زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

پيشگيری و درمان اگزمای سرشتی

«اگزما» در معنی عام به وضعیت‌های خارش‌دار التهابی پوست گفته می‌شود و «آتوپی» كه در زبان یونانی به معنی عجیب و غریب است، اصطلاحا به زمینه یا استعداد آلرژی اعم از پوستی، بینی یا تنفسی اتلاق می‌گردد . «اگزمای آتوپیك» هم یكی از انواع خاص اگزماست كه می‌تواند از دوران شیر خواركی شروع شود. در كل اگزمای آتوپیك یك بیماری شایع مزمن و خارش‌دار در میان كودكان است كه البته ممكن است در هر دوره سنی (نوزادی- شیرخوارگی- سنین مدرسه و بزرگسالی) رخ دهد. این بیماری عمدتا در میان افرادی كه زمینه آتوپی دارند بیشتر اتفاق می‌افتد به این مفهوم كه این افراد ممكن است یكی یا هر 3 وضعیت مرتبط با آتوپی یعنی اگزمای آتوپیك (حساسیت پوستی)- رنیت آلر‍ژیك (حساسیت فصلی بینی)- آسم (حساسیت تنفسی) را در میان سایر افراد خانواده شامل والدین، فرزندان و برادر خواهرها داشته باشند. اگزمای آتوپیك بیماری مسری نیست و عموما حاصل تداخل فاكتورهای محیطی و ژنتیكی می‌باشد بطوری‌كه عملكرد دفاعی پوست بنا به دلایل ژنتیكی تحت تاثیر قرار گرفته و بنابراین پوست در تماس با محرك‌های غیر اختصاصی دچار تحریك بیش از حد می‌شود.

چه عوامل محیطی در بروز یا عود اگزمای آتوپیك موثرند؟

خشك شدن پوست:

خشكی زیاد پوست نشانه‌ای از اختلال سد دفاعی پوست است. عوامل زیر كه پوست را خشك‌تر می‌كنند می‌توانند اگزما را بدتر كنند: هوای سرد- شستشوی مكرر دستها بویژه با آب داغ- صابونها و شوینده‌های ضدمیكروبی- كلر موجود در آب استخرها- دوش گرفتن روزانه (مگر با تجویز پزشك در فاز حاد اگزما، نیاز به حمام‌های خاصی باشد) .البته استفاده منظم از مرطوب كننده‌های تجویز شده توسط پزشك به میزان زیادی خشكی پوست را بهبود می‌بخشد.

آلرژن‌ها (غذایی- محیطی):

 بسیاری از افراد دارای اگزمای آتوپیك، آلرژی غذایی یا سایر آلرژی‌های محیطی مانند آلرژی به علف، موی گربه و مایت خانگی نیز دارند. شایع ترین آلرژن‌های غذایی شامل تخم‌مرغ، شیر گاو، گندم، سویا، بادام زمینی، ماهی و سایر غذا‌های دریایی می‌باشند. واكنش‌های پوستی این افراد می‌تواند به صورت خارش تنها یا بروز كهیر حاد با یا بدون تورم صورت و زبان (آنژیو ادم) باشد همچنین ممكن است  درد شكمی اندكی پس از خوردن غذای آلرژن اتفاق بیافتد. در موارد آلرژی‌های شدید غذایی ممكن است واكنش‌های شدید یا آنافیلاكسی حتی با مقادیر كم ماده آلرژن نیز رخ دهد. در افراد مستعد اگزمای آتوپیك، بروز علایم پوستی به دنبال مصرف غذا‌های خاص مانند میوه‌جات و ...می‌تواند سبب خارش موقت و قرمزی پوست شود كه در اینگونه موارد اجتناب از ماده غذایی مسبب، بهترین راه جلوگیری از بروز اگزما است. همچنین تمیز نگهداشتن محیط خانه و محل خواب از گرد و غبار و عدم نگهداری حیوانات خانگی نیز از راه‌های پیشگیری هستند.

استرس:

تشدید اگزما به دنبال استرس‌های روحی و اجتماعی و نیز فعالیت‌های جسمی شدید و خسته كننده، هم در كودكان و هم در بزرگسالان دیده می‌شود. استرس‌های محیطی مثل شروع یا تعویض مدرسه در كودكان ، نقل مكان كردن به منطقه‌ای جدید ، همچنین دعوا‌های خانوادگی از علل تشدید كننده اگزما محسوب می‌شوند.

عفونت‌ها:

 افراد با اگزمای آتوپیك مستعد بعضی از عفونت‌های باكتریایی پوست مانند استافیلوكوك طلایی هستند و بنابراین گاهی دچار فولیكولیت‌های چركی، كورك و عفونت زرد زخم در محل اگزما می‌شوند همچنین استاف طلایی می‌تواند باعث شعله‌ور شدن اگزمای پوستی در كل بدن گردد كه در اینگونه موارد توسط پزشك آنتی‌بیوتیك خوراكی جهت كنترل عفونت و نهایتا فروكش كردن اگزما توصیه می‌شود. بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی‌های ویروسی نیز ممكن است سبب شعله‌ور شدن اگزما شود. عفونت‌های ویروسی مانند هرپس سیمپلكس یا به اصطلاح تب خال نیز در این افراد بیشتر رخ داده و قابلیت گسترش در پوست كل بدن دارند (اگزما هرپتیكوم). پوست این افراد به ویروس مولوسكوم و زگیل نیزمستعدتر بوده و ضایعات مربوطه گسترده‌تر و مقاوم‌ترند. گاهی اگزمای افراد بزرگسال با قارچی بنام مالاسزیا آلوده شده و نمای پوسته‌دار پیدا می‌كند، كه در اینگونه موارد داروهای ضد قارچ موضعی یا خوراكی سبب بهبود می‌گردند لازم بذكر است كه بدانید خوشبختانه افراد مبتلا به اگزمای آتوپیك استعدادی برای ابتلا به قارچ‌های كچلی (در ماتوفیتها) ندارند.

