زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

معاون آموزش و پژوهش سازمان نظام پزشکی کشور، رئیس انجمن آنستزیولوژی و مراقبت‌های ویژه ایران، سردبیر مجله علمی سازمان نظام پزشکی ایران:

گفتگو : رضاحسینمرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی - خبرنگار

تحریریه زندگی آنلاین : دکتر علیرضا سلیمی، متولد اردیبهشت‌ماه 1349 در شهر مشهد است، مرحوم پدر ایشان نظامی و مرحوم مادر گرامی ایشان فرهنگی و معلم بودند.

وی دانش‌آموخته پزشکی عمومی و متخصص بیهوشی و مراقبت‌های ویژه  از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی  و جز دانش‌آموختگان رتبه برتر آزمون بورد تخصص این رشته در سال 1378 است. وی پس از گذراندن دو سال طرح خدمت به‌عنوان حیات علمی دانشگاه علوم پزشکی در بیمارستان لقمان حکیم پذیرفته و حدود پانزده سال در این مرکز مهم و بزرگ درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خدمت کرد و اکنون نیز حدود شش سال است که در بیمارستان مسیح دانشوری به‌عنوان عضو حیات علمی با درجه استاد تمام مشغول فعالیت است. وی اکنون مدیر گروه بیهوشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است. دکتر سلیمی اکنون  معاون آموزش و پژوهش سازمان نظام پزشکی کشور، عضو حیات مدیره سازمان نظام پزشکی تهران بزرگ، رئیس انجمن متخصصین بیهوشی و مراقبت‌های ویژه ایران، رئیس یکی از سه حیات عالی انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور، سردبیر مجله علمی سازمان نظام پزشکی ایران، و عضو کمیته انتشارات انجمن جهانی بیهوشی است.

در گذشته انجام بیهوشی یا استفاده از برخی داروهای آن با ترس مردم همراه بود. الآن چطور؟

علاوه بر رشد عمومی پزشکی سایر علوم بر سرنوشت تخصص بیهوشی مؤثر بودند. مثلاً مانیتورهای پایش علائم حیاتی در راستای توسعه دانش فضایی ساخته شد و گسترش پیدا کرد. تکنولوژی‌های مختلف در این رشته اثر داشته است. البته در چند سال اخیر شاهد انقلاب یا جهش خارق‌العاده‌ای در این رشته نبودیم.

 معمولاً در تولیدات و اختراعات یک توقف زمانی ایجاد می‌شود و بعد از چند سال یک تحول جدید رخ می‌دهد. خوشحال هستم که بگویم در ایران، داروهای بیهوشی  از منابع مطمئن تهیه شده است. مردم باید بدانند که عوارض و مرگ‌ومیر از بیهوشی یا داروهای آن بسیار نادر است. در دست یک متخصص که تبحر لازم را دارد با داروهای موجود که حداقل استاندارد لازم را دارند، عوارض و مرگ‌ومیر بیهوشی به‌طور مستقیم خیلی کم است و جای نگرانی نیست. من به بیمارانی که ترس دارند، میگویم که بیهوشی مثل رانندگی است. رانندگی هم درصورتی‌که توسط یک فرد بی‌تجربه و ناآگاه به قوانین انجام شود می‌تواند نگران‌کننده، خطرناک و حتی مرگبار باشد. ولی همه ما این خطر را می‌پذیریم و هزاران بار سوار خودرو می‌شویم. خطرات بیهوشی بسیار منطقی است و در سطح دنیا توجیه و پذیرفته شده است. بخصوص در سالهای اخیر، کیفیت داروهای بیهوشی بهبود بیشتری پیدا کرده است. امروزه بعد از یک عمل جراحی، عوارضی که پانزده یا بیست پیش بعد از جراحی می‌دیدیم (درد بعد از عمل، تهوع و استفراغ...)، اکنون  به‌ندرت با آن روبرو می‌شویم. این به لطف پیشرفت دانش و در اختیار قرار داشتن داروها و تجهیزات جدید است و مشکلی وجود ندارد.

