زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

آنچه بايد در مورد ايزوترتينوئين  بدانيم

ایزوترتینوئین از لحاظ شیمیایی شبیه ویتامین A است. ایزوترتینوئین قابل حل در چربی است از این‌رو به همراه غذا جذب آن افزایش می‌یابد. وقتی كه جذب می‌شود به سرعت گسترش می‌یابد. در كبد متابولیزه می‌شود. ایزوترتینوئین خوراكی در آكنه مؤثر است زیرا باعث كاهش شاخی شدن می‌شود. ترشح سبوم را كاهش می‌دهد همچنین اثر ضدالتهابی داشته و باعث كاهش پروپیونی باكتریوم آكنه می‌شود. اثر این دارو از طریق نسخه‌برداری DNA صورت می‌گیرد. این ماده به گیرنده رتینوئید هسته متصل شده در نتیجه به منطقه تنظیم‌كنندهDNA  متصل گشته و نسخه‌برداری خیلی از ژن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مكانیسم عمل رتینوئید در دیس‌پلازی و نئوپلازی به درستی مشخص نیست. اگرچه رتینوئید تأثیر زیادی روی تمایز سلولی دارد و این احتمال وجود دارد كه از نئوپلازی از طریق هدایت سلول‌های دیس پلاستیك به مسیر طبیعی جلوگیری می‌كند.

موارد مصرف

در آكنه شدید ندولوسیستیك مجوز مصرف دارد. موارد مصرف عبارتند از:

 آكنه‌ایی كه عود كننده بوده و به درمان‌های معمول جواب نمی‌دهد.  سبوره شدید: آكنه اسكار دهنده یا عوارض روحی روانی آكنه، در موارد دیگر آكنه نیز مؤثر است كه عبارتند از:

 آكنه فولمینانس  پیودرمافاسیالیس   فولیكولیت گرم منفی  ایزوترتینوئین در بیماری‌های دیگر پوستی نیز به كار رفته است كه عبارتند از:

 روزاسه به خصوص در رپنوفیما  هیدرآدنیت چركی  پسوریازیس  DLE  گرانولوم آنولار سوراخ كننده (Perforating)  اختلالات گراتینیزاسیون (پیتریازیس روبراپیلاریس، گراتودرما ارثی، بیماری داریر، سندرم نووس اپیدرمال)  مایكوزیس فونگوئیس

 فولیكولیت خارش‌دار در HIV شكل دارویی

كپسول‌های 5 و 30 میلی‌گرمی

دوز و رژیم پیشنهادی

مطالعات نشان داده كه دوز day/kg/mg بهتر از دوز day/kg/mg5/0 در مدت 4 ماه است. دوز تجمعی kg/mg 150- 120 باعث كاهش عود بیماری می‌شود. برای آكنه دوز ابتدایی day/kg/mg5/0 به مدت 4 تا 8 هفته است. سپس به تدریج به day/kg/mg1 افزایش می‌یابد. طول مدت درمان بین 16 تا 20 هفته می‌باشد. پاسخ درمانی بعد از 6 تا 8 هفته دیده می‌شود. یك رژیم درمانی دیگر بصورت دوز day/kg/mg1 برای یك هفته با فاصله 3 هفته به مدت 6 ماه می‌باشد كه ممكن است هزینه را كمتر كند اما مقدار عود بیشتر می‌شود. اگر عود شدید آكنه ایجاد شود (Flare) باید ایزوترتینوئین را قطع كرده و پردنیزولون با دوز day/kg/mg5/0- 0/1) به مریض تا 4-6 هفته داده شود.

نكات ویژه

تراتوژنیستی. مطالعات نشان داده‌اند كه ایزوترتینوئین سیستمیك در ابتدای حاملگی عوارض كرانیوفاسیال، قلبی، تیموس و سیستم عصبی مركزی ایجاد می‌كند. در حدود 30 درصد كودكان دچار مالفرماسیون‌های جدی می‌شوند. در زنان تست حاملگی باید 2 تا 3 روز قبل از قاعدگی انجام شده و دارو باید در روز دوم یا سوم قاعدگی شروع شود.

