داخلی مثانه مثلاً با سنگ مثانه ، عفونت ادراری مکرر یا سوند طولانی‌مدت
عفونت انگلی به‌ویژه با انگل شیستومیازیس
سابقه دریافت داروی ضد سرطان سیکلوفسفامید با افزایش خطر سرطان مثانه همراه است.
افرادی که قبلاً سابقه پرتو تابی به لگن داشته‌اند،خطر ابتلا به سرطان مثانه افزایش می‌یابد.
داشتن سابقه خانوادگی سرطان مثانه، شانس بروز آن را افزایش می‌دهد.
تشخیص سرطان مثانه:
سیستوسکپی : سیستوسکپی دقیق‌ترین شیوه جهت بررسی درون مثانه و مجرای ادراری است که در بیمارستان یا کلینیک قابل انجام است. در طی سیستوسکپی در صورت رؤیت ضایعات مشکوک در مثانه از آن‌ها نمونه‌برداری به عمل می‌آید.
سیتولوژی ادرار: در این شیوه نمونه ادرار ازنظر حضور سلول‌های سرطانی بررسی می‌شوند.
تصویربرداری: ابتدا با انجام سونوگرافی و سپس بررسی تکمیلی با سی‌تی‌اسکن شکم و لگن در بررسی سیستم ادراری اطلاعات باارزشی به پزشک می‌دهد. همچنین در طی سی‌تی‌اسکن با تزریق وریدی هم‌زمان ماده حاجب به بیمار تصویرسازی کاملی از سیستم ادراری انجام می‌شود.
بیشتربخوانید:
برای رفع عفونت مثانه چی بخورم؟
تعیین حدود گسترش تومور بدخیم مثانه :
پس‌ازآنکه با سیستوسکپی و نمونه‌برداری و بررسی پاتولوژی نمونه ، وجود بدخیمی به تائید رسید ، جراح جهت بررسی حدود گسترش تومور به غدد لنفاوی مجاور یا ارگان‌های مجاور یا دوردست ، بررسی‌های تکمیلی انجام می‌دهد. این بررسی‌ها شامل سی‌تی‌اسکن ، ام آر ای ، اسکن استخوان ، عکس قفسه سینه . سپس استیج کانسر ( حدود گسترش) آن مشخص می‌شود . در کمترین استیج که صفر است تومور محدود به داخلی‌ترین لایه مثانه است و هنوز به لایه عضلانی دست‌اندازی نکرده است. در بدترین استیج که استیج چهار است تومور به ریه و استخوان متاستاز داده است و شانس بهبودی بسیار کم شده است.
گرید سرطان مثانه: گرید درواقع نشان‌دهنده رفتار تهاجمی سلول سرطانی است و در بررسی میکروسکوپی مشخص می‌شود . در سرطان‌های با گرید پایین رشد توده آهسته‌تر است و کمتر احتمال دارد به لایه عضلانی مثانه تهاجم کند ولی در موارد با گرید بالا رفتار تومور تهاجمی‌تر و در مدت کوتاهی به لایه عضلانی مثانه واردشده و به ارگان‌های مجاور دست‌اندازی می‌کند.
انواع جراحی‌های تومور بدخیم مثانه :
-برداشتن تومور مثانه از راه سیستوسکپی :
این شیوه هم برای تائید تشخیص سرطان مثانه و هم برداشتن تومورهایی که محدود به پوشش داخلی مثانه هستند و تهاجم عضلانی نداده‌اند ، روش ارجح است . معمولاً از راه سیستوسکوپ یک ابزار عبور داده می‌شود و توده را کوتر کرده و برمی‌دارند یا می‌توان برای برداشتن آن از لیزر استفاده کرد. معمولاً در همان زمان جراح یک داروی شیمی‌درمانی را با سوند وارد مثانه می‌کند تا باقیمانده سلول‌های سرطانی از بین روند . دارو معمولاً 2 تا 3 ساعت می‌ماند و با ادرار بعدی دفع می‌شود.
