گفت‌و‌گو: کورش شرفشاهی
در گفتگوی اختصاصی «دنیای سلامت» با دکتر شهرام عرفانیان مطرح شد؛
سرطان پروستات چیست؟
سرطان پروستات از سرطان‌های شایع در میان مردها به‌حساب می‌آید.
پروستات غده‌ای در دستگاه تناسلی مردان است و سرطان در این غده ایجاد شده و پیشرفت می‌کند که ارتباط مستقیمی با ارث، نژاد و مواد غذایی دارد که بیمار در طول سال‌ها مصرف می‌کند.
از عوامل ریسک فاکتور و ریز فاکتورهای این بیماری می‌توانیم به مصرف زیاد گوشت‌های حیوانی، عفونت‌های مزمن پروستات، وجود سرطان در عمو، برادر و درنهایت پدر نام ببریم.
البته ریز فاکتورهای زیاد دیگری را نیز نام می‌برند، ولی هیچ‌کدام هنوز به اثبات نرسیده که کمبود ویتامین D و کلسیم در بدن از این موارد است.
آیا امکان شناسایی و پیشگیری وجود دارد؟
سرطان پروستات در حال حاضر خوشبختانه با به وجود آمدن یک سری مارکرهای آزمایشگاهی، در مراحل ابتدایی قابل‌شناسایی شده به صورتی که با انجام یک تست خونی به اسم psa و افزایش نسبت آن به میزان طبیعی، می‌توان به این سرطان شک کرد که حتماً این تست همراه با معاینه توسط متخصص صورت می‌گیرد.
خوشبختانه تشخیص سرطان پروستات با دو روش معاینه و آزمایش، به سرعت قابل‌شناسایی است قبل از اینکه سرطان فرصت پیدا کند به‌جاهای مختلفی از بدن دسترسی پیدا کند، می‌توان به مقابله با آن پرداخت.
آیا می‌توان سرطان پرستات را خطرناک توصیف کرد؟
بستگی به زمان تشخیص دارد. معمولاً رشد سرطان پروستات خیلی به آهستگی صورت می‌گیرد و سال‌های زیادی طول می‌کشد تا به مرحله‌ای برسد که به قسمت‌های مختلف سرایت کند. برای همین است که معمولاً در بیماران بالای ۷۵ سال، درمان‌های غیر جراحی در نظر می‌گیریم.
زیرا حداقل از زمانی که در مراحل زودرس، تشخیص سرطان پروستات بدهیم، تا مراحلی که کار به انتها برسد و جان بیمار را تهدید کند، حداقل ۱۵-۲۰ سال زمان طول می‌کشد.
این بیماری در مراحل اول و با توجه به مسیر لنفاوی و عروقی، معمولاً ستون مهره‌ها را به‌عنوان اولین محل درگیر می‌کند و به آنجا متاستاز می‌دهد.
البته در ادامه به قسمت‌های بعد هم می‌تواند گسترش پیدا کند که عروق لنفاتیک لگنی و استخوان‌های دیگر بدن می‌تواند کاملاً متاستاز پیدا کند.
راه درمان چیست؟
راه درمان سرطان پروستات در تمام دنیا در مراحل ابتدایی، جراحی است که با برداشتن کامل پروستات و غدد لنفاوی لگنی، به‌طور کل بیماری را از بدن ریشه‌کن می‌کنیم.
سرطان پروستات تقریباً جز بیماری‌هایی است که با جراحی مناسب و تشخیص زودهنگام، از بدن ریشه‌کن می‌شود و احتمال عود آن خیلی کم است.
اما هرگز نباید آن را رها کرد و معمولاً تمام این بیماران تا آخر عمرشان تحت مراقبت و بررسی قرار می‌گیرند.
البته درمان جایگزین در مواردی که بیمار موافق عمل جراحی نباشد، یا تمایل نداشته باشد، رادیوتراپی است که این روش هم می‌تواند به‌خوبی سرطان را از بدن ریشه‌کن کند.
فراموش نکنیم که عوارض جراحی بیشتر از رادیوتراپی است و عوارض آن باهم فرق می‌کند.
عوارض جراحی شامل عوارض عمل مثل عفونت‌ها، خونریزی‌ها، لخته شدن خون در اندام‌ها به‌ویژه پاها و عوارض اختصاصی مثل بی‌اختیاری ادراری و ناتوانی جنسی است که جزو عوارض اصلی عمل جراحی به‌حساب می‌آید.
این عوارض برای همه بیماران اتفاق می‌افتد؟
این‌طور نیست که همه بیماران به این مسئله دچار می‌شوند.
در حال حاضر با تغییر تکنیک‌های جراحی، معمولاً تعداد کمی از بیماران به این عوارض دچار می‌شوند. عوارض رادیوتراپی هم‌بسته به میزان اشعه و نوع رادیوتراپی است.
رادیوتراپی هم دو نوع است یا پروستات از بیرون توسط اشعه سوزانده می‌شود که در ایران معمول نیست و نوع دیگر که جدیدتر است و در ایران خوشبختانه رایج شده، گذاشتن براکی تراپی است.
در این روش با قرار دادن میله‌های مخصوص داخل پروستات که خاصیت رادیواکتیو دارد، به‌صورت موضعی اشعه ساطع می‌شود. بنابراین عوارض براکی تراپی خیلی کمتر از رادیوتراپی است.
در روش رادیوتراپی چون از اشعه استفاده می‌شود، قدرت سوزانندگی و تخریب عروق دارد. درنتیجه می‌تواند به سطح پوست آسیب بزند تا به عمق وارد شود و در عمق نیز می‌تواند به مثانه یا روده‌ها آسیب بزند و این بخش‌ها را دچار آسیب کند.
