زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر منصوره منصوری - متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری

تحریریه زندگی آنلاین : بی‌اختیاری ادراری پس از سکته مغزی عارضه شایعی است . در واقع نیمی از بیمارانی که به علت سکته مغزی در بیمارستان بستری می‌شوند توانایی کنترل ادرار را ندارند و یک سوم آن‌ها نیز بی‌اختیاری مدفوع دارند. برای بسیاری از بیماران از دست دادن کنترل دفع یک نگرانی عمده بوده و به نوعی از دست دادن ارزش و احترام اجتماعی تلقی می‌شود. نکته قابل توجه این است که پس از گذشت یک سال از سکته مغزی ، ناتوانی در کنترل ادرار فقط در 15 درصد افراد باقی می‌ماند . خوشبختانه در 85 درصد بیماران توانایی کنترل بازمی‌گردد. توانایی کنترل مدفوع عموماً زودتر از توانایی کنترل ادرار بازگشت می‌کند.

 بیشتربخوانید:

احتمال ابتلا به افسردگی قبل از سکته مغزی وجود دارد

علل و عوامل مؤثر در بی‌اختیاری ادراری پس از سکته مغزی

آسیب مغزی : اولین و مهم‌ترین علت بی‌اختیاری ادراری پس از سکته مغزی ، اختلال خون‌رسانی و انفارکت قسمت‌هایی از مغز است که مسئول مستقیم در هماهنگی بین مراکز کنترل ادرار در مغز و نخاع هستند. سکته مغزی ممکن است به علل آمپولی عروق مغزی ، انسداد و یا خونریزی رخ دهد که نهایتاً منجر به ایسکمی و انفارکت بافت مغز در ناحیه مربوطه می‌گردد.

ناتوانی حرکتی و ارتباطی : عامل دیگر مؤثر در بی‌اختیاری ادراری متعاقب سکته مغزی ، ناتوانی در حرکت به علت فلج کامل یا نسبی اندام‌ها است. طبعاً کندی در حرکت منجر به عدم توانایی در رسیدن به موقع به توالت و بی‌اختیاری می‌شود. عامل دیگر که می‌تواند همراه با فلج اندام‌ها رخ دهد ناتوانی در تکلم و برقراری ارتباط با اطرافیان و درخواست کمک از آن‌ها جهت رساندن بیمار به توالت است.

یبوست : مشکل دیگر که در این افراد رخ می‌دهد و باعث تشدید بی‌اختیاری ادراری می‌شود یبوست است . یبوست ممکن است به علت بی‌تحرکی متعاقب سکته مغزی ایجاد شود . در بعضی بیماران که دیسفاژی و ناتوانی در بلع و نوشیدن متعاقب سکته رخ‌داده است ، منجر به اختلالات تغذیه‌ای و کم‌آبی شدید بدن بیمار یبوست می‌گردد.

داروها: بعضی از داروها مانند دیورتیک ها که عمدتاً در درمان فشارخون تجویز می‌شوند باعث تشدید بی‌اختیاری می‌گردند.

عفونت ادراری : عفونت ادراری که خود به علت کم تحرکی و کم‌آبی بدن و بی‌اختیاری هم‌زمان مدفوعی در بیماران سکته مغزی شایع‌تر است نیز می‌تواند منجر به بی‌اختیاری ادراری موقتی شود.

بیماری‌های همراه : بعضی از افراد که قبل از بروز سکته مغزی مشکلاتی چون بزرگی پروستات در آقایان یا افتادگی مثانه در خانم‌ها داشته‌اند .این مشکلات همراه با درجاتی از اختلال در دفع ادرار بدون بی‌اختیاری بوده است که پس از سکته مغزی اختلال ادراری آنان تشدید شده و منجر به بروز بی‌اختیاری ادراری استرسی یا فوریتی می‌گردد.

انواع بی‌اختیاری ادراری پس از سکته مغزی

اغلب در چند روز اول پس از سکته مغزی ،ابتدا احتباس ادراری رخ می‌دهد.پس از رفع احتباس، بی‌اختیاری ادراری به چند فرم رخ می‌دهد در درصد بیشتری از بیماران بی‌اختیاری به‌صورت ناخودآگاه و در عده‌ای به‌صورت بی‌اختیاری فوریتی است. بی‌اختیاری ادراری ناخودآگاه به معنای دفع بدون آگاهی و هوشیاری فرد نسبت به زمان دفع ادراراست و بی‌اختیاری فوریتی یعنی همراه با درک حس پری مثانه و درک احساس فوریت ادرار ولی عدم توانایی در کنترل آن است. در عده‌ای از بیماران بی‌اختیاری ادراری عملکردی است. بدین معنا که فردی که دچار سکته مغزی شده به علت ناتوانی در راه رفتن و یا بیرون آوردن به موقع لباس توانایی کنترل ادرار را ندارد.به ندرت ممکن است بی‌اختیاری ادراری استرسی به هنگام سرفه و عطسه به علت ضعف عضلات کف لگن و یا اسفنکتر مجرا ادراری رخ دهد.

