زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : عالمه حریری فر - کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی

تحریریه زندگی آنلاین : این روزها، داشتن روده سالم بسیار موردتوجه قرارگرفته است. در همه‌جا درباره سلامت روده شنیده می‌شود. درباره میکروب‌های خوب و دوست‌داشتنی روده و تأثیرات شگفت‌انگیز آن‌ها بر کل بدن. میکروبیوم روده می‌تواند روی چیزهای زیادی تأثیر بگذارد، مانند؛ رفتارهای عاطفی، درک درد و واکنش سیستم استرس در بدن. چگونه سلامت روده می‌تواند بر خلق‌وخوی ما تأثیر بگذارد! موضوعی است که در این مقاله کوتاه به آن می‌پردازیم. این روزها، داشتن روده سالم بسیار موردتوجه قرارگرفته است. در همه‌جا درباره سلامت روده شنیده می‌شود. درباره میکروب‌های خوب و دوست‌داشتنی روده و تأثیرات شگفت‌انگیز آن‌ها بر کل بدن. میکروبیوم روده می‌تواند روی چیزهای زیادی تأثیر بگذارد، مانند؛ رفتارهای عاطفی، درک درد و واکنش سیستم استرس در بدن. چگونه سلامت روده می‌تواند بر خلق‌وخوی ما تأثیر بگذارد! موضوعی است که در این مقاله کوتاه به آن می‌پردازیم.  در طب تاریخی و سنتی در کشورهای آسیایی و به‌طورکلی در طب شرقی، سلامت روده یک مفهوم برجسته‌ای دارد. توجه ویژه به هر آنچه می‌خوریم، کارکرد روده‌ها و پاک‌سازی آن، موضوعاتی هستند که در انواع طب‌های رایج در شرق دنیا شنیده می‌شوند. در طی سال‌های اخیر به مدد فضای مجازی و دسترسی به اطلاعات و موتور جستجوی گوگل، بسیاری از مردم به این مسئله آگاه شده‌اند، اما همچنان افراد بسیاری هستند که به اهمیت سلامت روده و تأثیر آن بر سلامت کل بدن چندان آگاه نیستند یا شاید به آن اعتقاد و باور ندارند.

بیشتربخوانید:

خواص شگفت انگیز این خوراکی برای تقویت روده‌ و سلامت دندان‌

سلامت روده یعنی چه؟

سلامت روده، همان عملکرد درست و متعادل باکتری‌های روده در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش است. می‌دانیم که غذا نقش مهمی در سلامت کلی ما دارد. همه آنچه می‌خوریم در سیستم گوارشی و درنهایت در روده ما تا حد امکان تجزیه‌شده و جذب خون می‌شود تا بتواند به‌عنوان مواد مغذی برای تغذیه سلول‌ها و بافت‌های بدن مورداستفاده قرار گیرد. حال اگر روده از سلامت کافی و مطلوبی برخوردار باشد، این فرایند به‌درستی و در بهترین شرایط انجام می‌شود و کل بدن از آن سود خواهند برد.

روده یا مغز دوم  

روده انسان یک اندام شگفت‌انگیز است. از روده به‌عنوان مغز دوم یاد می‌کنند. روده تنها اندامی است که دارای سیستم عصبی مستقل خود است. شبکه‌ای پیچیده از 100 میلیون نورون که در دیواره روده جاسازی‌شده است و حتی در صورت قطع ارتباط مسیر عصبی آن بامغز، همچنان به کار خود ادامه می‌دهد. بر اساس نتایج برخی مطالعات، تعداد سلول‌های عصبی روده انسان به‌تنهایی بیش از سلول‌های عصبی نخاع یا سیستم عصبی اندام‌های بدن است.