آب و هوا:

بدون شك آب و هوا نقش مهمی را در شدت اگزما بازی می‌كند. آب و هوای سرد و مرطوب سبب مقاومت به درمان اگزما می‌شود بنابراین نگه‌داری دمای خانه در حد مناسب برای درمان اگزما مفید است اگرچه فایده آن برای آسم بیش از اگزما می‌باشد. بسیاری از افراد اظهار می‌كنند كه اگزمای آنان در تابستان بهبود می‌یابد كه قسمتی از این بهبود مربوط به اثر مفید تماس پوست با آفتاب است . البته «آفتاب گرفتن» هرگز پیشنهاد نمی‌شود. درصد كمی از افراد اگزمایی نیز در اثر آفتاب بدتر می‌شوند (اگزمای حساس به آفتاب دارند)‌ و برای این افراد محافظت از آفتاب توصیه می‌گردد. همچنین بسیاری از افراد مبتلا به دنبال تماس با هوای گرم دچار خارش و قرمزی پوست می‌شوند كه در اینگونه موارد رفتن به محیط خنك، استفاده از پنكه، دوش یا حمام با آب خنك توصیه می‌گردد. لباس‌ها و ملافه‌های نخی كه می‌توانند سبب كاهش تعریق و خنك نگه‌داشتن پوست شوند نیز كمك كننده‌اند و در عوض اجتناب از لباس‌ها و رو انداز‌های پشمی باید در نظر گرفته شود.

محرك‌ها:

اكثر افراد دارای اگزمای پوستی بلافاصله پس از تماس با محرك‌های خاصی دچار احساس گزیده شدن و خارش شده و حتی ممكن است دچار شعله‌وری اگزما شوند كه این مسئله با آلرژی تفاوت دارد. محرك‌های شایع عبارتند از: صابون‌ها، شوینده‌های قوی لباس، تماس پوست با پشم، عطر‌ها و مواد آرایشی، كرم‌های متفرقه بدون نسخه- محیط‌های صنعتی و...

بنابراین توصیه‌های زیر بهتر است رعایت شود:

 پودر شوینده لباسشویی به مقدار كم یا رقیق شده مصرف شود در ضمن از آبكشی خوب لباس‌ها مطمئن شوید.

 برای شستشوی دست‌ها حتی‌الامكان از شوینده‌های صابونی استفاده نشود و یا از آبكشی صحیح دست‌ها مطمئن شوید.

 هنگام كار در منزل یا بیرون برای اجتناب از تماس با شوینده‌ها، پاك‌كننده‌های شیمیایی و حلال‌ها دستكش بپوشید.

 از كرم‌هایی استفاده كنید كه پزشكتان برای پوست اگزمایی شما تجویزكرده و از تركیبات متفرقه پرهیز نمایید.

اگزمای آتوپیك در ظاهر چگونه است؟

این نوع اگزما در بین افراد گروه‌های سنی مختلف تظاهرات متفاوتی نشان می‌دهد. ولی اساسا نواحی از پوست بطور دوره‌ای یا بدنبال تماس با عوامل تحریك كننده دچار خارش، قرمزی، التهاب ،پوسته و یا تاول‌های ریز می‌شود. در فواصل عودها پوست ممكن است طبیعی شود و یا علایمی از خارش مزمن، خشكی، تغییر رنگ و ضخیم شدگی پوست باقی بماند. اگر به دلایلی اگزما عفونی شود نمای ظاهری می‌تواند دچار تغییراتی گردد.

آیا اگزما برای همیشه ادامه پیدا می‌كند؟

از آنجایی كه اگزمای آتوپیك در 15-20 درصد كودكان و فقط در 2 درصد بزرگسالان دیده می‌شود نشانه آن است كه این بیماری با بزرگتر شدن بهبود می‌یابد ولی پیش‌بینی اینكه اگزمای چه كسی خوب خواهد شد و در بزرگسالی ادامه نخواهد یافت ممكن نیست! لازم بذكر است كه این اگزما در سنین بین 2-4 سالگی بدتر و در سنین حدود نوجوانی بهتر می‌گردد. گرچه رعایت نكات ذكر شده در بالا می‌تواند دوره‌های شعله‌وری بیماری را كاهش دهد. اگزمای آتوپیك بزرگسالان هم تحت تاثیر تماس‌های شغلی می‌تواند تشدید شود (كشاورزی، آرایشگری، نظافتچی و افرادی‌كه به دلایلی از كسی مراقبت می‌كنند و پوستشان بطور دایمی در تماس با شوینده‌ها و آلرژن‌ها قرار می‌گیرد) كه در اینگونه موارد انتخاب شغل مناسب و یا تغییر شغل و اجتناب هر چه زودتر از تماس با مواد محرك به آنان پیشنهاد می‌گردد و گرنه اگزما ممكن است پایدار باقی بماند.

درمان:

درمان اگزما ممكن است ماه‌ها یا سال‌ها بطول انجامد. بطور خلاصه درمان شامل مراحل زیر است:

1- كاهش یا قطع تماس با عامل شروع‌كننده 2- مرطوب نگهداشتن منظم پوست 3- استفاده متناوب از استروئید‌های موضعــی4- داروهــای مــهــاركننده كلسینورین موضعی  5- آنتی‌هیستامین‌ها  6- آنتی‌بیوتیــك‌هـا 7- فـتـــوتراپی 

8- كورتیكو اسـتــرویید خـــوراكی

9- داروهای سركوب‌كننده ایمنی