زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر جمال‌الدین حسن‌زاده ؛ متخصص پوست، مو، کاشت مو و لیزر

تحریریه زندگی آنلاین : هنگامی که یک رگ خونی دچار پارگی می‌شود، مقدار کمی خون از رگ به بدن خارج می‌شود. این خون ممکن است درست در زیر سطح پوست ظاهر شود. رگ‌های خونی ممکن است به دلایل زیادی پاره شوند؛ اما معمولاً به دلیل یک آسیب است. خونریزی در پوست می‌تواند به صورت نقاط کوچک به نام پتشی یا به صورت تکه‌های بزرگ‌تر و مسطح به نام پورپورا ظاهر شود. برخی از خال‌های مادرزادی را می‌توان با خونریزی در پوست اشتباه گرفت. به طور معمول، هنگامی که پوست خود را فشار می‌دهید، رنگ‌پریده می‌شود و هنگامی که آن را رها می‌کنید، قرمزی یا رنگ بر می‌گردد. هنگامی که خونریزی در پوست وجود دارد، زمانی که آن را فشار دهید، پوست رنگ‌پریده نخواهد شد. خونریزی زیر پوست اغلب ناشی از یک اتفاق جزئی مانند کبودی است. خونریزی می‌تواند به صورت یک نقطه کوچک به اندازه یک نوک سوزن یا به صورت لکه‌ای به بزرگی دست یک بزرگ‌سال ظاهر شود. خونریزی در پوست گاهی ممکن است نشانه یک وضعیت پزشکی جدی باشد. در مواردی که خونریزی پوستی مربوط به آسیب نیست، به پزشک مراجعه کنید.

علل پورپورا

به نظر می‌رسد عوامل عفونی (مانند ویروس‌ها یا باکتری‌ها) بتوانند یک محرک بالقوه برای ایجاد بیماری باشند؛ زیرا در اغلب موارد بیماری به دنبال یک عفونت تنفسی فوقانی بروز می‌کند. با این وجود این بیماری به دنبال تجویز دارو از جمله كينين، آمپيسيلين، اريترومايسين و پنيسيلين، گزش حشرات، تماس با سرما، سموم شیمیایی و مصرف آلرژن های خاص غذایی نیز دیده شده است و ممکن است واکنشی به یک عفونت باشد (یک پاسخ تهاجمی افراطی از سیستم ایمنی فرد).

یافتن رسوب محصولات خاص سیستم ایمنی مانند ایمونوگلوبین A در ضایعات بیماری مطرح کننده یک پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی است که به عروق خونی کوچک در پوست، مفاصل، دستگاه گوارش، کلیه‌ها و به‌ندرت سیستم عصبی مرکزی یا بیضه‌ها حمله کرده و باعث بروز بیماری می‌گردد.

بیشتر بخوانید:

راه های درمان خانگی کبودی بدن

علائم پورپورا

بیماری پورپورا، بثورات قرمز یا بنفش تیره‌ای هستند که با فشار پوست کمرنگ نمی‌شوند. گاهی اوقات با نقاط ریز و مشخصی به نام پتشیا یا بثورات قرمز شروع می‌شوند که با گذشت زمان تیره خواهند شد. توصیف کلاسیک آن پورپورای قابل لمس است، به این معنی که بثورات پوستی برجسته شده و احساس می‌شوند. این عوارض معمولاً روی پاها و باسن رخ می‌دهند. در بعضی موارد، تاول‌های بزرگی می‌توانند در نواحی بثورات ایجاد گردند. درد و تورم در اطراف مفاصل معمولاً طی چند روز تا یک هفته برطرف می‌شوند. تورم زیر پوست ممکن است در هر نقطه از بدن وجود داشته باشد؛ اما اغلب در دست‌ها، پاها، صورت و کیسه بیضه رخ می‌دهد. بیماری پورپورا از خون یا پروتئین در ادرار با عملکرد طبیعی کلیه تا آسیب شدیدتر آن می‌تواند باعث تورم در پاها شود. اغلب این بیماری فقط از طریق آزمایش ادرار قابل تشخیص است؛ زیرا بیماران هیچ علائمی ‌را احساس نمی‌کنند. معمولاً این ناهنجاری‌های کلیه برطرف می‌شوند و به‌ندرت می‌توانند مزمن شوند و مشکلات جدی‌تری در کلیه ایجاد کنند. نارسایی کلیه معمولاً نادر است.