بیشتربخوانید:

بررسی سکته چشمی از علت تا درمان

مراقبت‌های اولیه پس از سکته مغزی برای مشکل دفع

در هفته اول سکته مغزی که بیمار در بیمارستان بستری شده است اغلب تا زمانی که احتباس ادرار وجود داشته باشد، بیمار نیاز به تخلیه مثانه به‌وسیله سوند دارد. پس از آنکه حس مثانه بازگشت و بیمار بتواند زمان پر شدن مثانه را اعلام کند  پرستار به بیمار در زمان‌های مناسب وسیله ای برای تخلیه ادرار می‌دهد. در صورتی که تخلیه مثانه کامل نباشد پرستار با سوند یک‌بار مصرف باقیمانده ادرار در مثانه را هر 6 ساعت یک‌بار تخلیه می‌کند. وقتی بیمار توانایی راه رفتن با کمک را بدست آورد پرستار وی می‌تواند هر یک ساعت بیمار را تا توالت همراهی کند.

درمان‌های بی‌اختیاری ادراری پس از هفته اول سکته مغزی

معمولاً پس از گذشت یک هفته اول از سکته مغزی ارزیابی‌های تشخیصی اولیه جهت بررسی و درمان بی‌اختیاری ادراری شروع می‌شود.ابتدا سابقه بیماری‌های قبلی و داروهایی که بیمار می‌خورد بررسی می‌شود و سپس حجم مایعات مصرفی بیمار در طی 24 ساعت و حجم ادرار دفعی در همان مدت زمانی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.

ضروری است نمونه ادرار بیمار جهت بررسی احتمال عفونت ادراری بررسی شود . در صورتی که شک به مشکلات کلیوی وجود دارد سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن کلیه‌ها و مثانه نیز به عمل آید. وقتی‌که عوامل زمینه‌ساز بی‌اختیاری ادراری ارزیابی شدند درمان‌های مناسب با توجه به شرایط هر بیمار انجام می‌شود.

تمرینات مثانه: هدف از این تعلیم در واقع تنظیم انقباضات مثانه و برگشت توانایی کنترل ادرار است. در این شیوه به بیمار توصیه می‌شود ابتدا دفعات توالت رفتن را روی یک ساعت یک‌بار تنظیم کند و هر هفته ده دقیقه تا یک ربع این فاصله زمانی را بیشتر کند و به تعویق بی اندازد . تدریجاً در طی چند ماه این فاصله به حدود دو و نیم تا سه ساعت یک‌بار می‌رسد. باید توجه داشت که نوع و میزان مایعات مصرفی بیمار نیز باید کنترل شوند و از مصرف مایعات بیش ازحد نیاز و محرک مانند چای و قهوه غلیظ ممانعت شود.

ورزش‌های کف لگن: این ورزش‌های به قوی شدن عضلات کف لگن کمک می‌کند و منجر به کنترل بهتر مثانه و توقف نشت ادرار می‌شود. این ورزش به‌صورت انقباض عضلات دور مجرای ادرار و نگهداری انقباض به مدت هفت ثانیه و سپس رها کردن عضله و استراحت آن به مدت هفت ثانیه است.

ترجیحاً بهتراست با پنج بار در روز اول شروع شود و هر سپس هرروز دو تا به آن افزوده شود . بهتر است هر بار این ورزش‌ها در سه پوزیشن درازکش ، نشسته و ایستاده تکرار شوند . وقتی تعداد آن‌ها به بیست انقباض رسید در دو مقطع زمانی صبح و بعدازظهر تقسیم شوند و تا شش ماه ادامه داده شود. معمولاً پس از سه تا شش ماه اثرات مثبت آن توسط بیمار حس می‌شود.

درمان دارویی: ترجیحاً اگر برای درمان فشار خون بیمار دیورتیک مصرف می‌کند بهتر است با داروی دیگری جایگزین شود. داروهای دیگر برای کنترل تکرر و فوریت ادرار عمدتاً داروهای آنتی کولینرژیک و برای درمان عفونت ادراری آنتی‌بیوتیک‌ها هستند.

کاهش وزن: قویاً توصیه می‌شود در بیمارانی دچار سکته مغزی که اضافه وزن دارند جهت کمک به کنترل مثانه در دراز مدت کاهش وزن مورد توجه قرار گیرد.

 بیشتربخوانید:

سکته مغزی از علت تا راه های درمان

 گیاهانی که تقویت کننده مغز هستند