محد ثه آصفری : کارشناس ارشد بهد اشت و ایمنی مواد غذایی
زیرنظر: د کتر محمد حضوری - متخصص تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : آب، ترکیب هید روژن و اکسیژن، یک هد یه طبیعی بسیار ارزشمند است که برای بقای انسان بسیار مهم است. 60 د رصد بد ن انسان از آب تشکیل شد ه است و مصرف آب برای حفظ هید راتاسیون ضروری است. آب مورد استفاد ه برای مصرف، باید عاری از انواع ناخالصی‌های نامطلوب باشد ، اما باید به خاطر د اشت که هر آب آشامید نی بسته‌بند ی شد های آب معد نی نیست. نام آب آشامید نی د ر اکثر آب‌های بسته‌بند ی شد ه به چشم می‌خورد و تفاوت این د و نوع برای عامه مرد م تعریف نشد ه است. عامه مرد م آب‌های بسته‌بند ی را آب معد نی تلقی می‌کنند و نسبت به خرید و مصرف آن اطمینان کامل د ارند . آب معد نی و آب آشامید نی هر د و از نظر سلامت مورد اطمینان هستند و تفاوت جد ی میان آنها وجود د ارد که این تفاوت د ر اصل د ر تعاریف آنها است. بر اساس تعاریف سازمان ملی استاند ارد ایران آب معد نی و آشامید نی چنین تعریف می‌شود :
بیشتربخوانید:
آب مسی چیست؟!
آب آشامید نی: آبی است که ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و راد یواکتیو آن د ر حد ی باشد که مصرف آن جهت آشامید ن، عارضه سوئی د ر کوتاه‌مد ت و یا د راز‌مد ت برای سلامت انسان ایجاد نکند . به عبارتی آب آشامید نی آب بسته‌بند ی شد های است که برای مصرف انسان بی‌خطر، تمیز و قابل آشامید ن است و از نظر شیمیایی نیز تصفیه می‌شود .
آب معد نی طبیعی: آبی است که د ارای املاح معد نی خاص و عناصر کمیاب است که از منابع طبیعی مانند چشمه و نقاط حفاری شد ه از آب زیرزمینی بهد ست می‌آید و مستقیماً تحت شرایط بهد اشتی خاص، بد ون هیچ تغییر و تحولی بسته‌بند ی می‌شود . آب‌های معد نی باتوجه به شرایط جوی و د ر فصول مختلف د ارای د رصد املاح متفاوتی می‌باشند . آب معد نی طبیعی د ارای انواع مختلف گازد ار، بد ون گاز، گاز زد ایی شد ه و غنی از گاز (CO2) می‌باشد . البته گاها پس از پالایش‌های مجاز و قبل از بسته‌بند ی، گاز به صورت مصنوعی و از منبع د یگری به آن افزود ه می‌شود .
آب معد نی شامل املاحی مانند کلسیم، منیزیم، پتاسیم، سد یم، بی‌کربنات، آهن و روی است. آب معد نی از مخازن زیرزمینی طبیعی و چشمه‌های آب معد نی تأمین می‌شود و از این رو محتوای معد نی بالاتری نسبت به آب لوله‌کشی بد ان می‌بخشد . سازمان غذا و د ارو امریکا (FDA) اعلام کرد ه است که آب معد نی باید حد اقل حاوی 250 قسمت د ر هر میلیون ماد ه جامد محلول باشد و تولید کنند گان اجازه افزود ن مواد معد نی به محصولاتشان را ند ارند .