تشخیص بیماری پورپورا

پزشک احتمالاً در صورت وجود راش، درد مفصل و علائم گوارشی بیماری پورپورا را تشخیص می‌دهد. اگر برخی از این علائم وجود نداشته باشد برخی تست‌های زیر انجام می‌شود:

بیشتر بخوانید:

علت کبودی بدن بدون ضربه چیست؟

تست‌های آزمایشگاهی

هیچ تست واحدی برای تشخیص بیماری پورپورا وجود ندارد؛ اما برخی تست‌ها می‌تواند به کنار گذاشتن احتمال سایر بیماری‌های مشابه با پورپورا کمک کند. برخی از این تست‌ها عبارت‌اند از:

آزمایش خون: اگر تشخیص مشخص نباشد بر اساس علائمی که شما دارید دستور انجام تست خون داده می‌شود.

آزمایش ادرار: در این تست نمونه ادرار شما تست می‌شود تا شواهدی از خون مشخص شود و بررسی شود آیا کلیه‌ها به درستی عمل می‌کنند یا خیر.

بیوپسی

افراد مبتلا به بیماری پورپورا اغلب برخی آنتی‌بادی‌ها را روی پوست خود دارند. پزشک نمونه کوچکی از پوست را برمی‌دارد و زیر میکروسکوپ مشاهده می‌کند. در موارد شدید که کلیه در بیماری دخالت دارد پزشک انجام بیوپسی کلیه را نیز انجام خواهد داد تا در تصمیم‌گیری‌های درمانی مسیر روشن شود.

تست‌های تصویربرداری

پزشک ممکن است انجام اولتراسوند را برای کنار گذاشتن علت دردهای شکمی و بررسی برخی عوارض احتمالی مانند انسداد روده توصیه کند.

عوارض بیماری پورپورا

در اغلب افراد علائم ظرف یک ماه بهبود می‌یابد و مشکلاتی بر جا نمی‌گذارد؛ اما احتمال عود آن نیز نسبتاً شایع است. عوارض مرتبط با بیماری پورپورا عبارت است از:

آسیب کلیوی: آسیب جدی بیماری پورپورا آسیب کلیوی می‌باشد. این ریسک در افراد بالغ شایع‌تر از کودکان می‌باشد. بسته به موقعیت آسیب می‌تواند به اندازه‌ای باشد که نیاز به پیوند کلیه و دیالیز وجود داشته باشد.

انسداد روده‌ای: در موارد نادر، بیماری می‌تواند Intussusceptions را در پی داشته باشد. شرایطی که در آن بخشی از روده به دور خود می‌پیچد و مانع از حرکت مواد درون روده می‌شود. این عارضه در افراد بالغ نادر است.

درمان پورپورا

نوع درمان که پزشک انتخاب می‌کند بستگی به علت خونریزی زیر پوستی دارد. بزرگ‌سالان مبتلا به خونریزی زیر پوستی ترومبوستوپنیک خفیف، ممکن است بدون هیچ‌گونه مداخله‌ای بهبود یابند. اگر بیماری ایجاد کننده‌ی خونریزی زیر پوستی به تنهایی بهبود نیابد، به درمان نیاز خواهید داشت. درمان شامل دارودرمانی (به شرح ذیل) و گاهی در صورت نیاز اسپلینکتومی (جراحی برداشتن طحال) است. همچنین یکی از مراحل درمانی شامل قطع مصرف داروهایی که عملکرد پلاکتی را کاهش می‌دهند مانند آسپیرین، رقیق‌کننده‌های خون و ایبوپروفن است.

