فاطمه تورنگ؛ كارشناس ارشد تغذیه
امروزه بهبود سلامت و ارتقاء كیفیت زندگی از طریق راهكارهای تغذیه‌ای توجه زیادی را به خود جلب كرده است. یافته‌های دانشمندان مبنی بر ارتباط نوع تغذیه با بروز بیماری‌ها، بویژه بیماری‌های مزمن و افزایش كارایی افراد، نقش مهمی در افزایش توجه مردم به اصلاح رفتارهای غذایی داشته است.
ارتباط دریافت ناكافی برخی موادمغذی با بروز بیماری‌ها، احتمال اثرات مفید مكمل‌های تغذیه‌ای را در پیشگیری و درمان بیماری‌ها مطرح كرد، اما اثرات مفید دریافت مكمل‌ها تنها در گروه‌هایی با دریافت ناكافی و یا مبتلا به بیماری‌های موثر بر جذب و متابولیسم مواد مغذی مشاهده شده است.
سالمندی همراه با تغییرات گسترده‌ای است كه ممكن است سلامت تغذیه‌ای سالمند را به خطر اندازد. تغییرات فیزیولوژیك، هورمونی، آتروفی دستگاه گوارش و از دست دادن دندان‌ها ممكن است بر جذب و متابولیسم غذا تاثیر بگذارد. به علاوه، تغییرات روانی مثل افسردگی، مشكلات اقتصادی و تنهایی موجب دریافت كمتر غذا می‌شود. بنابراین ممكن است تصور شود كه سالمندان نیاز به دریافت مكمل‌های تغذیه‌ای به طور روزانه و در مقادیر بالا دارند.
از طرف دیگر، اختلالات كبد، كلیه و مصرف داروهای متعدد، خطر مسمومیت با مكمل‌های تغذیه‌ای را در سالمندان افزایش می‌دهد. همچنین نیاز به برخی موادغذایی و به‌طوركلی نیاز به مصرف غذا در سالمندان كمتر است. بنابراین مصرف مكمل‌ها در آنان باید با احتیاط بیشتر و تحت نظارت دقیق گروه درمان صورت پذیرد. در حالیكه مصرف برخی مكمل‌های تغذیه‌ای در سالمندان اجتناب‌ناپذیر است، از مصرف برخی دیگر باید به شدت پرهیز كرد كه در ادامه به تفكیك درباره آنها صحبت خواهد شد.
كلسیم و ویتامین D
اگرچه افزایش دانسیته استخوانی عمدتا در سنین نوجوانی و ابتدای جوانی رخ می‌دهد، اما افزایش دریافت در سالمندان از كاهش موادمعدنی استخوان جلوگیری كرده و نقش حفاظتی در برابر پوكی استخوان و شكستگی ناشی از آن دارد. مقدار مورد نیاز كلسیم در افراد بالای 51 سال 1200 میلی‌گرم برآورد شده، اما اغلب سالمندان كمتر از این مقدار مصرف می‌كنند.
مهم‌ترین منبع كلسیم لبنیات است كه مصرف آن در سالمندان به دلیل بروز عدم تحمل لاكتوز پایین است. اگرچه توصیه به افزایش مصرف شیر بدون لاكتوز، سایر فرآورده‌های لبنی و منابع گیاهی كلسیم در سالمندی می‌شود، اما احتمالا مصرف مكمل كلسیم در سنین سالمندی در مردان و زنان بعد یائسگی ضروری است.
مكمل كلسیم ممكن است خطر فشارخون بالا را نیز كاهش دهد و همراه با كاهش عوارض قلبی– عروقی باشد، البته باید توجه كرد كه تجویز مكمل در سالمندان مبتلا به اختلالات كلیوی باید با احتیاط همراه باشد و از تجویز مقادیر بالاتر از نیاز در همه سالمندان خودداری شود.
ویتامین D، ویتامینی است كه در مقابل نور خورشید در زیر پوست ساخته می‌شود، اما در سالمندان توانایی تولید آن كاهش می‌یابد. به علاوه، تبدیل آن به فر‌م‌های فعال در كلیه كارایی كمتری دارد. همچنین گفته می‌شود كه اكثر سالمندان مقدار كافی ویتامینD از طریق غذا دریافت نمی‌كنند.
باید اضافه كرد كه سالمندان به دلیل فعالیت كمتر اجتماعی، كمتر در مقابل آفتاب قرار می‌گیرند، بنابراین ممكن است مصرف مكمل ویتامین D در سالمندان بویژه در فصول سرد سال و در مناطقی كه هوا آلوده است، ضروری باشد. مقدار مورد نیاز ویتامین D در افراد 70-51 سال 15میكروگرم برآورد شده كه احتمالا از طریق غذا تامین نمی‌شود.
غنی‌ترین منبع آن روغن كبد ماهی است و در مقادیر كم و متغیر در كره، خامه، زرده تخم مرغ و جگر یافت می‌شود كه معمولا مصرف این منابع در سالمندان محدود می‌شود.
ویتامین E
متابولیسم ویتامین E در سالمندان تغییر واضحی نشان نمی‌دهد، به علاوه، شواهدی مبنی بر عدم کفایت دریافت آن در سالمندان وجود ندارد، بنابراین احتمالا ضرورتی بر مکمل یاری ویتامین E وجود ندارد. با این وجود، مصرف مکمل ویتامین E بویژه در سالمندان به شدت در حال افزایش است.
اگرچه مطالعات اپیدمیولوژیک و حیوانی حاکی از اثر مثبت مکمل‌یاری ویتامین E در پیشگیری از بیماری‌های قلبی– عروقی است، اما توصیه آن به عنوان بخشی از استراتژی درمان بیماران قلبی- عروقی نیاز به تحقیقات بیشتر و روشن شدن مکانیسم‌های اثر آن دارد.
ویتامین E، قوی‌ترین آنتی‌اکسیدان بافت چربی است. گفته می‌شود که افزایش دریافت اسیدهای چرب چند غیر اشباع مثل امگا-3، نیاز به دریافت ویتامین E را افزایش می‌دهد، زیرا این اسیدهای چرب در معرض اکسید شدن هستند و فرآورده‌های اکسید آنها سلامت ما را تهدید می‌کند.
اما خوشبختانه منابع این اسیدهای چرب غنی از ویتامین E هستند و حتی مکمل‌های حاوی اسیدهای چرب امگا-3 معمولا با این ویتامین غنی شده‌اند، بنابراین دریافت اضافی به صورت مکمل ضروری به نظر نمی‌رسد. اگرچه توصیه به دریافت مکمل ویتامین E در سالمندان ضروری به نظر نمی‌رسد، اما افزایش دریافت آن از طریق منابع غذایی فرآیند پیری را کند کرده و سطح ایمنی را افزایش می‌دهد.
ویتامین E در جوانه‌ها، دانه‌های روغنی مثل کنجد و روغن جوانه گندم به وفور یافت می‌شود. مقدار مورد نیاز آن در سالمندی 15 میلی‌گرم در روز آلفاتوکوفرول برآورد شده است. توجه به این نکته ضروری است که دریافت مرتب ویتامین E سبب افزایش اثر داروی کومارین شده و ممکن است موجب افزایش خطر خونریزی شود. مصرف این دارو که از داروهای ضد انعقاد خون است در سالمندان شایع می‌باشد، بنابراین قبل از تجویز این مکمل دقت کافی نمایید...
برای خواندن بخش دوم- مكمل یاری تغذیه‌ای در سالمندان- اینجا کلیک کنید.