اما همه این موارد 100درصدی نیست و بستگی به تکنیک، فرد انجام دهنده و دستگاه رادیوتراپی دارد که می‌تواند کم یا زیاد بشود.
سرطان پروستات در کشور ما تا چه اندازه فراگیر است؟
آمارهای درصد ابتلا متفاوت است. خوشبختانه ریسک سرطان پروستات در کشور ما با توجه به رژیم غذایی که داریم و بیشتر از سبزی‌ها و میوه‌ها استفاده می‌کنیم، نسبت به کشورهای اروپایی و آمریکایی خیلی پایین‌تر است.
در این کشورها شانس ابتلا ۱ به ۱۰ است اما در کشور ما شانس ابتلا خیلی پایین‌تر است.
با این وصف نباید احتمال را دست‌کم گرفت و تمامی مردان باید این را در نظر بگیرند که از ۵۰ سال به بالا حتماً سالی یک‌بار برای آزمایش psa و معاینه پروستات به متخصص مراجعه کنند.
نکته مهم‌تر اینکه کسانی که در فامیلشان سابقه ابتلا به کانسر پروستات وجود داشته، سن معاینات و مراجعه به پزشک 5 سال زودتر است و باید از ۴۵ سالگی به بعد این کار را انجام بدهند.
سرطان‌ها به روش دارویی نیز درمان می‌شود. آیا در مورد پروستات نیز امکان استفاده از دارو وجود دارد؟
خوشبختانه کانسر پروستات، روش شیمی‌درمانی آن‌چنانی ندارد که نگران کمبود داروهایش باشیم.
اما درمان مکمل برای روش جراحی و رادیوتراپی، هورمون تراپی است که با استفاده از داروهایی که تولید هورمون را متوقف می‌کند، جلوی رشد تومورهای باقی‌مانده را می‌گیریم.
الان داروهای موردنیاز در ایران به‌خوبی تولید می‌شود و البته داروهای مشابه خارجی نیز به‌وفور وجود دارد.
اما داروهای ایرانی هم تولید می‌شود و هیچ مشکلی در تهیه این داروها نداریم.
اگر هم یک‌زمانی این داروها وجود نداشته باشد، راه‌حل بعدی تخلیه بیضه‌هاست.
در این روش به‌سادگی می‌توانیم به‌راحتی بیضه‌ها را تخلیه کنیم که درنتیجه هیچ هورمونی در بدن تولید نمی‌شود. این روش در قدیم صورت می‌گرفته و اکنون زیاد مرسوم نیست.
آیا راهکاری برای پیشگیری از ابتلا به پروستات وجود دارد؟
امروزه یکی از نکات مهم این است که مردم چه‌کار کنند تا به سرطان پروستات مبتلا نشوند.
یکی از این موارد که شاید خیلی از مردان بدانند، استفاده از چای سبز، گوجه‌فرنگی و رب گوجه‌فرنگی است.
ماده تأثیرگذاری به اسم لیکوپن در گوجه‌فرنگی وجود دارد که این ماده با پختن و حرارت از بین نمی‌رود.
به خاطر همین رب گوجه‌فرنگی شاید حتی از خود گوجه‌فرنگی هم بهتر باشد به شرطی که مواد زائد مثل نمک و مواد نگهدارنده در رب گوجه‌فرنگی نباشد زیرا همین مواد افزودنی می‌تواند برای بدن مشکلاتی به وجود بیاورد.
یکی از مواردی که برای کنترل پروستات مطرح می‌شود، رابطه جنسی است. آیا افزایش یا کاهش رابطه جنسی بر پروستات اثر می‌گذارد؟
ثابت‌شده که اگر مردان فقط با همسر خودشان رابطه داشته باشند،خیلی خوب است و می‌تواند برای جلوگیری از ابتلا به بیماری پروستات تأثیرگذار باشد.
بنابراین تعداد دفعات رابطه با همسر باعث کنترل می‌شود و افزایش تعداد دفعات خوب است و در بین افراد سالم باعث می‌شود که مردان دچار سرطان پروستات نشوند.
اما در مورد مردانی که چندهمسری یا رابطه‌های متعددی دارند، تعداد زوجه زیاد می‌تواند باعث افزایش ریسک عفونت‌های پروستات بشود و عفونت پروستات هم می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به سرطان پروستات بشود.
بنابراین دفعات بیشتر رابطه جنسی تا دو مورد در هفته برای کنترل بیماری‌های پروستات خوب است به‌شرط آنکه فرد دارای شرایط تک‌همسری باشد و روابط پرخطر نداشته باشند.
آیا بزرگی پروستات به سرطان منجر می‌شود؟
بزرگی خوش‌خیم پروستات به بزرگ شدن طبیعی پروستات برحسب سن اطلاق می‌شود.
وقتی‌که پروستات بزرگ شد، چون مجاری ادرار از وسط پروستات درد می‌شود، بر اثر فشار پروستات روی مجاری ادرار، بیمار دچار مشکلات تخلیه ادرار می‌شود که این مسئله اصلاً هیچ ارتباطی به سرطان ندارد.
سرطان پروستات می‌تواند از سن ۵۰ سالگی شروع بشود و بیمار هیچ علامت یا مشکلی هم نداشته باشد، ولی به سرطان پروستات ابتلا پیدا کند.
برای همین توصیه می‌کنیم که مردان ۵۰ سال به بالا حتماً سالی یک‌بار حتماً تست psa را بدهند.
بیشتر بخوانید:
هورمون های گیاهی التیام بخش پروستات متورم
حفظ سلامت پروستات تنها با یک مشت دانه!
راه‌های پیشگیری از سرطان پروستات
مكمل‌ها و املاح معدنی در پیشگیری سرطان پروستات
اهمیت PSA در تشخیص زودرس سرطان پروستات