بیشتربخوانید:
التهاب مثانه در زنان
-رادیکال سیستکتومی :
رادیکال سیستکتومی درواقع برداشتن کامل مثانه همراه با غده‌های لنفاوی مجاور آن است . یک شیوه دیگر پارشیل سیستکتومی است که جراح فقط قسمتی از مثانه را که توسط تومور درگیر شده برمی‌دارد.
در مردان رادیکال سیستکتومی باید همراه برداشتن پروستات و کیسه‌های منوی و در خانم‌ها همراه با برداشتن رحم و تخمدان‌ها باشد. رادیکال سیستکتومی به‌صورت جراحی باز یا لاپاروسکوپی قابل انجام است.
به دنبال برداشتن مثانه باید در طی همان جراحی یک مثانه جدید با استفاده از قسمتی از روده بزرگ یا کوچک که به‌صورت کروی درمی‌آید ، برای بیمار ساخته شود ولوله‌های حالب در آن کاشته شوند . این مثانه جدید از طرف دیگر باواسطه یک مجرای جدید به جدار شکم وصل شود و بیمار هر چهار ساعت یک‌بار این مخزن نگه‌دارنده ادرار را با سوند تخلیه می‌کند.
در برخی موارد جراح با انجام یک جراحی ویژه این مثانه جدید را به مجرای ادرار خود بیمار به شیوه‌ای وصل می‌کند که کنترل دفع ادرار نیز وجود داشته باشد و بیمار هر چهار ساعت یک‌بار مثانه جدید را با سوند از راه مجرای ادرار خود تخلیه نماید . به این عمل دایورژن ادراری گفته می‌شود.
درمان:
انتخاب نوع درمان توسط جراح برای بیمار بستگی به نوع تومور در نمونه بیوپسی ، استیج و گرید تومور، وضعیت کلی سلامتی بیمار و ترجیح بیمار دارد.
جراحی: برای برداشتن توده سرطانی است.
شیمی‌درمانی داخل مثانه‌ای: برای درمان سلول‌های سرطانی است که محدود به لایه پوششی داخل مثانه است ولی خطر عود و پیشرفت به استیج بالاتر دارند.
شیمی‌درمانی سیستمیک : برای افزایش شانس درمان در فردی که مثانه‌اش برداشته می‌شود و یا کنترل گسترش تومور در فردی که شرایط مناسبی برای جراحی ندارد.
پرتودرمانی: معمولاً برای محدود کردن رشد سلول‌های سرطانی در افرادی که انجام جراحی برای آن‌ها مناسب نبوده است.
معمولاً ترکیبی از درمان‌های فوق برای پاسخ بهتر درمانی جهت بیمار برنامه‌ریزی می‌شود .
بیشتربخوانید:
سرطان پروستات از اولین نشانه تا آخرین درمان
روش‌های غیر جراحی در درمان تومور بدخیم مثانه :
شیمی‌درمانی : در شیمی‌درمانی داروهایی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود . شیمی‌درمانی به دو صورت داخل مثانه‌ای از طریق سوند و از راه وریدی با توجه به شرایط بیمار توسط جراح انتخاب می‌شود.
پرتودرمانی : در این شیوه از اشعه ایکس یا پروتون برای نابودی سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
ایمینوتراپی : در این شیوه با استفاده از داروهایی که تحریک‌کننده سیستم ایمنی هستند( عمدتاً ب ث ژ استفاده می‌شود که به‌طور روتین برای ایمنی در مقابل بیماری سل استفاده می‌شود ) به‌ویژه در مواردی که تومور کوچک بوده و به درون لایه عضلانی نفوذ نکرده است .این شیوه باعث تحریک سیستم ایمنی بدن شده و سلول‌های ایمنی بدن مستقیماً به سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند .
مراقبت‌های پس از درمان : چون احتمال عود بیماری وجود دارد ، توصیه می‌شود هر سه تا شش ماه سیستوسکپی برای دو سال و سپس سالیانه انجام شود. در بیماران با تومور مثانه هر چه درزمان تشخیص اولیه، تومور از لایه سطحی مخاط مثانه، بیشتر عبور کرده و به لایه عضلانی نزدیک‌تر شده باشد، احتمال عود در سال‌های بعد بیشتر می‌شود.