در انگلستان توصیه می‌شود تست حاملگی 2 هفته قبل از درمان انجام شده اما در آمریكا تست حاملگی ادرار یا سرم بصورت كیفی (MIU50) یك هفته قبل از درمان باید انجام شود. باید تمام زنان سن باروری از روش‌های جلوگیری از حاملگی مطمئن استفاده كنند. (از 4 هفته قبل از شروع درمان تا 4 هفته بعد از خاتمه درمان)

در آمریكا توصیه می‌شود از 2 روش جلوگیری از حاملگی استفاده شود.

مونیتورینگ

قبل از درمان: شمارش سلول‌های خونی، تست‌های كلیوی، تست‌های كبدی، چربی خون، تست حاملگی، قندخون

در حین درمان: باید شرح كامل در زمینه بیماری‌های هیپرلیپیدمیا، اختلال كبدی یا كلیوی گرفته شود. تست‌های كبدی و چربی باید یكماه و سپس تست‌های كبدی 3 ماه پس از شروع درمان اندازه‌گیری شود. در بیماران پر خطر مثل دیابت، چاقی و هیپرلیپیدمیا بصورت مداوم این تست‌ها كنترل شود.

موارد منع مصرف

 حاملگی و شیردهی

موارد احتیاط

 بیماری كبدی، اختلال كلیوی

 تداخلات دارویی اصلی

ایزوترتینوئین توسط آنزیم‌های سیتوكروم 450P متابولیزه می‌شود كه توسط یكسری داروها مهار و توسط یكسری از داروها القاء می‌شود.

 الكل  ایمیدازول  داروهای اسیدی مثل سالیسلیك اسید، ایندومتاسین، فنیل بوتازون  كاربامازیین  تتراسیكلین خوراكی   ویتامین A

عوارض دارویی و كنترل آنها

تراتوژنیستی

عوارض پوستی مخاطی: شامل خشكی پوست و مخاط كه توسط كرم‌های چرب‌كننده و قطره اشك مصنوعی درمان می‌شود. در بعضی موارد لازم است دوز دارو كاهش یابد اما نباید دوز درمانی تحت تأثیر قرار گیرد. پوست حالت شكننده پیدا می‌كند و بهتر است مریض تا 6 ماه پس از درمان اپیلاسیون با موم انجام ندهد. درم ابریژن و بازسازی سطحی پوست توسط لیزر (Laserresurfacing) نباید تا 6 ماه پس از درمان انجام شود. پوست نسبت به آفتاب سوختگی مستعد‌تر می‌شود و بیماران نباید زیاد در معرض آفتاب و برنزه شدن قرار بگیرند. میالژی و سفتی عضلانی: در تعداد كمی از بیماران به خصوص آنهایی كه ورزش سنگین می‌كنند ایجاد می‌شود. ممكن است كراتین كیناز افزایش یابد. باید به بیماران توصیه كرد از ورزش سنگین و شروع بدن‌سازی بعد از شروع درمان اجتناب كنند. برای ورزشكاران حرفه‌ایی توصیه می‌شود درمان در زمان خارج از فصل حرفه‌ایی ورزشكار انجام شود.

تغییرات اسكلتی

تغییرات شناخته شده اسكلتی است كه در مسمومیت مزمن با ویتامین A دیده می‌شود. هیپراستوزیس، پری استوزیس و مینرالیزاسیون باریك شدن استخوان و بسته شدن زودرس اپی‌نین.

هیپراستوز استخوانی و كلسیفیكاسیون لیگامان‌های فقرات در بیمارانی كه دارو را برای مدت 2 سال مصرف كرده‌اند دیده می‌شود. تغییرات بیشتر در فقرات گردن اتفاق می‌افتد. كلیسفیكاسیون خارج فقرات بیشتر در لیگامان‌های مچ پا، لگن و زانو دیده می‌شود آن هم در بیمارانی كه بیشتر از 20 ماه تحت درمان بوده‌آند. شدت تغییرات استخوانی به دوز و طول دوره درمان بستگی دارد. اما مقدار وقوع این عوارض به دوز و طول درمان بستگی ندارد. برخلاف دیگر عوارض قطع دارو باعث شدیدتر شدن هیپراستوز و كلسیفیكاسیون نمی‌شود.