 بیشتربخوانید:

متخصصان بیهوشی سربازان گمنام عرصه سلامت( قسمت اول)

در مورد داروهای بیهوشی و تجهیزات در کشور بفرمایید. تا چه میزان همگام با علم و دانش جهان هستیم؟

بیهوشی رشته‌ای جوان است. در مقایسه با جراحی که قدمت هفت‌هزارساله دارد، بیهوشی حدود دویست سال سابقه در جهان دارد. این رشته مانند بسیاری از رشته‌های نوین، خیلی وابسته به تجهیزات است. بخشی از کیفیت کاری که توسط من و همکارانم انجام می‌شود به داشتن دارو و تجهیزات روز دنیا ارتباط دارد. همیشه به لطف خدا حداقل استانداردها را در زمینه بیهوشی در کشور داشته‌ایم. اگرچه  در چند سال اخیر به دلیل شرایط اقتصادی  یا بروز مشکلاتی مانند پاندمی کووید 19 کمبودها و کاستی‌هایی وجود دارد.

برای ارائه کیفیت عالی و سطح بالا لازم است که داروهای خوب و به روز دنیا را در اختیار داشته باشیم. امیدوارم اگر شرایط اقتصادی و همه‌گیری کرونا بهتر شود، وضعیت ما هم در این زمینه همگام با دنیا بهبود یابد.

آیا همچنان از گازهای بیهوشی در کشور استفاده می‌شود؟

بله. تولید و مصرف گازهای بیهوشی مانند سایر داروهای بیهوشی پیشرفت کرده و نسل‌های جدید آن در اختیار قرار دارد. گازهای بیهوشی کاربردهای خود را دارد. ما در کشور به‌طور وسیع از انواع گازهای بیهوشی برای بیماران بهره‌مند هستیم. گازهای بیهوشی جدید کم عارضه و خوب است و ما برای بیماران استفاده می‌کنیم.

مکانیسم انجام یک بیهوشی عمومی چگونه است؟

پا به‌پای کشورهای پیشرفته در این زمینه گام برمی‌داریم؛ کیفیت بیهوشی در ایران هم سنگ کشورهای پیشرفته جهان است. علم متخصصین کشورمان با توجه به مقالات علمی و سخنرانی‌هایی که ارائه می‌دهند و کار عملی که بر بالین بیمار انجام می‌دهند، واقعاً در سطح بالایی قرار دارد. آمار و ارقام حاکی از جایگاه رفیع این رشته است.

در واقع بیهوشی از بیرون اتاق عمل شروع می‌شود و همه بیماران قبل از عمل جراحی باید مشاوره بیهوشی انجام دهند. مشاوره بیماران قبل از عمل جراحی و بررسی آزمایشات و بررسی‌های پاراکلینیک در این زمان درخواست می‌شود و استرس بیماران با این مشاوره و پاسخ به سؤالات کاهش داده می‌شود. نظر بیمار مهم است ولی برای برخی از بیهوشی‌ها ارجحیت‌هایی وجود دارد که متخصص بیهوشی به آن توجه می‌کند. از لحظه‌ای که بیمار وارد بخش می‌شود و زمانی که به اتاق عمل تحویل می‌گردد، حین و بعد از عمل... متخصص بیهوشی حامی و مسئول بیمار است.

 بیهوشی عمومی چهار مرحله دارد و در اصل از چهار دسته دارویی استفاده می‌شود. دسته اول ایجاد خواب می‌کند یا در اصطلاح هایپنوتیک است. دسته دیگر مربوط به کنترل درد بیمار است. دسته دیگر برای شل کردن عضلات است (در موارد بیهوشی عمومی استفاده می‌شود). دسته چهارم برای ایجاد فراموشی و آمنزی است که در صورت نیاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیهوشی عمومی یا  بیهوشی موضعی (منطقه‌ای) برحسب نوع عمل و نیاز بیمار انتخاب می‌شود. بعد از بیهوشی، متخصص موظف به پایش و مراقبت بیمار است و پس از اتمام جراحی، بیمار را در ریکاوری نگه می‌داریم تا وی شرایط عادی برای اعزام به بخش داشته باشد. اگر نیاز به مراقبت‌های ویژه باشد به بخش مربوطه اعزام می‌شود.

