معاون آموزش و پژوهش سازمان نظام پزشکی کشور، رئیس انجمن آنستزیولوژی و مراقبت‌های ویژه ایران، سردبیر مجله علمی سازمان نظام پزشکی ایران:
گفتگو : رضاحسینمرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی - خبرنگار
تحریریه زندگی آنلاین : دکتر علیرضا سلیمی، متولد اردیبهشت‌ماه 1349 در شهر مشهد است، مرحوم پدر ایشان نظامی و مرحوم مادر گرامی ایشان فرهنگی و معلم بودند.
وی دانش‌آموخته پزشکی عمومی و متخصص بیهوشی و مراقبت‌های ویژه از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و جز دانش‌آموختگان رتبه برتر آزمون بورد تخصص این رشته در سال 1378 است. وی پس از گذراندن دو سال طرح خدمت به‌عنوان حیات علمی دانشگاه علوم پزشکی در بیمارستان لقمان حکیم پذیرفته و حدود پانزده سال در این مرکز مهم و بزرگ درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خدمت کرد و اکنون نیز حدود شش سال است که در بیمارستان مسیح دانشوری به‌عنوان عضو حیات علمی با درجه استاد تمام مشغول فعالیت است. وی اکنون مدیر گروه بیهوشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است. دکتر سلیمی اکنون معاون آموزش و پژوهش سازمان نظام پزشکی کشور، عضو حیات مدیره سازمان نظام پزشکی تهران بزرگ، رئیس انجمن متخصصین بیهوشی و مراقبت‌های ویژه ایران، رئیس یکی از سه حیات عالی انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور، سردبیر مجله علمی سازمان نظام پزشکی ایران، و عضو کمیته انتشارات انجمن جهانی بیهوشی است.
وی می‌گوید که از ابتدای کودکی به حرفه پزشکی علاقه‌مند بوده است و اکنون در کنار آن به امور اجرایی نیز تمایل دارد. از همان دوران دستیاری تخصص، همکاری نزدیکی با انجمن بیهوشی ایران حدود نیم‌قرن سابقه در ایران دارد برقرار کرده است و مسئولیت‌های مختلفی از جمله بازرس انجمن و دبیر انجمن نیز بر عهده داشته است؛ وی از حدود شش سال پیش تاکنون، رئیس انجمن بیهوشی و مراقبت‌های ویژه ایران است. آشنایی من با این چهره محبوب و دوست‌داشتنی عرصه طب و تخصص به بیش از دو دهه پیش بازمی‌گردد. تدریس به دانشجویان و عشق به آموزش و درمان را می‌توان از نحوه صحبت کردن و خستگی‌ناپذیری او به‌سادگی متوجه شد؛ همیشه و برای همه اطرافیان وقت و انرژی می‌گذارد، بخصوص اگر بیمار و زیر نظر اوباشید، که برحسب مسئولیت توجه بیشتری دارد. قلب او برای کمک و خدمت به همه مخلوقات خداوند جای کافی دارد. با این مقدمه به سراغ دکتر علیرضا سلیمی رفتیم تا گفتگویی صمیمی در این روزهای بهاری داشته باشیم.
بیشتربخوانید:
سزارین با بیهوشی یا بی‌حسی
جناب دکتر از این فرصت استفاده می‌کنم و روز معلم و استاد را به شما تبریک عرض می‌کنیم، این درست است که دشواری‌های کار شما و همکارانتان در ایام کرونا خیلی بیشتر شد؟
سپاسگزارم. بله در این دوران و از آغاز اپیدمی کرونا تاکنون همکاران فراوانی از دست دادیم. جمعی از این همکاران متخصص بیهوشی بودند؛ متخصصان بیهوشی به دلایل تخصصی و حرفه‌ای باید در نزدیک‌ترین فاصله با بیماران قرار گیرد (جهت لوله‌گذاری تنفسی در فاصله 10 تا 15 سانتی بیمار...). مسئولیت کاری و تماس با ترشحات دهان و بینی بیمار باعث شد که عده‌ای از همکاران و دوستان عزیزمان را طی ماه‌های اخیر از دست بدهیم.