آب معد نی ممکن است تحت برخی مراحل پرد ازش شامل افزود ن یا حذف گاز (CO2) یا از بین برد ن مواد سمی مانند آرسنیک قرار بگیرد . تولید کنند گان می‌توانند پس از استخراج آب CO2 را به آن تزریق کنند . د ی‌اکسید کربن افزود ه‌شد ه به جلوگیری از اکسید اسیون کمک کرد ه و رشد باکتری‌ها را د ر آب معد نی محد ود می‌کند . آب گازد ار طبیعی CO2 خود را از منبع تأمین می‌کند . آب‌های گازد ار معد نی طبیعی، گونه متفاوتی هستند که از چشمه‌های طبیعی می‌جوشند و اغلب د ارای عناصر معد نی مانند سولفور هستند .
بیشتربخوانید:
انواع آب‌درمانی و فواید آنها
مزایای نوشید ن آب معد نی
منبع منیزیم: این ماد ه مغذی د ر تنظیم فشار خون، سطح گلوکز خون و عملکرد عصبی نقش اساسی د ارد . مقد ار منیزیم د ر آب بسته به منبع آن می‌تواند از 1 میلی‌گرم د ر لیتر تا 120 میلی‌گرم د ر لیتر متغیر باشد . طبق اعلام د فتر مکمل‌های غذایی، بیشتر مرد م د ر ایالات متحد ه کمتر از مقد ار توصیه شد ه منیزیم مصرف می‌کنند . از د ست د اد ن اشتها، خستگی، ضعف عضلانی، تهوع و استفراغ از علائم کمبود منیزیم هستند . علائمی مانند بی‌حسی یا سوزن سوزن شد ن، گرفتگی عضلات، سطح پایین کلسیم یا پتاسیم، تغییرات خلق‌و خوی، ضربان قلب نامنظم، تشنج، کاهش فشار خون حکایت از کمبود شد ید این ماد ه د ارد .
کاهش فشار خون: کمبود منیزیم ممکن است به فشار خون بالا و نارسایی احتقانی قلب منجر شود . آب معد نی غنی از منیزیم ممکن است به کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی کمک کند . یک مطالعه د ر سال 2004 بر روی 70 بزرگسال مبتلا به فشار خون مرزیِ د ارای کمبود منیزیم، نشان د اد که نوشید ن 1 لیتر آب معد نی د ر روز باعث کاهش فشار خون می‌شود .
تنظیم گرد ش خون: آب معد نی حاوی مقاد یر زیاد ی کلسیم، منیزیم و پتاسیم است که همگی باعث بهبود گرد ش خون می‌شوند .
تقویت استخوان‌ها: آب معد نی حاوی کلسیم است که به تقویت استخوان کمک می‌کند . ورزش منظم و رژیم‌های غذایی غنی از کلسیم می‌تواند باعث تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان شود . پژوهشگران د ر مطالعه‌ای د ر سال 2017 چگونگی جذب کلسیم را از شیر، مکمل‌های کلسیمی و آب معد نی مقایسه کرد ند . آنها نتیجه گرفتند که آب معد نی با مقاد یر زیاد کلسیم می‌تواند باعث افزایش ذخیره کلسیم بد ن شود .
ارتقای سلامت د ستگاه گوارش: د ریافت مقد ار کافی منیزیم د ر رژیم غذایی می‌تواند از یبوست جلوگیری کرد ه و سلامت د ستگاه گوارش را بهبود بخشد . منیزیم آب را به رود ه می‌کشد و باعث بهبود قوام مد فوع می‌شود . همچنین باعث شل شد ن عضلات رود ه می‌شود و از حرکات منظم رود ه پشتیبانی می‌کند . بر اساس یافته‌های یک مطالعه کنترل شد ه تصاد فی، نوشید ن آب معد نی حاوی سولفات منیزیم و سولفات سد یم منجر به د فعات بیشتر حرکات رود ه و بهبود کیفیت زند گی د ر افراد مبتلا به یبوست می‌شود .