هپاتوتوكسیسیته: نادر است. ممكن است ترانس آمیتازها افزایش یابند اما بدون علامت است. اختلال هنگامی ایجاد می‌شود كه مصرف الكل در بیمار زیاد باشد و باید حتماً الكل قطع گردد. افزایش چربی خون: یكی از شایع‌ترین عوارض حاد درمان با رتینوئید صناعی می‌باشد. افزایش TG و كلسترول وابسته به دوز بوده و بعد از 4 تا 8 هفته از قطع دارو قابل برگشت است. بیشتر در بیمارانی كه عوامل مستعد كننده زمینه‌ای مثل چاقی، الكلیسم، دیابت و هیپرلیپیدمی خانوادگی دارند دیده می‌شود. سطح چربی قبل از درمان خیلی ضعیفی در مورد پیش‌گویی ایجاد این عارضه بود از درمان كمك‌كننده نمی‌باشد. مصرف همزمان OCP خطر ایجاد این عارضه را بیشتر می‌كند. هیپرتری‌گلیسیریدمیا در 35 درصد بیماران اتفاق می‌افتد. افزایش LDL 40 درصد كاهش HDL دیده می‌شود خطر ایجاد بیماری اتروسكلروز كرونری افزایش می‌یابد. افزایش چربی خون می‌تواند تا حدودی توسط رژیم غذایی و مكمل غذایی با كپسول‌های روغن ماهی (اسیدهای چرب امگا-3) كنترل شود. افزایش تری‌گلیسیرید بیشتر از mmol/L 8 ممكن است همراه با گزانتومااراپتیو (xanthoma eruptive) و پانكراتیت هموراژیك همراه باشد اگرچه عموماً یك عامل زمینه‌ایی وجود دارد.

سودوتومور سربری Pseudo tumour cerebri

(افزایش خوش‌خیم فشار داخل جمجمه) ICP این عارضه خیلی نادر است و معمولاً در همراهی با مصرف تتراسیكلین دیده می‌شود. علایم اولیه شامل سردرد، تهوع و استفراغ و اختلال دید است. (ادم دیسك اپتیك) بیماران با این علایم باید از لحاظ پاپیل ادما بررسی گردند و در صورت وجود این عارضه دارو باید قطع گردد. افسردگی و خودكشی یك عارضه احتمالی داروست. افسردگی قبلی دلیلی بر منع مصرف نمی‌باشد اما بیمار باید به دقت تحت نظر باشد. باید به بیمار و خانواده او راجع به این عوارض آگاهی داد.

عوارض چشمی

ممكن است پلك‌ها، قرنیه، عدسی و عصب بینایی و شبكیه را درگیر كند. كونژكتیویت، بلفاروكونژكتیویت و علایم چشم خشك ممكن است باعث عدم تحمل لنز تماسی توسط بیمار شود و در حدود 3/1 بیماران را گرفتار می‌كند. دیگر عوارض با احتمال كمتر عبارتند از كاهش انطباق، تغییر حس دیدن رنگ‌ها و اختلال دید شب.

اطلاعات بیمار

باید تمام عوارض به اطلاع بیمار رسانده شود.

استفاده در حاملگی

تراتوژن شناخته شده است و منع مصرف دارد. تا 4 هفته بعد از درمان نباید حاملگی صورت بگیرد.

استفاده در شیردهی منع مصرف دارد.

استفاده در كودكان

ایزوترتینوئین را در آكنه ندولار شدید كودكان كه به درمان‌های دیگر پاسخ نداده است می‌توان تجویز كرد زیرا خطر اسكار آكنه ندولار در صورت عدم درمان مناسب بسیار زیاد است.