  بیشتربخوانید:

هیپنوتیزم روشی جدید به جای بیهوشی

بیهوشی موضعی یا منطقه‌ای چطور؟

بسته به نوع عمل و موضعی که باید جراحی شود، توسط متخصص در ناحیه مربوطه با داروهای خاص خود انجام می‌شود. امروزه برای بسیاری از خانم‌هایی که جهت زایمان مراجعه می‌کنند از روش بهوشی موضعی اپیدورال یا اسپاینال استفاده می‌کنیم. این تکنیک‌ها جدید نیست و ساله است که در دنیا استفاده‌شده است.

 نکته مهم اینکه اغلب مردم با کسب اطلاعات از فضای مجازی مطالعه دارند و از ابعاد انجام روش‌های مختلف مطلع هستند. البته صحت و دقت این اطلاعات  برحسب اینکه از کجا استخراج و یا منتشر شده متفاوت است  و مانند تیغ دو لبه عمل می‌کند؛ برخی اوقات اطلاعات غلط مقاومت‌هایی بوحود می‌آورد که با کمی صحبت و مشورت، اطلاعات صحیح در اختیار آنان قرار می‌گیرد. بیماران بیشتر مواقع همراه می‌شوند، مردم عزیز ما بسیار فهیم‌اند و به پزشک خود اعتماد دارند و می‌دانند تمام این کارها برای سلامت خود انحا می‌باشد.

جراح در تصمیم گیری شما برای چگونگی بیهوش کردن، چقدر نقش دارد؟

جراحی یک کار تیمی است و زمانی موفقیت حاصل می‌شود که یک تصمیم گیری جمعی انجام شود. در این جمع حتی نظر بیمار هم مهم است. همکاران داخلی، قلب... با هم به‌طور جمعی مشورت می‌کنند و متخصص بیهوشی اقدام لازم و مناسب را انجام می‌دهد.

چه‌کارهای دیگری از یک متخصص بیهوشی ساخته است؟

در زمینه  دردهای مزمن و درد بیماران سرطانی، بیماری‌های مرتبط با اختلالات خواب و... این رشته فعال هست. درمان با اکسیژن هایپربار نیز توسط متخصص بیهوشی انجام می‌شود. این مورد اخیر متاسفانه کمتر در کشورمان موردتوجه قرار گرفته است. این درمان خوب برای عموم در دسترس نیست. استفاده از اکسیژن هایپربار در واقع درمان جدیدی نیست ولی کارایی خوبی دارد و بخصوص در برخی مشکلات مانند مسمومیت با مونوکسید کربن، عفونت‌های بی‌هوازی، آمبولی ها، زخم‌های مزمن (ایسکمیک)،... مؤثر است.

موفقیت‌های خود را مرهون چه کسانی می‌دانید؟

من نه ساله بودم که پدرم فوت شد. مرحوم مادرم آن زمان دبیر ادبیات بود و وظیفه حمایت از من و خواهرم که پنج سال از من بزرگتر بود را عهده‌دار شد.

چیزی که مادرم همیشه تاکید داشت و بیش از هر چیز در زندگی به درد من خورد این بود:" باید برای  برخورد عمومی و اجتماعی اهمیت زیادی قائل باشیم". مادرم کمک کردن به مردم را از همان سن پایین با ما تمرین و تاکید می‌کرد.  همیشه برای مرحوم مادر عزیزم ارزش خیلی زیادی قائل هستم و خودم را مدیون زحمات و محبت‌های ایشان می‌دانم؛ اگرچه سال 1390 از دنیا رفت، ولی همیشه تأثیر مثبت رفتار و راهنمایی‌های ایشان به‌عنوان یک فرهنگی، همیشه در گوش من است و درسی که هیچ‌گاه کهنه نمی‌شود. ادب و فروتنی چیزی است که مادرم به من یاد داد و اینکه انسان هرچه به لحاظ علمی و اجتماعی بالاتر می‌رود، باید فروتن و افتاده‌تر باشد. دقیقاً همان‌طور که در استادانم می‌بینم و هرچه در درجه بالاتر هستند، افتاده‌تر و بیشتر فروتن هستند.