این موضوع به دلیل حجم بالای مراجعان بخصوص در اوایل اپیدمی بیشتر بود. باید گفت که تعداد زیادی از شهدا مدافع سلامت در بین متخصصین بیهوشی بودند. متخصصان بیهوشی سربازان گم نامی هستند که در دوران کرونا در مراکز درمانی از نجات جان بیماران دریغ نکردند. این تهدید و خطر مرگ باعث نشد که در وظایف خود ضعف و کاستی داشته باشیم. متخصصان بیهوشی و مراقبت‌های ویژه وظیفه دارند که برای بیماران مبتلا و آلوده به کووید، خیلی بدحال و نیازمند حمایت‌های تنفسی و لوله‌گذاری خدمت ارائه کنند. در کنار این مسئولیت سخت، همکارانم در اقصی نقاط کشور همچنان به وظایف متعدد قبلی خود نیز عمل می‌کنند. وظیفه خطیر و دوران سختی را می‌گذرانیم.
طی این دوران در انجمن از تهیه وسایل حفاظتی برای همکاران شروع کردیم و حمایت‌های خود را برای رفع کمبودها ادامه دادیم. چند ماه پیش از طرف انجمن و با حمایت سازمان نظام پزشکی، مراسم یادبود برای همکاران شهید عرصه سلامت برگزار کردیم و با دعوت از مسئولان، تمبر یادبود این عزیزان را رونمایی کردیم.
در این فرصت از استاد عزیزم دکتر ولی‌الله حسنی، دبیر بورد تخصص بیهوشی یاد می‌کنم که در اثر کرونا جان خود را از دست داد. در این مراسم از ایشان نیز تقدیر به عمل آمد؛ کمتر کشوری در دنیا وجود دارد که استادی در این سطح و مقام را در اثر ابتلا به کووید در بیمارستان محل خدمت از دست داده باشد. ایشان تمام‌وقت در این دوران پاندمی بر بالین بیماران بود و در نهایت مبتلا شد و به دیدار حق شتافت.
در آستانه سال جدید از سوی سازمان نظام پزشکی طی مراسمی که در برج میلاد برگزار شد (با رعایت پروتکل‌های بهداشتی) نیز از انجمن بیهوشی ایران به دلیل خدمات ارزشمند متخصصین بیهوشی در این دوران تقدیر به عمل آمد. گذشت، وفاداری و همکاری متخصصین که در خط مقدم خدمت در دوران کرونا بودند، اثری ماندگار و فراموش‌نشدنی در ذهن‌ها گذاشت. دوران کرونا موقعیت استثنایی برای فداکاری و ایثار جامعه پزشکی به‌ویژه متخصصان بیهوشی و مراقبت‌های ویژه ایجاد کرد.
چه تعداد شهید در عرصه بیهوشی در دوران کرونا تا زمان این مصاحبه از دست دادید؟
هفده همکار متخصص بیهوشی را از دست دادیم که عدد بالایی محسوب می‌شود.
اکنون کمبود تخت یا امکانات مراقبت ویژه نداریم؟
در حال حاضر که در پیک چهارم کووید هستیم، هر چقدر تخت و امکانات داشته باشیم باز هم دور از ذهن نیست که نیاز بیشتری داشته باشیم، چون شرایط خاصی است و در بسیاری از بیمارستان‌ها تخت‌های مراقبت ویژه افزایش پیدا کرده و شرایط دشواری را پشت سر می‌گذاریم ولی تقریباً نسبت به خیلی از کشورها وضعیت بهتری داریم. اگرچه در زمینه پیشگیری واکسیناسیون ضعیف بودیم و نقدهای بسیاری وجود دارد ولی در زمینه مراقبت از بیماران بدحال و خدمات مرتبط با تخصص ما، همکاران خیلی خوب عمل کردند. خدا را شکر می‌کنم که همه ما روسفید هستیم.
فلوشیپ‌های این رشته چه تعداد است؟
در دنیا رشته بیهوشی فلوشیپ های مختلف و متعددی دارد ولی در ایران تنها تعداد محدودی رشته‌های فلوشیپ داریم که همکاران مشغول آن هستند. از جمله بیهوشی قلب، مراقبت‌های ویژه، کنترل درد، بیهوشی اطفال، بیهوشی جراحی مغز و اعصاب، ... .