چرا سلامت روده برای کل بدن اهمیت دارد؟

در کنار شبکه عصبی قدرتمند مستقل، روده بالغ‌بر یک کیلوگرم باکتری دارد که اساساً هم‌وزن مغز انسان است. هرچند ترکیب گونه‌های این شبکه میکروبی، به‌واسطه ژنتیک و باکتری‌های موجود در بدن ما و اطرافیان ما مشخص می‌شود، اما به‌طورکلی 1013 تا 1014 میکروارگانیسم مفید ـ که بسیار بیشتر از مجموع کل سلول‌های بدن می‌باشند ـ در دستگاه گوارش ما در حال جنب‌وجوش هستند که برای سلامتی‌مان حیاتی هستند. آن‌ها به هضم غذا کمک می‌کنند، در متابولیسم مواد نقش دارند، ویتامین‌ها و املاح معدنی موجود در غذاها را استخراج می‌کنند و به جریان خون می‌فرستند، در برنامه‌ریزی سیستم ایمنی بدن فعالیت می‌کنند، دیواره روده را می‌سازند و از آن در برابر مهاجمان خارجی و باکتری‌های مضر دفاع می‌کنند، با میکروب‌های مضر و تجمع آن‌ها در روده مبارزه می‌کنند و ترکیباتی از خود تولید می‌کنند که از بدن ما در برابر هرگونه عامل بیماری‌زا محافظت می‌کنند.   علاوه بر این، مطالعات مختلف در سال‌های اخیر مطالعات نشان داده‌اند میکروبیوتای روده از طریق سیستم اعصاب و هورمون‌ها بامغز نیز در ارتباط هستند. این سیستم ارتباطی بامغز می‌توانند بر عملکرد بسیاری از اندام‌ها و بافت‌های بدن نیز تأثیر بگذارند. به‌این‌ترتیب، ترکیب دو عامل قدرتمند، سیستم عصبی مستقل از مغز و شبکه میکروبیوتای روده، در کنار ارتباط دوطرفه روده بامغز، توانایی چندوجهی منحصربه‌فردی به بافت روده می‌دهد که آن را به یک اندام بسیار مهم برای تنظیم عملکردهای مختلف بدن تبدیل کرده است. بنابراین می‌توانیم درک کنیم که سلامت این خط دفاعی گسترده، تا چه اندازه بر سلامت کل بدن مؤثر است!      

بیشتربخوانید:

آیا فرآورده های غذایی و دارویی حاوی باکتری‌های مفید حیات‌بخش هستند؟

سلامت روده چگونه می‌تواند بر خلق‌وخوی افراد تأثیر بگذارد؟       

انتقال‌دهنده‌های عصبی ـ مانند؛ دوپامین، نوراپی نفرین، استیل کولین و گابا ـ یک سری ترکیبات شیمیایی هستند که به‌عنوان پیام‌رسان‌های شیمیایی بدن شناخته می‌شوند. این مولکول‌ها کمک می‌کنند تا پیام‌ها بین نورون‌ها یا همان سلول‌های عصبی یا با سایر سلول‌های بدن مبادله شود. این پیام‌رسان‌های شیمیایی روی طیف گسترده‌ای از عملکردهای جسمی و روان‌شناختی ما مانند ضربان قلب، اشتها، خلق‌وخو، ترس و خواب تأثیر می‌گذارند.

میکروبیوتای روده یکی از جایگاه‌های بسیار مهم تولید انواع انتقال‌دهنده‌های عصبی یا ترکیبات پیش ساز آن‌ها هستند. مثلاً یک مطالعه نشان داد، تولید حدود 95 درصد از سروتونین بدن توسط باکتری‌های روده تأمین می‌شود. سروتونین به مهار درد، برقراری حالت خواب، تنظیم رفتارهای تغذیه و نوسانات خلق‌وخو کمک می‌کند. این موضوع می‌تواند توضیح دهد که چرا خوردن برخی آنتی‌بیوتیک‌ها که تولید یا عملکرد میکروبیوم روده را مختل می‌کنند، عوارض جانبی عصبی روان‌پزشکی ایجاد می‌کنند، یا روی تأثیر داروهایی که برای درمان مشکلات روحی یا روانی تجویز می‌شوند، مؤثر هستند و درنهایت خلق‌وخوی ما را تغییر می‌دهند. همچنین این موضوع می‌تواند توضیح دهد که چرا مشکلات روحی ـ روانی در افرادی که به سندرم روده تحریک‌پذیر دچار هستند، رایج است.