بیشتربخوانید:

دلایل احتمالی وجود کبودی در بدن

کورتیکواستروئیدها

داروهای کورتیکواستروئید با کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن، باعث افزایش تعداد پلاکت‌ها می‌شوند. معمولاً دو تا شش هفته طول می‌کشد تا تعداد پلاکت‌ها به حد نرمال برسد که پس از نرمال شدن تعداد پلاکت‌ها پزشک دارو را قطع می‌کند. مصرف طولانی‌مدت کورتیکواستروئید‌ها عوارض جانبی زیادی از جمله افزایش وزن، آب‌مروارید و کاهش تراکم استخوانی را به دنبال دارد، لذا برای مصرف طولانی‌مدت کورتیکواستروئید‌ها، با پزشک خود مشورت کنید.

ایمونوگلوبولین داخل وریدی

ایمونوگلوبولین داخل وریدی یا (IVIG) در موارد خونریزی زیر پوستی شدید که باعث خونریزی شده یا در صورت نیاز به افزایش سریع تعداد پلاکت‌ها قبل از عمل جراحی، استفاده می‌شود. این درمان معمولاً در افزایش تعداد پلاکت‌ها مؤثر است؛ اما اثر آن معمولاً کوتاه مدت است و عوارض جانبی مانند سردرد، تهوع و تب را ایجاد می‌کند.

سایر داروها

آخرین داروهایی که برای درمان کمبود پلاکت در افراد مبتلا به خونریزی زیر پوستی ترومبوسیتوپنیک مزمن ایدیوپاتیک یا بدون علت استفاده می‌شوند عبارت‌اند از: رومیپلوستیم (Romiplostim) و الترومپوبگ (Eltrombopag). این داروها باعث تحریک مغز استخوان برای ایجاد پلاکت‌های بیشتر می‌شود که خطر خونریزی و کبودی را کاهش می‌دهد.

درمان بیولوژیک مانند داروهای ریتوکسیماد، می‌تواند به کاهش پاسخ سیستم ایمنی کمک کند. این دارو بیشتر برای درمان بیماران مبتلا به خونریزی زیر پوستی ترومبوسیتوپنیک شدید و بیمارانی که درمان کورتیکواستروئید در آن‌ها مؤثر نیست استفاده می‌شود.

اسپلنکتومی (جراحی برداشتن طحال)

اگر داروها در درمان خونریزی زیر پوستی ترومبوسیتوپنیک مؤثر نباشند، پزشک ممکن است اسپلنکتومی (برداشتن طحال) را توصیه کند. برداشتن طحال یک راه سریع برای افزایش تعداد پلاکت‌ها است؛ زیرا طحال ارگان اصلی مسئول تخریب و حذف پلاکت‌ها در بدن است. با این حال، اسپلنکتومی (برداشتن طحال) در همه‌ی افراد مؤثر نیست و جراحی نیز با خطراتی مانند افزایش دائمی ریسک عفونت همراه است. در موارد اضطراری، زمانی که خونریزی زیر پوستی باعث خونریزی شدید می‌شود، انتقال خونی پلاکت تغلیظ شده، کورتیکواستروئیدها و ایمونوگلوبولین، در بیمارستان لازم می‌شود. با شروع درمان، پزشک برای بررسی مؤثر بودن درمان سطح پلاکتی خون را نظارت می‌کند و با توجه به اثر بخشی درمان، در مورد ادامه یا تغییر روند درمانی تصمیم می‌گیرد.

پیشگیری از پورپورا

گاهی اوقات لکه‌های ناشی از خونریزی زیر پوستی به طور کامل از بین نمی‌روند. بعضی از داروها و فعالیت‌ها می‌توانند این لکه‌ها را بدتر کنند. برای کاهش خطر ایجاد لکه‌های جدید و یا بدتر شدن این لکه‌ها، باید از داروهایی که باعث کاهش تعداد پلاکت‌ها می‌شوند، اجتناب کنید که این داروها شامل آسپرین و ایبوپروفن هستند. همچنین باید فعالیت‌هایی که فشار کمی به بدن وارد می‌کند را انتخاب کنید و از انجام فعالیت‌های با فشار بالا اجتناب کنید. فعالیت‌های با فشار بالا می‌تواند خطر آسیب‌دیدگی، کبودی و خونریزی را افزایش دهد.