من این روزها مسئولیت زیادی دارم و حدود هجده ساعت در شبانه‌روز کار می‌کنم. چیزی که خیلی به آن بها می‌دهم  و از کودکی به آن توجه داشتم ورزش است. روحیه‌ای که در این سن دارم مربوط به همان تلاش‌ها و کارهای تیمی در ورزش‌های دوران کودکی است. من شناگر بودم. در تیم‌های مختلفی از جمله تیم استان عضو بودم.

با انجمن جهانی بیهوشی هم همکاری دارید؟

به مدت چهار سال عضو کمیته آموزش انجمن جهانی بودم که تجربه بسیار خوبی برایم داشت. اکنون هم در کمیته انتشارات انجمن جهانی بیهوشی عضو هستم.

این روزها موفقیت و زندگی را مدیون چه کسی هستید؟

مدیون و سپاسگزار زحمات همسرم هستم.

جنابعالی  تصدی یکی از مهم‌ترین معاونت‌های سازمان نظام پزشکی را بر عهده دارید. بفرمایید فعالیت و همکاری شما با این سازمان از کجا شروع شد؟

سازمان نظام پزشکی را خانه خودم می‌دانم. از همان ابتدا که پزشک شدم با سازمان نظام پزشکی به‌عنوان کارشناس همکاری داشتم و فعالیت‌های مختلفی در اینجا انجام دادم.

اکنون بطور رسمی از سال 1396 منتخب پزشکان تهران در این دوره از انتخابات و عضو هیات مدیره نظام پزشکی تهران بزرگ و معاون آموزشی، پژوهشی سازمان نظام پزشکی کشور هستم.

وظیفه اصلی من اینجا آموزش و پژوهش است و سعی کردم این پتانسیل سازمان نظام پزشکی را طی مدت فعالیتم بالفعل کنم. وقتی من این مسئولیت را عهده‌دار شدم متاسفانه شش شماره از مجله سازمان نظام پزشکی چاپ نشده بود و امیدی نیز به زنده ماندن آن نبود؛ این مجله به‌عنوان یکی از مجلات علمی و مهم کشور است که خوشبختانه اکنون در کنار مجله‌ای به زبان انگلیسی به‌موقع و به روز منتشر می‌شود و در اختیار همکاران قرار دارد.

در دوران کووید 19 جز پیشتازان کشور در امر آموزش هستیم. به‌گونه‌ای که اولین دوره آموزش مجازی ویژه پزشکان را همان اوایل اپیدمی راه‌اندازی کردیم. بهمن‌ماه سایت CORONA.IR را راه‌اندازی کردیم که جز پربازدیدترین پایگاه‌های اطلاع‌رسانی کشور است. در این سایت حقایق، دروغ‌ها و شایعات مرتبط با کووید 19 را منعکس کردیم و به اطلاع عموم و همکاران رساندیم که خیلی موردتوجه قرار گرفت. اسفند ماه پارسال در فضای مجازی تست آنلاین کرونا را راه‌اندازی کردیم که در دو شب هفت میلیون نفر آن را پر کردند و ایده اینکه افراد با وضع عمومی بهتر به بیمارستان‌ها نروند و در منزل تحت مراقبت  و مداوا قرار گیرند از همانجا بود؛ این کار نقش خوبی در کنترل مراجعات غیر ضروری به بیمارستان‌ها داشت. فوق‌العاده طرح استثنایی بود که پس از تکمیل سامانه‌های دیگری با همکاری وزارت بهداشت و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، توسعه پیدا کرد که خوشبختانه هم اکنون این عزیزان همین مسیر را در حال ادامه هستند.

طی این مدت آموزش همگانی بسیار مفیدی داشتیم. در همان ماه‌ها اولین فیلم‌های آموزشی برای مردم، کارمندان، بانک‌ها،... را تولید و منتشر کردیم که به‌نوبه خود بازتاب و اثربخشی خوبی برای اطلاع‌رسانی صحیح و علمی  عموم مردم و همکاران داشت.