بیشتربخوانید:
هیپنوتیزم روشی جدید به جای بیهوشی
حدود شش سال است که رئیس انجمن هستید. لطفاً در مورد انجمن بیهوشی بیشتر بگویید.
انجمن بیهوشی در واقع به اعتقاد من طی سالیان فعالیت خود توانسته فعالیت‌های خوبی انجام دهد. این تخصص یک‌رشته مهم و موردنیاز در تمام مراکز درمانی بزرگ و کوچک محسوب می‌شود. کار متخصص بیهوشی بسیار وسیع و حساس است اما اغلب مردم صرفاً با کار در اتاق عمل حرفه بیهوشی را بیشتر می‌شناسند.
بخش مراقبت ویژه، اورژانس‌ها و هرجایی که بیمار بدحال وجود دارد به متخصص بیهوشی نیاز است. کنترل درد، کار در کلینیک‌های خواب در بخش روان‌پزشکی جهت شوک دادن به بیماران...، همچنین پایش بیمار در اتاق عمل و کنترل و تجویز خون، آب و الکترولیت‌های بیمار به عهده متخصص بیهوشی است. استرس این تخصص بخصوص در لحظات مخاطره‌آمیز بسیار بالا است و با خلبانی مقایسه می‌شود.
افتخار می‌کنیم که متخصصین بیهوشی در کشور به‌طور کامل نیازهای مردم و بیماران را پوشش می‌دهند؛ ما کمبود نیروی انسانی برای خدمت به بیماران در کشور احساس نمی‌کنیم و آن نیز به لطف همکاران خوب ما در اقصی نقاط ایران است که به‌طور شبانه‌روزی کار می‌کنند چون این تخصص وابسته به زمان نیست و در هرلحظه که به وجود ما احساس نیاز باشد، فارغ از بعد زمان و مکان باید بر بالین بیماران حضور پیدا کنیم؛ سخت و دشوار و از حساسیت بالایی برخوردار است.
در تمام نقاط دنیا این رشته به لحاظ درآمدی و جایگاه شغلی در میان تخصص‌های گروه پزشکی معمولاً جز چند رتبه برتر محسوب می‌شود. متاسفانه در ایران به دلیل درآمد پایین و سختی فراوان، میزان متقاضیان و دستیاران تخصص در این رشته کم شده است و استقبال زیادی برای ادامه تحصیل در این رشته نمی‌شود و ظرفیت‌ها بخصوص طی دو سال اخیر خالی مانده است که در واقع یک زنگ خطر جدی است و برای آن باید فکری کرد. حوزه سلامت وابستگی زیادی به این رشته دارد و در صورت رسیدگی نکردن به این موضوع، چالش‌هایی در آینده خواهیم داشت و باید زیرساخت‌های این رشته مورد تقویت قرار گیرد.
مهم‌ترین کارهایی که در مدت تصدی ریاست در انجمن کردید، چه بود؟
در مدت شش سال که مسئولیت انجمن با من بود تلاشمان بر این بود که ارتباط خوبی با عموم مردم در این رشته برقرار کنیم تا این رشته را خوب بشناسند. تلاش کردیم که در امور خیریه فعال باشیم؛ یک مدرسه برای زلزله‌زدگان کرمانشاه ساختیم و همین‌الان که با شما صحبت می‌کنم، هفتاد دستگاه تبلت برای دانش آموزان نیازمند کشور تهیه کردیم. در حد توان تلاش می‌کنیم؛ در سیاست‌گذاری کلان حوزه سلامت کشور با تحقیقات، دلایل و شواهد و ارائه مستندات لازم تاثیرگذار باشیم. با برگزاری کنگره‌ها و همایش‌های علمی سعی می‌کنیم همکاران را با دستاوردهای نوین این رشته در دنیا بیشتر آشنا کنیم تا هم‌سطح با دانش روز دنیا گام برداریم.