بیشتربخوانید:
آب معدنی و آشامیدنی
آیا مصرف آب‌های معد نی و بسته‌بند ی می‌تواند ضرر د اشته باشد ؟
نوشید ن آب معد نی به طور کلی بی‌خطر است. آب معد نی گازد ار حاوی اسید کربنیک است که ممکن است باعث سکسکه یا نفخ شود . یک مسئله مهم د ر مورد آب معد نی نگرانی زیست محیطی ناشی از ظروف آن است. تولید بطری‌های پلاستیکی د ر مقیاس بزرگ باعث آلود گی می‌شود و عواقب جد ی برای محیط‌زیست به‌همراه د ارد . د ر پژوهشی که د ر سال (2016) انجام شد محققان اثرات مختلف زیست‌محیطی تصفیه آب، آب معد نی با بطری‌های پلاستیکی و آب معد نی با بطری‌های شیشه‌ای را بررسی کرد ند . آنها د ریافتند که فرآوری آب لوله‌کشی مطلوب‌ترین گزینه است. آنها همچنین متذکر شد ند که تولید بطری‌های شیشه‌ای بیشترین مقد ار ماد ه اولیه را مصرف می‌کند و بیشترین هزینه را نیز می‌طلبد . علاوه بر آن، بسیاری از ظروف پلاستیکی حاوی بیس‌فنول A یا BPA هستند . این ماد ه شیمیایی می‌تواند عملکرد طبیعی هورمونی را مختل کند .
از د یگر آب‌های بسته‌بند ی شد ه می‌توان به آب گازد ار و آب غنی شد ه با اکسیژن اشاره کرد
آب کربن‌د ار (سود ا)
آب گازد ار از حل شد ن گاز د ی‌اکسید کربن با فشار زیاد تهیه می‌شود . این نوشید نی پر از حباب، با نام‌های د یگری مثل سود ا و آب‌کربناته بفروش می‌رسد و معمولاً به برخی از آنها برای بهتر شد ن طعم، کمی نمک اضافه می‌کنند . آب گازد ار با وجود اسید ی بود ن، بد ن را اسید ی‌تر نمی‌کند ، زیرا کلیه‌ها و شش‌ها، د ی‌اکسید کربن اضافه بد ن را د فع می‌کنند .
د ی‌اکسید کربن و آب، طی یک واکنش شیمیایی با تولید اسید کربنیک گیرند ه‌های عصبی را د ر د هان تحریک می‌کند . این تحریک با ایجاد نوعی سوزش و گزش برای بسیاری افراد تحریک‌آمیز و خوشایند است. از جمله مزایای آب گازد ار می‌توان به هید راته شد ن بد ن، بهبود سلامت قلب، افزایش احساس سیری وکاهش وزن، بهبود هضم و گوارش، بهبود قد رت بلع، رفع حالت تهوع و سلامت پوست اشاره کرد .
یکی از بزرگ‌ترین د غد غه‌های مصرف آب گازد ار تماس مستقیم مینای د ند ان با اسید و تأثیر آن بر سلامتی د هان و د ند ان است. نتایج برخی تحقیقات و مطالعات انجام شد ه نشان می‌د هد که آب گازد ار خطر بسیار کمی برای د ند ان د ارد و د ر صورتی که نوشید نی‌های گازد ار حاوی قند باشند به مینای د ند ان صد مه می‌زنند . همچنین بر اساس مطالعات انجام شد ه، آب گازد ار بر سلامت استخوان‌ها اثر منفی ند ارد و د ر واقع آنچه برای سلامت استخوان‌ها ضرر د ارد ، مصرف نوشید نی‌های گازد ار حاوی کولا است، اما این موضوع به د لیل میزان بالای فسفر موجود د ر آنها است که باعث کاهش سطوح کلسیمی می‌شود و ربطی به گازد ار یا کربن‌د ار بود ن آنها ند ارد . همین امر عامل مهمی برای پوکی‌استخوان به شمار می‌آید .
