دكتر زهرا ربانی خواه
بلفاریت چیست؟
بلفاریت، التهاب مزمن پلك‌ها و شایع‌ترین علت قرمزی پلك و مراجعه به درمانگاه یا مطب چشم‌پزشكی می‌باشد. پلك حدود 2 میلی‌متر ضخامت دارد. قسمت بیرونی پلك‌ها را پوست و قسمت درونی آن‌ها را پرده مخاطی به نام ملتحمه تشكیل می‌دهد. بین این دو قسمت؛ صفحه‌ای شبه غضروفی، عضلات پلك، غدد چربی (میبومین) و فولیكول مژه قرار دارند.
غدد میبومین به تعداد 40 عدد در پلك فوقانی و 20 عدد در پلك تحتانی قرار دارند كه با ترشح چربی سبب تثبیت اشك می‌شوند و از تبخیر اشك و خشكی چشم جلوگیری می‌كنند. چربی اضافه در لبه‌ی پلك، سبب افزایش استعداد به آلودگی و منجر به عفونت پلك می‌شود؛ بنابراین دو عامل چربی و میكروب در ایجاد بلفاریت نقش دارند. بلفاریت را می‌توان به سه دسته تقسیم كرد: بلفاریت سبوره‌ای یا ناشی از چربی، بلفاریت میكروبی و مخلوطی از هر دو.
علایم بلفاریت به صورت سوزش و تحرك چشم می‌باشند كه در صبح شدیدترند و در طول روز بهتر می‌شوند. هر كدام از انواع بلفاریت دارای علایم خاص خود هستند.
بلفاریت می‌تواند در اوایل كودكی شروع شود و در سراسر زندگی به صورت وضعیتی مزمن ادامه داشته باشد یا این كه در مراحل بعدی زندگی و به مرور زمان ایجاد شود.
بلفاریت میكروبی
مهم‌ترین علامت این نوع بلفاریت كه به طور معمول ناشی از استافیلوكوك می‌باشد، سوزش و تحریك چشم در صبح می‌باشد. علت آن تجمع سموم میكروبی در سطح قرنیه به هنگام خواب است كه در طی روز با پلك زدن و جریان اشك برطرف می‌شود. در این نوع بلفاریت، پوسته‌هایی در اطراف مژه‌ها دیده می‌شوند. لبه‌های پلك خشك، ضخیم، نامنظم و پرخون می‌باشند و مژه‌ها به هم چسبیده‌اند.
التهاب مزمن منجر به ریزش، سفید شدن و تغییر جهت مژه‌ها می‌شود. در این بلفاریت، ملتحمه یا قرنیه نیز ممكن است ملتهب شوند.
اگر بلفاریت درمان نشود ممكن است منجر به تشكیل گل‌مژه (عفونت در فولیكول مژه) یا شالازیون (التهاب غده چربی پلك) شود.
بلفاریت سبوره‌ای یا ناشی از چربی
علایم این بلفاریت شبیه بلفاریت میكروبی است و اغلب همراه با شوره سر می‌باشد.
بلفاریت چگونه درمان می‌شود
بلفاریت بیماری نیست بلكه یك پدیده ذاتی است كه بسیاری از مردم گرفتار آن می‌شوند و با بالا رفتن سن بدتر می‌شود. باید دانست كه بلفاریت سیر طولانی دارد و در صورت عدم درمان صحیح، منجر به عوارضی مانند قرمزی و ضخیم شدن لبه پلك‌ها؛ نامنظم، سفید شدن و ریختن مژه‌ها و ایجاد كدورت در قرنیه می‌شود.
بلفاریت مزمن درمان قطعی ندارد و درمان باید سال‌ها و گاهی تا آخر عمر ادامه داشته باشد. مهم‌ترین و موثرترین عامل در درمان بلفاریت، رعایت بهداشت پلك‌هاست. در ابتدای درمان، شستشوی پلك‌ها باید پیش از خواب و پس از بیدار شدن صورت گیرد كه به تدریج با بهبود بیماری، به روزی یك بار و هفته‌ای 3-2 بار و در بعضی موارد به هفته‌ای یك بار كاهش می‌یابد.
شستشوی پلك‌ها را می‌توان با شامپو بچه یا سایر مواد پاك‌كننده انجام داد. شامپو بچه را روی انگشتان سبابه، دو دست می‌ریزیم و در حالی كه پلك‌ها بسته‌اند ریشه مژه‌ها را شستشو می‌دهیم. انجام این كار در حمام آسان‌تر است.
مهم آن است كه در هنگام شستشو، شامپو به داخل چشم وارد نشود و تحریك چشم رخ ندهد. ماساژ و شستشوی پلك‌ها باید با قدرت كافی و به مدت حداقل یك تا دو دقیقه انجام شود و تنها مالش ملایم پلك، سودی ندارد.
در درمان بلفاریت، آنتی‌بیوتیك‌ها به صورت قطره یا پماد، به ویژه در بلفاریت میكروبی موثرند. گاهی جهت كاهش التهاب می‌توان از قطره یا پماد استرویید نیز استفاده كرد. در موارد شدید ممكن است از آنتی‌بیوتیك خوراكی مانند تتراسیكلین یا اریترومایسین استفاده نمود.
نكته دیگر، در مورد استفاده از لوازم آرایشی توسط خانم‌هاست كه پس از شروع درمان بلفاریت نباید از لوازم آرایشی كه پیش از آن استفاده می‌كردند، استفاده كنند زیرا موجب آلودگی مجدد پلك‌ها می‌شود. همچنین باید از مصرف كرم‌ها و مواد چرب‌كننده در لبه پلك‌ها كه می‌توانند سبب انسداد بیشتر منافذ غدد میبومین شوند، پرهیز كرد. بنابراین در مورد بلفاریت، خود بیماری، معالج خود خواهد بود و باید بهداشت و نظافت پلك‌ها را رعایت كند. همچنین از آنجا كه بیماری مزمن است باید توجه داشت كه از قطره‌های استروییدی (كورتون)، جز در موارد حاد و به مدت كوتاه، استفاده نشود زیرا مصرف طولانی مدت این قطره‌ها می‌تواند باعث ایجاد آب مروارید یا آب سیاه شود.