17 بهمن تا 17 اسفند ماه سال گذشته یکی از بزرگترین و بهترین همایش‌های مجازی فراگیر در کشور توسط انجمن ما برگزار شد که به جرأت می‌توان گفت اقدامی جدید و کم‌نظیر بود که الگو شد. حدود دوهزار و پانصد شرکت کننده با هشت ترابایت ترافیک اینترنتی شاهد ویدئوهای ما بوده است. بیش از شصت سخنرانی داشتیم که هر کدام بیش از دو هزار مرتبه دیده شد که در نهایت رضایتمندی حداکثری همکاران را در برداشت و بیست امتیاز بازآموزی تقدیم شد.
هم اکنون دو مجله علمی به زبان‌های فارسی و انگلیسی در حال انتشار داریم و سعی کردیم ارتباطات بین‌المللی انجمن را نیز ارتقاء دهیم. در امور صنفی فعال هستیم؛ بیش از چهل شاخه در شهرستان‌های کشور داریم و یکی از انجمن‌های موفق محسوب می‌شویم.
چه تعداد متخصص بیهوشی در کشور داریم و چه تعداد نیاز است؟
اکنون بالغ بر شش هزار متخصص بیهوشی در کشور وجود دارد که این عزیزان را اعضا انجمن می‌دانیم. افراد علاقه‌مند به این رشته پس از طی دوره پزشکی عمومی، یک دوره چهارساله در رشته دستیاری تخصص بیهوشی طی می‌کنند و متخصص می‌شوند.
تعداد زیادی ظرفیت خالی در پذیرش دستیار تخصصی بیهوشی در کشور داریم که به دلیل استرس زیاد و کار سخت و طاقت‌فرسا، همچنین در مقایسه با بسیاری از تخصص‌ها درآمد کمی دارد به همین خاطر کمتر همکاران پزشک عمومی تمایل به ادامه تحصیل و فعالیت در این رشته تخصصی را دارند.
با همین تعداد متخصص در کشور اکنون نیازها برطرف شده است ولی اگر این روند ادامه پیدا کند اگرچه ممکن است کمبود چشمگیری پیدا نکنیم ولی از رتبه‌های برتر و نخبگان، کمتر کسی به تحصیل در این رشته تمایل خواهد داشت که این رخداد شاید موجب افت کیفی تخصص بیهوشی نیز گردد.
همین مشکل و نگرانی در تخصص داخلی و تخصص کودکان وجود دارد. اغلب شاگردان برتر به رشته‌های چشم‌پزشکی، ارتوپدی، ارولوژی... که درآمد بیشتری دارد یا کم دغدغه تر است گرایش پیدا می‌کنند.
این کشور به متخصص‌های خوب ر تمام رشته‌ها نیاز دارد. عدالت بین رشته‌ها خیلی مهم است و باید برقرار باشد. همه رشته‌های پزشکی به وجود افراد ممتاز و نخبه با سطح علمی بالا نیاز دارند. باید اختلافات بین‌رشته‌ای از این جنبه را برطرف کنیم تا تعادل بیشتری میان همه رشته‌های پزشکی برقرار گردد و همکاران جوان صرفاً از روی علاقه به انتخاب رشته بپردازند.
در طول سالیان اخیر برای منطقی سازی تعرفه‌ها در این تخصص زیاد تلاش شد. به خواسته خود رسیدید؟
انجمن‌های علمی تخصصی بر اساس چارچوب تعیین شده توسط وزارت بهداشت و بر اساس تمرکز بر جنبه‌های علمی و پژوهشی در کشور فعالیت می‌کنند که در دنیا نیز به همین ترتیب است. در ایران به دلیل مشکلات عدیده صنفی، انجمن‌ها بخشی از مسئولیت صنفی را نیز به عهده گرفته‌اند. در رشته بیهوشی مشکلات زیادی وجود داشت و دارد تلاش کردیم به کمک همکاران گرانقدر گام‌هایی در راه منطقی سازی و انطباق عادلانه‌تر میان درآمد و مسئولیت برداریم.
پیگیری در سطح رئیس‌جمهور، نمایندگان مجلس، وزرای بهداشت، سازمان برنامه‌وبودجه با مکاتبات بی‌شمار فنی و حضور کارشناسای، گوشه‌ای از تلاش‌هایی بود که کردیم تا این فاصله را کم کنیم ولی هنوز با آنچه که انتظار داریم فاصله زیاد است. ولی امیدواریم و از تلاش نمی‌ایستیم.