در این مدت به دلیل مشغله کاری پزشکان و همکاران تخصص‌های مختلف و با هدف اینکه دسترسی سریع و آسان‌ترین به آخرین مقالات پژوهشی داشته باشند، گروهی را به‌منظور استخراج، ترجمه و خلاصه‌سازی مقالات علمی و دسترسی سریع و آسان سایر همکاران، هماهنگ کردیم که نتایج خوبی نیز در بر داشت؛ چون تازه‌ترین اطلاعات ظرف مدت چند ساعت آماده و به‌سرعت در اختیار همکاران قرار می‌گرفت.

همین الآن که با شما صحبت می‌کنم، مشغول برگزاری نخستین همایش کووید 19 در کشور هستیم. بیش از شصت فیلم از استادان تراز اول کشور با همکاری بیش از چهل انجمن علمی و تخصصی کشور، همچنین وزارت بهداشت این فیلم‌ها تهیه شده و در اختیار عزیزانمان قرار گرفته که اطلاعات پزشکان و همکاران بطور جامع قرار می‌گیرد و رشته‌های مختلفی را پوشش می‌دهد و امتیاز بازآموزی خوبی (بیست امتیاز) به همراه دارد. همین الآن بیش از پنج هزار نفر شرکت کننده در این برنامه آموزشی غیرحضوری داریم و حدس می‌زنم که بیش از این تعداد نیز برسد.

کارهایی که در این دوران اپیدمی توسط من و همکارانم در نظام پزشکی انجام شد، کارنامه موفقی به لطف خدا برایمان به ارمغان آورد.

بحث استارتاپ‌ها را با تفاهم‌نامه بین نظام پزشکی و دانشگاه صنعتی شریف آغاز کردیم. چند ایده خوب داشتیم که با شروع کووید 19 کمی به تعویق افتاد.

مرکز مهارت‌های فنی سازمان نظام پزشکی را راه‌اندازی کردیم که به خاطر بعد حضوری بودن، فعلاً تحت‌الشعاع کرونا قرار گرفته ولی این اقداماتی است که انجام شده و جزء پتانسیل‌های جدید و اضافه شده به توانمندی‌ها و امکانات سازمان نظام پزشکی ایران جهت استفاده همکاران است.

چون همیشه به آینده فکر می‌کردیم و زیرساخت‌های مجازی را آماده کرده بودیم، جزو اولین گروه‌هایی  هستیم که آموزش‌های خود را از حالت حضوری و غیرحضوری به آموزش مجازی چرخش دادیم؛ بالغ بر شصت وبینار بسیار خوب و موفق را برای همکارانمان اجرا کردیم و هر پنجشنبه ساعت ده صبح سعی کردیم این برنامه‌ها را داشته باشیم که خوشبختانه پرطرفدار و با رضایت بالا بوده است.

تلاش کردیم که سازمان نظام پزشکی جایگاه واقعی خود را بخصوص در میان مردم و همکاران پیدا کند. بخصوص طی یکی دو سال اخیر تلاش جامعه پزشکی تحسین‌برانگیزی  بود اگرچه مطالبات به حقی دارند. رسیدن به این مطالبات چیز ساده‌ای نیست و به زمان نیاز دارد ولی می‌توان گفت که گام‌های مثبتی برداشته شد. البته در زمینه‌های دیگر نیز فعال بودیم؛ از تلاش برای  تهیه ماسک و وسایل حفاظتی و توزیع اقلام  موردنیاز در این مدت جهت همکاران نیز دریغ نکردیم.

استاد و مدیر گروه بیهوشی دانشگاه هستید. این روزها شرایط چطور است؟

در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مدیر گروه بیهوشی هستم که هفتاد رزیدنت داریم و در شرایط  کرونا در وضعیت سختی قرار دارند. همه ما مسئولیت سنگینی به عهده داریم بخصوص رزیدنت‌ها و دستیاران تخصص که جای تقدیر و تشکر دارد. بی‌شک شرایط آموزشی و درمانی در این دوران دستخوش مسائل خاص خود است.