 بیشتربخوانید:

میکروسکوپی های مفید و درمانگر

غذاهای دوستدار میکروبیوتای روده

برای داشتن یک شبکه میکروبیوتای مطلوب و فعال چند راهکار وجود دارد. به‌طورکلی رعایت سبک زندگی سالم و بهره‌مندی از چند راهکار که در مقاله میکروب‌های مفید با سبک زندگی سالم نیز به آن‌ها اشاره‌شده می‌توانیم به این سربازان فعال، مفید و دوست‌داشتنی بدنمان کمک کنیم.

اولین و مهم‌ترین راهکاری متخصصان تغذیه پیشنهاد می‌کنند، توجه به غذایی است که هرروز می‌خوریم. برخی غذاهایی که گفته می‌شود در ایجاد تنوع و تکثیر و عملکرد میکروبیوتای روده مؤثر هستند عبارت‌اند از:

انواع غذاهای حاوی فیبر مانند؛ میوه‌ها و سبزیجات، حبوبات، نان‌های سبوس‌دار و غلات کامل. این غذاها، دارای انواع فیبرهای محلول و ترکیباتی هستند که غذای باکتری‌های روده محسوب می‌شوند. به این غذاها، پری‌بیوتیک نیز گفته می‌شود. باکتری‌های مفید روده برای رشد و تکثیر و فعالیتشان به این غذاها نیاز دارند. اگر این غذاها در دسترسشان نباشد، تعداد و تنوع گونه‌هایشان کم می‌شود، تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی که در تنظیم فعالیت‌های جسمی و رفتاری مؤثر است، کاهش می‌یابد، قدرت دفاعی‌شان کمتر می‌شود و فضای روده برای رشد و تکثیر باکتری‌های مضر فراهم می‌شود.

ماست و کفیر؛ ماست و کفیر از دسته غذاهای تخمیر شده طبیعی هستند که به دلیل داشتن میکروارگانیسم‌های پروبیوتیکی در بهبود میکروبیوم روده نقش پررنگی دارند. مصرف ماست و سایر غذاهای تخمیری، ممکن است به‌سلامت روده کمک کنند و در بهبود برخی بیماری‌های مانند عفونت‌های تنفسی و پاسخ‌های ایمنی و ضدالتهابی بدن مفید باشند.

عسل: غذاهای فرا طبیعی کمی وجود دارند که دارای کربوهیدرات‌های پری بیوتیک و خواص پروبیوتیک با یکدیگر و یکجا باشند. عسل جز این دسته از غذاهای نادر ارزشمند است. مطالعات نشان داده، عسل در رشد برخی از باکتری‌های مفید (لاکتوباسیلوس رویتر، لاکتوباسیلوس رامنوسوس و بیفیدوباکتریوم لاکتیس) و مهار برخی از باکتری‌های مضر (اشریشیا کلی، سالمونلا تیفی موریوم و استافیلوکوکوس اورئوس) نقش کم‌نظیری دارد.

علاوه بر مواد غذایی مؤثر بر ترکیب میکروبیوتای روده که در بالا ذکر شد، انتخاب غذایی و عادات غذایی فرد به دلیل نیازهای متفاوت و همچنین پذیرش طعم، می‌تواند در تنوع میکروبیوتای روده تأثیرات چشمگیری داشته باشد. مثلاً یک رژیم غذایی سرشار از چربی و فیبر کم، به تولید و تکثیر باکتری‌های ایجادکننده التهاب در بدن منجر می‌شود. 

 بیشتربخوانید:

کفیر، بانک پروبیوتیک ها