بیشتربخوانید:
سلامت کلیه ها با نوشیدن آب
آب غنی‌شد ه با اکسیژن
آب غنی‌شد ه با اکسیژن یک محصول نسبتاً جد ید و محبوب است که د ر طی فرآیند به آن اکسیژن اضافه می‌شود . این نوشید نی معمولاً به عنوان یک نوشید نی بعد از تمرین ورزشی استفاد ه می‌شود ، اما می‌توان آن را قبل یا بعد از ورزش، یا به عنوان یک نوشید نی معمولی د ر طول روز به جای آب نوشید . اگرچه مطالعات انجام شد ه روی آب غنی‌شد ه با اکسیژن محد ود است، اما برخی مطالعات نشان می‌د هند که این ماد ه به بهبود ی ورزش و د فع سموم از بد ن کمک می‌کند . این نوشید نی کم کالری، هیچ ماد ه‌مغذی قابل‌توجهی ند ارد .
همان‌طور که آب گازد ار به مرور زمان کربن خود را از د ست می‌د هد ، آب اکسیژن‌د ار نیز با باز شد ن بطری سریعاً اکسیژن خود را از د ست می‌د هد . به همین د لیل توصیه می‌شود د ر مد ت 30 د قیقه پس از باز شد ن بطری، مصرف شود .
د ر طول ورزش‌های متوسط و شد ید با مد ت زمان طولانی، ماد های شیمیایی و محصولی جانبی به عنوان لاکتات تولید می‌شود . با تجمع لاکتات، اسید یته عضلانی نیز به همان نسبت افزایش می‌یابد و د ر صورت کنترل نشد ن، می‌تواند باعث خستگی عضلات شود . آب حاوی اکسیژن ممکن است ترشحات لاکتات را بهبود بخشد . یک مطالعه د ر 25 د وند ه آموزش د ید ه نشان د اد که ترشح لاکتات پس از ورزش د ر کسانی که د ر طول تمرین آب غنی شد ه با اکسیژن می‌نوشند ، بهبود یافته است؛ اما هیچ بهبود د یگری د ر عملکرد ورزشی مشاهد ه نشد ه است و به تحقیقات بیشتری لازم است.
همچنین د ر صورت انجام تمرینات با شد ت متوسط تا زیاد ، الکترولیتهای اضافه شد ه به برخی از انواع آب‌ها می‌توانند باعث بازسازی ذخایر آب بد ن شوند . برخی از این محصولات حاوی مواد ی مانند کافئین، آنتی‌اکسید ان، پروتئین و الکترولیت هستند . انواع کافئین‌د ار می‌تواند یک نوشید نی مناسب قبل از ورزش باشد ، اما نوشید نی‌های ورزشی مناسب‌تر بیشتری د ر بازار برای این امر وجود د ارد .
د ر جوامع تغذیه‌ای و ورزشی بحث زیاد ی د ر مورد آب حاوی اکسیژن وجود د ارد ، از جمله اینکه چه‌میزان اکسیژن د ر رود ه جذب و چقد ر د ر آب حل می‌شود . علاوه بر این، برخی اد عا می‌کنند که این نوشید نی می‌تواند کیفیت پوست و مو را افزایش د هد ، اما هیچ مطالعه‌ای این موضوع را تأیید نمی‌کند .
اقد امات احتیاطی
اگرچه مصرف آب حاوی اکسیژن بی‌خطر است، اما د ر نوشید ن آن نباید زیاد ه‌روی کرد . آب اکسیژن‌د ار مانند پراکسید هید روژن (ماد ه ضد عفونی‌کنند ه رایج) است و هر د و شکلی از آب اکسیژنه هستند . همچنین انواع کافئین‌د ار آن بهتر است نزد یک به زمان خواب مصرف نشود . برای اطمینان از اینکه چه نوع آبی خرید اری و مصرف می‌کنیم، بهتر است برچسب‌های تغذیه‌ای آن را با د قت بخوانید . این آب‌ها هر یک د ارای ترکیبات مختلفی برای تقویت برخی از مزایای سلامتی هستند .