به‌جز تخصص بیهوشی ، شغل یا تخصص دیگری که دوست دارید چیست؟

بیشترین چیزی که دوست دارم معلمی است. از نظر من جایگاه معلمی را نمی‌توان با چیزی عوض کرد؛ برای من لذت آموزش با هیچ‌چیزی قابل مقایسه نیست. با وجود اینکه درگیر کارهای اجرایی شدم ولی آموزش و فعالیت در دانشگاه برایم بسیار لذت‌بخش است. استادی دانشگاه برایم خیلی باارزش است. البته در رشته‌های پزشکی تعریف معلم و استاد تفاوت دارد چون از حدود کلاستیک خود خارج می‌شود. در حالت عادی کلاس درس، ترم و گذراندن واحدهای درسی مطرح است ولی در پزشکی این تعریف متفاوت است و شاگردان باید بر بالین بیمار آموزش ببینند.

معلمی را خیلی دوست دارم و به آن افتخار می‌کنم. با این پاندمی، چهره آموزش متحول خواهد شد. با شیوع کووید 19 روند آموزش نیز به شیوه جدید و مجازی سرعت پیدا کرده است. باید همه با ظرفیت‌های جدید آموزش آشنا شوند، بپذیرند و خودشان را با آن تطبیق بدهند؛ چاره‌ای جز این نیست!

 به نظرم درست است که چیزهایی را از دست می‌دهیم  ولی بیش از آن بدست میاوریم. انتخاب زمان آموزش و محل آن و... فاکتورهای متعدد دیگر در آموزش دستخوش تغییرات می‌شود. نباید ترسید بلکه باید پذیرفت.

آینده کرونا در ایران و جهان را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟

این نیز بگذرد. این اولین بار نیست که یک بلای جهانگیر و پاندمی رخ می‌دهد.

با وجود اینکه این‌قدر فعال هستید، آیا به کرونا مبتلا شدید؟

خداراشکر من  تا حالا به کرونا مبتلا نشدم و اگر علت این موفقیت را بخواهید، وجود همسرم است. ایشان واقعاً یک پشتیبان و مراقب من بخصوص در این دوران بود. یکی از ترس‌هایی که پزشکان دارند، علاوه بر مراقبت‌هایی که در محل بیمارستان و بالین بیماران می‌کنند باید در منزل نیز مراقب باشند که خانواده را بیمار نکنند و یا آلودگی را به منزل انتقال ندهند.

ما در روزهای اول اپیدمی، قرنطینه در قرنطینه بودیم؛ هم در بیمارستان مراقب بودیم و هم در منزل که محل استراحت بود باز هم سعی می‌کردیم که فاصله را با عزیزان خود حفظ کنیم! نقش خانواده افراد عضو جامعه پزشکی و پزشکان با ایثاری که در این مدت کردند و سختی‌ها را به جان خریدند، کمتر از زحمات جامعه پزشکی نبود. من هم خوشبخت  و خوش شانس بودم که همسرم مانند یک فرشته نگهبان، این مدت از من مراقبت و حمایت کرد. خستگی، فشار کار باعث می‌شود که بعضی‌اوقات پروتکل‌های ساده حفاظتی را فراموش کنیم؛ به همین خاطر وجود یک حامی و مراقب می‌تواند بسیار مهم باشد. خیلی از پزشکان از جمله من این نعمت را داریم.

در پایان بفرمایید که آرزوی شما چیست؟

امیدوارم همه‌گیری کوید 19 هر جه زودتر پایان یابد. آرزو دارم در دنیا جنگی وجود نداشته باشد فقر و خشونت ریشه‌کن گردد. آرزو دارم حس محبت و نوع‌دوستی در میان تمامی انسان‌ها به اوج خود برسد. مثبت بینی و مثبت اندیشی و اعتماد فراگیر گردد. همانگونه که با شیوع کووید 19 حس نوع‌دوستی و فداکاری را در کادر پزشکی و نیکوکاران دیدم.

بهترین‌ها را برای مردم عزیز کشورم آرزو دارم.